Słowa kluczowe
Ut pictura poesis
avant-garde
energy in poetry
sentence
Tadeusz Peiper
Ludwig Wittgenstein
Jak cytować
Abstrakt
The article proposes an interpretation of an unpublished poem by Witold Wirpsza, Ut pictura poesis, discovered in the Archives of the Academy of Fine Arts in Berlin. Analysis of the poem makes it possible to distinguish two basic thematic lines in its structure: philosophical-logical (due to references to L. Wittgenstein’s Tractatus Logico-Philosophicus) and comparative-aesthetic (due to the presence of the title topos ut pictura poesis and ironic ekphrasis of the sculptures of A. Rodin). The reflection on “the production of poetic energy” present in the poem is interpreted in light of Wirpsza’s essays on energy and cybernetics, his unpublished diaries and his reception of T. Peiper’s theory of poetry, especially the diary notes from 1981. Written most likely in the late period, the poem “Ut pictura poesis” may appear as a kind of artistic summary of several important themes in Wirpsza’s poetry.
Bibliografia
Balcerzan E., Poezja polska w latach 1939–1965, t. 2, Warszawa 1988.
Bogalecki P., Mapy błądzenia. Nieznane wiersze i poematy z berlińskiego archiwum Witolda Wirpszy, „Teksty Drugie” 2023, nr 3. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2023.3.20
Bogalecki P., Nieuporządkowane, nieprzerobione, niespożytkowane. Dzienniki Witolda Wirpszy, „Forum Poetyki” 2023, nr 33–34, s. 41–57. DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2023.32-33.42111
Grądziel-Wójcik J., Poezja jako teoria poezji. Na przykładzie twórczości Witolda Wirpszy, Poznań 2001.
Grądziel-Wójcik J., Witolda Wirpszy kształt chmury, [w:] eadem, Przestrzeń porównań. Szkice o polskiej poezji współczesnej, Poznań 2010.
Krauss R., Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne, przeł. M. Szuba, Gdańsk 2011.
Kremer A., Przypadki poezji konkretnej. Studia pięciu książek, Warszawa 2015.
Lessing G.E., Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji, oprac. M. Mencfel, przeł. H. Zymon-Dębicki, Kraków 2012.
Majer K., „Ktoś mieszka na tej plaży”, [w:] D. Markson, Kochanka Wittgensteina, przeł. K. Majer, Warszawa 2022.
Orska J., Performatywy. Składnia/retoryka, gatunki i programy poetyckiego konstruktywizmu, Kraków 2019.
Peiper T., Nowe usta. Odczyt o poezji, [w:] idem, Tędy. Nowe usta, Kraków 1972.
Perloff M., Ostrze ironii. Modernizm w cieniu monarchii habsburskiej, przeł. M. Płaza, Wrocław 2018.
Perloff M., Wittgenstein’s Ladder. Poetic Language and the Strangeness of the Ordinary,Chicago–London 1996. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226924861.001.0001
Rilke R.M., Auguste Rodin, przeł. W. Wirpsza, Kraków 1963.
„Salut Henri! Don Witoldo!” Witold Wirpsza – Heinrich Kunstmann. Listy 1960–1983, przeł. i oprac. D. Cygan, M. Zybura, Kraków 2015.
Ulicka D., Literaturoznawcze dyskursy możliwe. Studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie Środkowo-Wschodniej, Kraków 2007.
Wirpsza W., Apoteoza tańca, Mikołów 2018.
Wirpsza W., Drei Berliner Gedichte, Berlin 1976.
Wirpsza W., Drugi opór, Mikołów 2020.
Wirpsza W., In dubio pro arte, [w:] idem, Gra znaczeń. Przerób, Mikołów 2008, s. 211.
Wirpsza W., Varia. Eseje. Prozy, wyb. i oprac. D. Pawelec, Mikołów 2016.
Wirpsza W., Wiersze odnalezione, oprac. D. Pawelec, Mikołów 2023.
Wirpsza W., [niepublikowane materiały z archiwum Witolda Wirpszy Akademie der Künste w Berlinie, sygn. AK4/1, AK4/5, AK5/5].
Wirpsza W., [niepublikowane materiały z archiwum Witolda Wirpszy i Marii Kureckiej w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie, sygn. 1481, 1823, 1825].
Wittgenstein L., Tractatus logico-philosophicus, przeł. B. Wolniewicz, Warszawa 2002. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203010341
Wolniewicz B., O Traktacie, [w:] L. Wittgenstein, Tractatus logico-philosophicus, przeł. B. Wolniewicz, Warszawa 2002.
Wolniewicz B., Rzeczy i fakty. Wstęp do pierwszej filozofii Wittgensteina, Warszawa 2019
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Piotr Bogalecki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).