Abstrakt
The relationships between feature film and literature are typically conceptualized from the perspective of film adaptations. Although numerous shared points between them are noticeable, typically feature films are not treated as literary works tout court.
The paper focuses on the difference between the medium and literature, which allows us to look at any feature film as literature in the film medium. “Empirical media studies” (U. Saxer, W. Faulstich) provides the methodological foundation for the paper, and three representative examples are discussed. The first two are extremely different from each other: a feature film preceding a novel (Alien by R. Scott and Alien by A.D. Foster), and the opposite variant, i.e. a feature film based on a novel in the book medium (Barry Lyndon by S. Kubrick and The Memoirs of Barry Lyndon by W.M. Thackeray). The third example (Love Story by A. Hiller and Love Story by E. Segal) is intermediate: the feature film and the novel were released at the same time (Segal wrote the novel based on his ownscenario during the production of the film). The examples analyzed, together with theoretical considerations, show that it is not the so-called “language of film” that makes a film a work of art, but its “literary-logical continuum” (Faulstich), which supports the thesis that all literature is mediated, and that traditional considerations regarding film adaptation should include the issue of literary media to a greater extent.
Bibliografia
Arnheim R., Film as Art, Berkeley, Los Angeles, London 1957.
Bazin André, Film i rzeczywistość [Film and Reality], trans. B. Michałek, Warszawa 1963.
Beil B., Kühnel J., Neuhaus Ch., Studienbuch Filmanalyse. Ästhetik und Dramaturgie des Spielfilms, München 2012.
Benjamin W., The Work of Art in the Age of Its Technological Reproducibility, [in:] Anioł historii. Eseje, szkice, fragmenty [Angel of History: Essays, Drafts, Fragments], translated into Polish by J. Sikorski, selected and edited by H. Orłowski, Poznań 1996 (“Poznańska Biblioteka Niemiecka”, vol. 2).
Bienk A., Filmsprache. Einführung in die interaktive Filmanalyse, Marburg 2008.
Caillois R., Siła powieści [The Power of the Novel], trans. and afterword T. Swoboda, Gdańsk 2008.
Calvino I., Six Memos for the Next Millenium, trans. G. Brock, Boston 2016.
Ciment M., Kubrick, trans. von J.P. Brunold, München 1982.
Ciment M., Kubrick, Paris 1980.
Eco U., Czytanie świata [Reading the World], trans. M. Woźniak, Kraków 1999.
Eco U., Kino i literatura. Sztuka narracyjnej intrygi [Cinema and Literature: The Art of the Narrative Plot], trans. P. Salwa, [in:] Sztuka, Kraków 2008.
Elsaesser Th., Filmgeschichte und frühes Kino. Archäologie eines Medienwandels, München 2002.
Faulstich W., Der “Krieg der Welten” und die Stilmittel der Medien, [in:] Was heisst Kultur? Aufsätze 1972–1982, Tübingen 1983.
Faulstich W., Der Bastard als Zombie. Ein polemisches Statement zur sogenannten Film und Fernsehnsemiotik, [in:] Was heisst Kultur? Aufsätze 1972–1982, Tübingen 1983.
Faulstich W., Die Filminterpretation, Göttingen 1988.
Faulstich W., Estetyka filmu. Badania nad filmem science “Wojna światów” (1953/1954 Byrona Haskina [Film Aesthetics: Studies on The War of the Worlds (1953/1954) by Byron Haskin], translated into Polish by K. Kozłowski, M. Kasprzyk, foreword by K. Kozłowski, Poznań 2017 (Biblioteka “Przestrzeni Teorii”).
Faulstich W., Filmgeschichte, Paderborn 2005.
Faulstich W., Grundkurs. Filmanalyse, Paderborn 2008.
Faulstich W., Medien + Utopie + Literatur. Thesen zu einer neuen Literaturtheorie als Medienästhetik, [in:] Was heisst Kultur? Aufsätze 1972–1982, Tübingen 1983.
