Abstrakt
On April 4, the opening of the exhibition Always in between beyond over – Radosław Nowakowski’s books took place at the Jagiellonian Library in Krakow. It is worth, in the context of performative and sensual phrases, presenting the achievements of the author of the Cartographic treatise or Sienkiewicz Street in Kielce, especially since the author had the opportunity to participate in this exhibition and interview the creator himself. Liberature – its creation and reading – is an unusual aesthetic experience. In his text-manifesto from 2000, Nowakowski emphasizes “my books are what I want them to be (it is a completely different matter whether books are interested in what I want) – and I want the book to be an integral work, so that all its the elements fit together, had semantic value and took a greater or lesser part in telling this or that story” [source: liberatorium.com]. In his case, the term “total literaturę” takes on an additional meaning: he writes, draws and publishes his books himself. A book becomes a literary work of art – it can be read, looked at, touched, sometimes smelled, tasted or listened to at the same time. The polysensory aesthetic experience becomes both a form of creative, receptive and cognitive practice.
Bibliografia
Aarseth E., Cybertekst. Spojrzenia na literaturę ergodyczną, przeł. D. Sikora, M. Pisarski, P. Schreiber, M. Tabaczyński, przedm. M. Tabaczyński, Kraków 2014.
Bazarnik K., Fajfer Z., Liberatura, czyli dziura w sieci, [w:] Informacja o obiektach kultury i Internet, red. M. Kocójowa, seria III: „ePublikacje Instytutu INiB UJ”, nr 1, Kraków 2005, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/9139ad7a-81c6-4a87-91f3-351651e55d0a/content (dostęp: 5.05.2024).
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, https://tinyurl.com/3j32484j (dostęp: 4.05.2024).
Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, https://tinyurl.com/yc3evdcf (dostęp: 4.05.2024).
Fajfer Z., Jak liberatura redefiniuje książkę artystyczną, uwagi na marginesie projektu „Kolekcja Polska książka artystyczna z przełomu XX i XXI wieku” (fragment), [w:] idem, Liberatura, czyli literatura totalna. Teksty zebrane z lat 1999–2009, red. K. Bazarnik, wst. W. Kalaga, Kraków 2010.
Fajfer Z., liryka, epika, dramat, liberatura, [w:] idem, Liberatura, czyli literatura totalna. Teksty zebrane z lat 1999–2009, red. K. Bazarnik, wst. W. Kalaga, Kraków 2010.
Fajfer Z., liryka, epika, dramat, liberatura, [w:] Od Joyce’a do liberatury. Szkice o architekturze słowa, red. K. Bazarnik, Kraków 2002.
Fajfer Z., Radek albo Nieopisanie opisującego, [w:] Zawsze pomiędzy poza nad pod za obok – książki Radosława Nowakowskiego, katalog wystawy Zawsze pomiędzy poza nad – książki Radosława Nowakowskiego, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, 5–29.04.2024, wernisaż: 4.04.2024.
Film dokumentalny Zawsze pomiędzy poza nad pod za obok, reż. i montaż M. Zborek, zdjęcia M. Zborek, asystent K. Raś, pomoc na planie T. Kalita, Kraków 2022–2024.
Kalaga W., Liberatura: słowo, ikona, przestrzeń, [w:] Z. Fajfer, Liberatura, czyli literatura totalna. Teksty zebrane z lat 1999–2009, red. K. Bazarnik, wst. W. Kalaga, Kraków 2010.
Kalita T.A., Wstęp, [w:] Zawsze pomiędzy poza nad pod za obok – książki Radosława Nowakowskiego, katalog wystawy Zawsze pomiędzy poza nad – książki Radosława Nowakowskiego, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, 5–29.04.2024, wernisaż: 4.04.2024. DOI: https://doi.org/10.19195/0079-4767.63.11
Krajewska A., Splątanie literackie, „Przestrzenie Teorii” 2012, nr 17. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2012.17.0
Kurek B., Nowakowski w rękach bibliotekarki, [w:] Zawsze pomiędzy poza nad pod za obok – książki Radosława Nowakowskiego, katalog wystawy Zawsze pomiędzy poza nad – książki Radosława Nowakowskiego, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, 5–29.04.2024, wernisaż: 4.04.2024.
Liberatorium, https://www.liberatorium.com/laboratorium/laboratorium.html (dostęp: 4.05.2024).
Nowakowska S., Nowakowski R., Hi-hi-historia pierwszego konika, Warszawa 2020 (pierwsze wydanie w jednym egzemplarzu w 1998 roku).
Nowakowski R., Dlaczego moje książki są takie jakie są?, https://www.liberatorium.com/eseje/dlaczego.html (dostęp: 4.05.2024). Ten esej-manifest z 2000 roku po raz pierwszy znalazł się w wersji drukowanej w: Od Joyce’a do liberatury. Szkice o architekturze słowa, red. K. Bazarnik, Kraków 2002; przedruk z kilkoma zmianami: idem, Dlaczego moje książki są jakie są, [w:] Zawsze pomiędzy poza nad pod za obok – książki Radosława Nowakowskiego, katalog wystawy Zawsze pomiędzy poza nad – książki Radosława Nowakowskiego, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, 5–29.04.2024, wernisaż: 4.04.2024.
Nowakowski R., HASA RAPASA. Opis spektaklu niemożliwego, ISBN: 978-83-61946-40-3, rok: 1998 (teczka), 2001 (trójkąt), 2009 (trapez), format: 36 x 26 cm, oprawa: miękka, kartonowa, typu japońskiego + pudełko tekturowe, papier: 120 g, biały, druk: atramentowy, język: wersja trójjęzyczna (polski, angielski, esperanto), nakład otwarty, https://www.liberatorium.com/books/hasa/hasa-pl.html (dostęp: 20.05.2024).
