Słowa kluczowe
historical source
narrative
discourse
literature of earlier epochs
Jak cytować
Abstrakt
The article presents some possibilities of using contemporary literary research methods for analyzing historical sources. However, in the analysis of literary work as a historical source, attempts at “reversed” reading (i.e. source as literature) are still insufficient. The article presents some research tools based on text theory, which could be adapted to reading historical sources. There are privileged texts with some aesthetic features. The above-mentioned methods could not be used directly to analyze historical sources; they should be completed with extra-textual data.
Bibliografia
Appel H., Animus liber. Kwestia obiektywizmu w pisarstwie historycznym Sallustiusza [Animus Liber: The Question of Objectivity in Salustius’s Historical Writing], Toruń 2004.
Appel H., Z problematyki proemium do „Coniuratio Catilinae” Salustiusza [The Issue of the Proemium to “Coniuratio Catilinae”, [in:] Łacińska proza naukowa [Latin Scientific Prose], ed. A.W. Mikołajczak, Gniezno 2001, pp. 162–179.
Bachtin M., Estetyka twórczości słownej [Aesthetics of Verbal Art], ed. E. Czaplejewicz, Warszawa 1986.
Banaszkiewicz J., Kronika Dzierzwy. XIV-wieczne kompendium historii ojczystej [Dzierzwa’s Chronicle], Wrocław 1979.
Banaszkiewicz J., Narrator w przebraniu, czyli Mistrz Wincenty o bitwie mozgawskiej [A Narrator in Disguise, i.e. Master Wincenty on the Battle of Mozgawa], [in:] Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego [Studies in Bishop Wincenty’s Chronicle, eds. A. Dąbrówka and W. Wojtowicz, Warszawa 2009, pp. 423–434.
Banaszkiewicz J., Podanie o Piaście i Popielu. Studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi [The Legend of Piast and Popiel: A Comparative Study in Early Medieval Dynastic Tradition], Warszawa 1986.
Banaszkiewicz J., Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka [Polish Fairytale Legends by Master Wincenty Kadłubek], Wrocław 1998.
Banaszkiewicz J., W stronę rytuałów i Galla Anonima [Towards Rituals and Gallus Anonymous], Kraków 2018.
Barthes R., Przyjemność tekstu [The Pleasure of the Text], Warszawa 1997.
Bartoszyński K., Aspekty i relacje tekstów [Aspects and Relations of Texts], [in:] Dzieło literackie jako źródło historyczne [Literary Work as a Historical Source], eds. Z. Stefanowska and J. Topolski, Warszawa 1978, pp. 52–93.
de Beaugrande R.-A., Dressler W.U., Wstęp do lingwistyki tekstu [Introduction to Text Linguistics], Warszawa 1990.
Barrera J.C.B., History as a Communication System, [in:] Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin [Essays in History Methodology and History of Historiography for Jerzy Topolski’s Seventieth Birthday], ed. W. Wrzosek, Poznań 1998, pp. 63–80.
Bering P., Struktury narracyjne w późnośredniowiecznych łacińskich kronikach regionalnych [Narrative Structures in Late-medieval Regional Latin Chronicles], Gniezno 2001.
Bloch M., Pochwała historii czyli o zawodzie historyka [Praise for History, i.e. on Historians’ Work], foreword by W. Kula, Warszawa 1960.
Bogusławski A., Problems of the Thematic-Rhematic Structure of Sentences, Warszawa 1977.
Bohuszewicz P., Kulturowa teoria literatury jako styl badawczy [Cultural Theory of Literature as a Research Style], “Teksty Drugie” 2023, no. 3, pp. 115–131. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2023.3.8
Bohuszewicz P., Po co literaturze dawnej współczesna teoria [Why Literature of the Past Needs Modern Theory], “Litteraria Copernicana” 2008, no.2, pp. 9–27.
Coseriu E., Textlinguistik. Eine Einführung, hg. und bearb. von. J. Albrecht, 3 überarb. und erw. Aufl., Tübingen and Basel 1994.