Faulstich W., Medienästhetik und Mediengeschichte. Mit einer Fallstudie zu “The War of the Worlds” von H.G. Wells, Heidelberg 1982 (“Reihe Siegen. Beiträge zur Literatur- und Sprachwissenschaft”, vol. 38).
Faulstich W., Medienwandel im Industrie- und Massenzeitalter (1830–1900), Göttingen 2004 (“Die Geschichte der Medien”, vol. 5).
Faulstich W., Neue Methoden der Filmanalyse, [in:] Was heisst Kultur? Aufsätze 1972–1982, Tübingen 1983.
Faulstich W., Was heisst Kultur? Aufsätze 1972–1982, Tübingen 1983.
Faulstich W., Strobel R., Innovation und Schema. Medienästhetische Untersuchungen zu den Beststellern “James Bond”, “Airport”, “Und Jimmy ging zum Regenbogen”, “Love Story” und “Der Pate”, Wiesbaden 1987.
Faulstich W., Strobel R., “Uksiążkowienie” jako problem estetyczno-medialny. Obcy – ósmy pasażer Nostromo – studium przypadku [“Novelization” as an Aesthetic and Media Issue: Alien – A Case Study], translated into Polish by M. Kasprzyk, translation revised by K. Kozłowski, “Przestrzenie Teorii” 2014, no. 21. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2014.22.14
“Film na Świecie” 1993, no. 3/4.
Foster A.D., Obcy: decydujące starcie [Alien. The Official Movie Novelization], trans. P. Cholewa, Czerwonak 2021.
Gelmis J., Stanley Kubrick, trans. A. Kozanecka, [in:] Stanley Kubrick w opinii krytyki zagranicznej [Stanley Kubrick – Opinions of Western Critics], selected by A. Kozanecka, Warszawa 1989.
Gombrich E.H., Art and Illusion A Study in the Psychology of Pictorial Representation, New York 1977.
Helman, A., O dziele filmowym. Materiał – technika – budowa [On Film: Material – Technique – Construction], Kraków 1981.
Kolker R.P., Abrams N., Kubrick. An Odyssey, London 2024 [e-book]. DOI: https://doi.org/10.5040/9780571390304
Korte H., The Birds, [in:] Literaturverfilmungen, hrsg. von F.-J. Albersmeier, V. Roloff, Frankfurt am Main 1989, pp. 281–299.
Kozłowski K., Przedmowa [Foreword], [in:] W. Faulstich, Estetyka filmu. Badania nad filmem science “Wojna światów” 1953/1954 Byrona Haskina, trans. K. Kozłowski and M. Kasprzyk, foreword K. Kozłowski, Poznań 2017.
Kozłowski K., Stanley Kubrick. Filmowa polifonia sztuk [Stanley Kubrick: Film Poliphony of Arts], Warszawa 2018.
Kracauer S., Theory of Film. The Redemption of Physical Reality, Princeton 1997.
Lämmert E., Bauformen des Erzählens, Stuttgart 1967.
Praz M., Mnemosine. The Parallel Between Literature and Visual Arts, Princeton 2023. DOI: https://doi.org/10.2307/jj.5425909
Segal E., Love story, czyli O miłości [Love story], trans. A. Przedpełska-Trzeciakowska, Poznań 1992.
Stanley Kubrick. Interviews, ed. G.D. Phillips, Jackson, Miss. 2001.
Thackeray W.M., Barry Lyndon, s.l. 2008 [Biblioteca Virtual Universal]. DOI: https://doi.org/10.1093/owc/9780199537464.001.0001
Thackeray W.M., Targowisko próżności. Vanity Fair [Vanity Fair], trans. T.J. Dehnel, Warszawa 2022.
The Stanley Kubrick Archives, ed. A. Castle, Hong Kong, et al. 2005 [2008].
Wittgenstein L., Tractatus logico-philosophicus, trans. into Polish and foreword B. Wolniewicz, Warszawa 2000.
Wysłouch S., Literatura a sztuki wizualne [Literature and Visual Arts], Warszawa 1994.
Ziomek J., Powinowactwa literatury. Studia i szkice [Literature’s Affiliations: Studies and Essays], Warszawa 1980.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Krzysztof Kozłowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).