Nowakowski R., Koniec świata według Emeryka, rok powstania: 2005 (pierwsza część pojawiła się na portalu internetowym www.wici.info w 2002 roku; wiosną 2005 dzieło zostało wydane na CD w nakładzie 2000 egzemplarzy przez korporację Ha!art), język: polski, https://www.liberatorium.com/emeryk/brzask.html (dostęp: 20.05.2024).
Nowakowski R., Laboratorium książki, https://www.liberatorium.com/laboratorium/laboratorium.html (dostęp: 4.05.2024).
Nowakowski R., Liberlandia, rok rozpoczęcia: 2008, wersja trójjęzyczna (polsko-angielsko-esperancka), https://www.liberatorium.com/liberlandia/liberlandiao.html (dostęp: 20.05.2024).
Nowakowski R., O patrzeniu przez gałęzie, [w:] Nieposkładana teoria sztuki, Dąbrowa Dolna 1994–2009, https://www.liberatorium.com/books/teoria/teoria.html (dostęp: 4.05.2024).
Nowakowski R., Traktat kartkograficzny czyli rzecz o liBeraturze, wymyślił, napisał, narysował, zaprojektował, wydrukował, oprawił R. Nowakowski, wydanie drugie, rozszerzone, poprawione, uaktualnione: Bodzentyn 2021, wydanie pierwsze: Dąbrowa Dolna 2002/2009, https://www.liberatorium.com/books/traktat/traktat.html (dostęp: 4.05.2024).
Nowakowski R., Tuleja. 28 część Nieopisania świata, ISBN: 978-83-61946-09-0, rok: 2015, format: wysokość 16,5 cm, średnica 22 cm; papier: 250 g, biały, druk: atramentowy, język: polski, nakład otwarty, https://www.liberatorium.com/books/tuleja/tuleja.html (dostęp: 20.05.2024).
Nowakowski R., Ulica Sienkiewicza w Kielcach, ISBN: 978-83-61946-28-1, (wydanie drugie), rok: 2002/2009, format: 16,5 x 31,5 cm (złożona), 48 x 1071 cm (rozłożona), oprawa: twarda tekturowa (leporello) + pudełko tekturowe, papier: 240 g, kremowy, druk: atramentowy, języki: polski, angielski, esperanto, nakład otwarty, https://www.liberatorium.com/books/ulica/ulica.html (dostęp: 20.05.2024).
Nowakowski R., Ulica Sienkiewicza w Kielcach 20 lat później czyli w poszukiwaniu drugiej strony, rok: 2023, format: 14 x 27 cm (złożona); dostępna jest też wersja kieszonkowa 10 x 19 cm, oprawa: twarda płócienna (leporello) + pudełko tekturowe, papier: 160 g (120 g w przypadku wersji kieszonkowej), biały, druk: atramentowy, język: polski, nakład otwarty, https://www.liberatorium.com/books/ulica20/ulica20.html (dostęp: 20.05.2024).
Nowakowski R., Wędrujący wiersz, czerwiec 2023, https://www.liberatorium.com/akcje/Przemijanie/przemijanie.html (dostęp: 25.04.2024); materiał filmowy dostępny na: https://vimeo.com/930566722 (dostęp: 25.04.2024).
Nowakowski R., Wydarzenia bez wpływu na losy świata, Dąbrowa Dolna 2024, https://www.liberatorium.com/books/wydarzenia/wydarzenia.html (dostęp: 21.05.2024).
Pisarski M., Mistrz mowy pełnej. Performatywne aspekty twórczości Radosława Nowakowskiego, [w:] Zawsze pomiędzy poza nad pod za obok – książki Radosława Nowakowskiego, katalog wystawy Zawsze pomiędzy poza nad – książki Radosława Nowakowskiego, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, 5–29.04.2024, wernisaż: 4.04.2024.
Przybyszewska A., Niepoważny „przyszywany” wujek, czyli liberatura według Radosława Nowakowskiego, [w:] eadem, Liberackość dzieła literackiego, Łódź 2015. DOI: https://doi.org/10.18778/7969-617-4
Przybyszewska A., Niszczyć, aby budować. O nowych jakościach liberatury i hipertekstu, [w:] Tekst-tura. Wokół nowych form tekstu literackiego i tekstu jako dzieła sztuki, red. M. Dawidek-Gryglicka, Kraków 2005.
Warnke A., Radosław Nowakowski: W literaturze zawsze byli wariaci [wywiad], Culture.pl, https://culture.pl/pl/artykul/radoslaw-nowakowski-w-literaturze-zawsze-byli-wariaci-wywiad (dostęp: 4.05.2024).
Wystawa Zawsze pomiędzy poza nad – książki Radosława Nowakowskiego, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, 5–29.04.2024, wernisaż: 4.04.2024, https://bj.uj.edu.pl/nauka-i-kultura/wez-udzial/-/journal_content/56_INSTANCE_V8u7cltafYiG/4148353/155720542 (dostęp: 4.05.2024).
Wywiad, który przeprowadziłam z Radosławem Nowakowskim w foyer Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie 4.04.2024 roku, na parę godzin przed wernisażem wystawy artysty pt. Zawsze pomiędzy poza nad – książki Radosława Nowakowskiego (5–29.04.2024).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Monika Błaszczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).