Słowa kluczowe
antropologia
czuły człowiek
Kazimierz Brodziński
oświecenie
Jak cytować
Abstrakt
The article is devoted to the anthropological “man of feelings” project. This pattern, formed in the 18th century, found its most well-rounded form in Franciszek Karpiński’s work. However, it is worth considering how the “man of feelings” project functioned in the late Enlightenment. This kind of perspective may give an opportunity to show “the long duration” of sentimentalism, defined not only as a literary movement but also a set of anthropological attitudes and ideas, playing a crucial role in Polish culture in the first decades of the 21st century. Kazimierz Brodziński’s literary legacy is one of the most important examples of this phenomenon.
Bibliografia
Abramowska J., Kochanowskiego biografia kreowana, „Teksty” 1978, nr 1.
Bartoszyński K., Sternizm, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, Wrocław 1977.
Brodziński K., Dziennik wojskowy z 1813 r., [w:] A. Łucki, Kazimierza Brodzińskiego nieznane pisma prozą, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce” 1910, t. 12.
Brodziński K., O elegii, [w:] tegoż, Pisma estetyczno-krytyczne, t. 1, oprac. i wstęp Z.J. Nowak, Wrocław 1964.
Brodziński K., Poezje. T II: utwory nie wydane za życia poety, oprac. i wstęp Cz. Zgorzelski, Wrocław 1959.
Brodziński K., Wspomnienia mojej młodości i inne pisma autobiograficzne, wstęp i oprac. A. Łucki, Kraków 1928.
Chachulski T., Elegijne przyjemności, [w:] Przyjemność w kulturze epoki rozumu, pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa 2011.
Chachulski T., Humanistyczny projekt antropologiczny w literaturze i kulturze religijnej XVIII wieku w Polsce, [w:] Humanitas i christianitas w kulturze polskiej, pod red. M. Hanusiewicz-Lavallee, Warszawa 2009.
Cieński M., Literatura polskiego oświecenia wobec tradycji i Europy. Studia, Kraków 2013 (tu: Humanizm i oświecenie. Próba rozpoznań i uporządkowań, Oświeceniowa „humanitas”: tradycja, modernizacja, nowe wartości, Melancholia jako droga ku wolności: między Karpińskim a Fredrą).
Cieński M., Melancholia jako estetyka czy doświadczenie? O kilku polskich utworach z lat 1770-1830, [w:] Eklektyzmy, synkretyzmy, uniwersa. Z estetyki dzieła epoki oświecenia i romantyzmu, pod red. A. Ziołowicz i R. Dąbrowskiego, Kraków 2014.
Cieński M., Pejzaże oświeconych. Sposoby przedstawiania krajobrazu w literaturze polskiej w latach 1770-1830, Wrocław 2000.
Frydryczak B., Krajobraz. Od estetyki „the picturesque” do doświadczenia topograficznego, Poznań 2013.
Grześkowiak-Krwawicz A., Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pojęcia i idee, Toruń 2018.
Janion M., Polacy i ich wampiry, [w:] tejże, Wobec zła, Chotomów 1989.
Kamionka-Straszakowa J., Zbłąkany wędrowiec. Z dziejów romantycznej topiki, Wrocław 1992.
Karpiński A., Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba przekroju, Wrocław 1983.
Karpiński F., O wymowie w prozie albo wierszu, [w:] Oświeceni o literaturze. Wypowiedzi pisarzy polskich 1740-1800, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa 1993.
Kopczyńska Z., Poezja i język w wypowiedziach Kazimierza Brodzińskiego i Leona Borowskiego, [w:] tejże, Język a poezja. Studia z dziejów świadomości językowej i literackiej oświecenia i romantyzmu, Wrocław 1976.
Kostkiewiczowa T., Cztery pory roku, [w:] tejże, Horyzonty wyobraźni. O języku poezji czasów Oświecenia, Warszawa 1984.
Kostkiewiczowa T., Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1979.