Dąbrówka A., Konstruktywizm w badaniach literatury dawnej [Constructivism in Studying Literature of the Past], „Nauka” 2009, no. 3, pp. 133–154.
Die Chronik der Stadtschreiber von Posen, hg. von A. Warschauer, „Zeitschrift der Historischen Gesellschaft für Provinz Posen”, Jg. 2 (1886); Jg. 3 (1888).
van Dijk T.A., Textwissenschaft. Eine interdisziplinäre Einführung, Tübingen 1980. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110954845
Dobrzyńska T., Gatunki pierwotne i wtórne (Czytając Bachtina) [Primary and Secondary Genres], [in:] T. Dobrzyńska, Tekst – styl – poetyka [Text – Style – Poetics], Kraków 2003, pp. 181–190.
Dobrzyńska T., Spójność tekstu w perspektywie stylistycznej [Text Cohesion from the Perspective of Style], [in:] Systematyzacja pojęć w stylistyce [Systematization of Notions in Style], ed. S. Gajda, Opole 1992, pp. 49–55.
Dobrzyńska T., Tekst – kategoria stara i nowa [Text – A New and Old Category], [in:] Wiedza o literaturze i edukacja. Księga referatów Zjazdu Polonistów Warszawa 1995. [Literary Studies and Education: Conference Proceedings from the 1995 Conference of Polish Philologists], eds. Z. Goliński, T. Michałowska, Z. Jarosiński, Warszawa 1996, pp. 559–570.
Dobrzyńska T., Tekst. Próba syntezy [Text: An Attempt at a Synthesis], Warszawa 1993.
Domańska E., Historia egzystencjalna. Krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej [Existential History: A Critical Study in Narrativism and Engaged Humanities], Warszawa 2012.
Duszak A., Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa [Text, Discourse, Intercultural Communication], Warszawa 1998.
Głowiński M., Gry powieściowe [Novel Games], Warszawa 1973.
Głowiński M., Lektura dzieła a wiedza historyczna [Reading a Text vs. Knowledge of History], [in:] Dzieło literackie jako źródło historyczne [Literary Work as a Historical Source], eds. Z. Stefanowska and J. Topolski, Warszawa 1978, pp. 94–113.
Grundmann H., Geschichtsschreibung im Mittelalter. Gattungen – Epochen – Eigenart, Göttingen 1965.
Hayden White w Polsce: fakty, krytyka, recepcja [Hayden White in Poland: Facts, Criticism, Reception], eds. E. Domańska, E. Skibiński, and P. Stróżyk, Kraków 2019.
Jakobson R., Poetyka w świetle językoznawstwa [Linguistics and Poetics], “Pamiętnik Literacki” 1960, vol. 51, iss. 1–2, pp. 431–473.
Kürbis B., Literaturoznawstwo a historiografia średniowieczna [Literary Studies and Medieval Historiography], “Roczniki Historyczne” 1951–1952, vol. 2, pp. 167–180.
Kürbis B., Na progach historii [At History’s Doorstep], vol. 1–2, Poznań 1994–2001.
Labuda G., Próba nowej systematyki i nowej interpretacji źródeł historycznych [New Systematicity and Interpretation of Historical Sources], “Studia Źródłoznawcze” 1957, vol. 1, pp. 3–52.
Lalewicz J., Retoryka kategorii osobowych [Rhetorics of Personal Categories], [in:] Tekst i zdanie [Text and Sentence], eds. T. Dobrzyńska and E. Janus, Wrocław 1983, pp. 267–280.
Lewandowski I., Historiografia rzymska [Roman Historiography], Poznań 2007.
Liman K., Autothematisches in der „Chronica Poloniae Maioris”, [in:] Studien zur Geschichte des Mittelalters Jürgen Petersohn zum 65. Geburtstag, hg. von M. Thumser, A. Wenz-Haubfleisch, P. Wiegand, Stuttgart 2000, pp. 302–310.