Lubicz-Chojecki K., Pamięć dzieł polskich. Podróż i niepomyślny sukces Polaków, oprac., wstęp i przypisy W. Turek, Gdańsk 1992.
Maleszyński D.C., „Jedyna Księga”. Z dziejów toposu w literaturze dawnej, „Pamiętnik Literacki” 1982, z. 3/4.
Nalepa M., Rok 1812 we wspomnieniach Kazimierza Brodzińskiego, [w:] tegoż, Porozbiorowe migracje w literaturze późnego oświecenia. Studia nad wybranymi tekstami, Rzeszów 2018.
Nowak Z.J., Kazimierz Brodziński, [w:] Pisarze polskiego oświecenia, t. 3, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, Warszawa 1996.
Odyniec A.E., Kazimierz Brodziński, [w:] tegoż, Wspomnienia z przeszłości opowiadane Deotymie, Warszawa 1884.
Patro-Kucab M., „…jest to głos ojczyzny z jej serca i ducha wydobyty”. O późnej twórczości poetyckiej Kazimierza Brodzińskiego, Rzeszów 2011.
Piwińska M., Pan Sterne w podróży, [w:] tejże, Złe wychowanie. Fragmenty romantycznej biografii, Warszawa 1981.
Przybylski R., Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983.
Publiczne, prywatne, intymne w kulturze XVIII wieku, pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa 2014.
Reddy W.M., The Flowering of Sentimentalism (1700-1789), [w:] tegoż, The Navigaton of Feeling. A Framework for the History of Emotions, Cambridge 2004.
Rejman Z., Świadomość literacka polskiego Oświecenia. Wybrane problemy, Warszawa 2005.
Stanisz M., Wczesnoromantyczne spory o poezję, Kraków 1998.
Śniedziewski P., Elegijność romantyczna, [w:] tegoż, Elegijna świadomość romantyków, Gdańsk 2015.
Urban-Godziek G., „Homo bucolicus”. Wzorce człowieczeństwa w europejskiej poezji pastoralnej i ich polskie realizacje w XVI i XVII wieku, [w:] Humanizm. Historie pojęcia, pod red. A. Borowskiego, Warszawa 2009.
Wergiliusz, Bukoliki, przeł. K. Koźmian, z rkps. wyd. J. Wójcicki, Warszawa 1998.
Wichrowska E.Z., Twoja śmierć. Początki dziennika intymnego w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku, Warszawa 2012.
Wieczorkiewicz A., Drogi życia i drogi poznania: alegoryczne wizje wędrówki w literaturze dawnej, „Pamiętnik Literacki” 1993, z. 2.
Witkowska A., Kazimierz Brodziński, Warszawa 1968.
Woźniakowski J., Góry niewzruszone. O różnych wyobrażeniach przyrody w dziejach nowożytnej kultury europejskiej, [w:] tegoż, Pisma wybrane, t. 2, wybór, wstęp i oprac. N. Cieślińska-Lobkowicz, Kraków 2011.
Zając G., Napoleońskie ślady w twórczości Kazimierza Brodzińskiego, „Napis” 2007.
Zawadzka D., Napoleończycy a przełom romantyczny, [w:] tejże, Pokolenie klęski 1812 roku. O Antonim Malczewskim i odludkach, Warszawa 2000.
Zawadzka J., Kronika serc czułych. Stereotypy polskiej powieści sentymentalnej I połowy XIX wieku, Warszawa 1997.
Zgorzelski Cz., Droga twórcza Kazimierza Brodzińskiego (w 150-lecie śmierci), [w:] Kazimierz Brodziński i jego epoka (materiały ze sympozjum naukowego w 150 rocznicę śmierci), pod red. H. Bednarczyk i in., Tarnów 1988.
Zgorzelski Cz., Sumienie obywatelskie poezji Brodzińskiego, [w:] tegoż, Od Oświecenia ku Romantyzmowi i współczesności (szkice historycznoliterackie), Kraków 1978.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Patrycja Bąkowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).