Liman K., Czy słowo w źródle historycznym zawsze odsyła do zjawisk rzeczywistych otaczającego nas świata? [Do Words in Historical Sources Always Refer Us to Real Phenomena of the World Around Us?], [in:] Werbalne i pozawerbalne środki wyrazu w źródle historycznym. Materiały II Sympozjum Nauk dających poznać źródła historyczne. Problemy warsztatu historyka [Verbal and Non-verbal Means of Expression in Historical Sources: Proceedings of the 2nd Symposium of Historical Sciences. Issues in Historians’ Work], Lublin 1981, pp. 64–78.
Liman K., Das literarische Kommunikations-Modell in den mittellateinischen Chroniken, [in:] Conference The Medieval Chronicle – Die mittelalterliche Chronik – La chronique médiévale, Utrecht 1996, pp. 56–58.
Liman K., Das literarische Kommunikationsmodell in den mittellateinischen Chroniken, “Symbolae Philologorum Posnaniensium” 2010, vol. 20, no. 2, pp. 23–32.
Łotman J., Struktura tekstu artystycznego [Structure of an Artistic Text], Warszawa 1984.
Müller J.-D., Mediävistische Kulturwissenschaft, Berlin and New York 2010. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110230956
Plezia M., Kronika Galla na tle historiografii XII wieku [Gallus Anonymous’ Chronicle and Twelfth-century Historiography], Kraków 1947.
Plezia M., Kronika Kadłubka na tle renesansu XII wieku [Wincenty Kadłubek’s Chronicle and the Twelfth-century Renaissance], “Znak” 1962, vol. 14, no. 97–98 (7–8), pp. 978–994.
Pomorski J., Rzecz o wyobraźni historycznej. Ćwiczenia z hermeneutyki [On Historical Imagination: Exercises in Hermeneutics], Lublin 2021.
Russi A., L’arte e le arti: saggio di un’estetica della memoria e altri saggi, Pisa 1960.
Skibiński E., Hayden White w mediewistyce [Hayden White in Medievalist Studies], [in:] Hayden White w Polsce: fakty, krytyka, recepcja [Hayden White in Poland: Facts, Criticism, Reception], eds. E. Domańska, E. Skibiński, and P. Stróżyk, Kraków 2019, pp. 161–182.
Teoria – literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej [Theory – Literature – Life: Practicing Theory in Contemporary Humanities], eds. A. Legeżyńska and R. Nycz, Warszawa 2012.
Timpanaro S., Die Entstehung der Lachmannschen Methode, 2. erw. Aufl., Hamburg 1971.
Topolski J., Metodologia historii [History’s Methodology], 3rd edition, Warszawa 1984.
Třeštík D., Kosmova Kronika. Studie k počátkům českého dějepisectví a politického myšlení [Cosma’s Chronicle: Studies on the Beginnings of Czech Historiography and Political Thought], Praha 1968.
Wierzbicka A., Genry mowy [Speech Genres], [in:] Tekst i zdanie [Text and Sentence], eds. T. Dobrzyńska and E. Janus, Wrocław 1983, pp. 125–137.
Wojtowicz W., “Nobis hoc opus recitate”. Kilka uwag o fikcji oralności w Kronice Anonima tzw. Galla [Some Remarks on the Fiction of Orality in the Chronicle by the So-called Gallus Anonymous], [in:] Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem [Studies in Gallus Anonymous], eds. A. Dąbrówka, E. Skibiński, and W. Wojtowicz, Warszawa 2017, pp. 281–304.
Ziomek J., Poeta jako źródło historyczne. Glosa do referatu Wiktora Weintrauba [Poet as a Historical Source: A Comment on Wiktor Weintraub’s Essay], [in:] Dzieło literackie jako źródło historyczne [Literary Work as a Historical Source], eds. Z. Stefanowska and J. Topolski, Warszawa 1978, pp. 166–175
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Piotr Bering
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).