Abstract
The article opens with a statement that dramaturgical creativity, long marginalized by literary studies, has returned to the area of its interest together with its researchers’ use of the achievements of performative and cultural turns. Taking these into account allows us to treat drama as a distinctive literary practice in which the reception of a text is exemplary. As the author claims, with the New Humanities, integrating scattered reading perspectives known to the history of literary studies into the horizons of New Positivity, dramatic studies enrich this standpoint and maintain a critical view making creative use of the antagonism of perspectives, confrontation of attitudes, conflict of qualities or different visions and ideas. The potential tensions revealed in the practice of active reading of a literary text in accordance with the dramatic matrix guarantee the positive effects of each act of engaged reading. The dramatization of tradition is a specific field of critical dialogue between the reader and the existing literary tradition. Three dramatic works by Jan Czapliński are indicated as examples of mediators for this dialogue. The work of this playwright presents and suggests a critical reading of the characters and works of Gabriela Zapolska, Henryk Sienkiewicz and Adam Mickiewicz, leading to the emancipation of their works that is situated beyond the framework of the discursively created, existing canon of contemporary Polish literature and culture. A critical view enriches and updates the canon. Dramatization, which allows the revaluation of existing values, appears as the basic category of contemporary art – revealing existing, usually ineffable conflicts and using them to build new, positive values.
References
Attridge D., Jednostkowość literatury, przeł. P. Mościcki, Kraków 2007.
Barthes R., Przyjemność tekstu, przeł. A. Lewańska, Kraków 1997.
Bielik-Robson A., Nowa Humanistyka. W poszukiwaniu granic, „Teksty Drugie” 2017, nr 1, s. 146–162.
Bolecki W., Słowacki Gombrowicza, „Teksty Drugie” 2010, nr 1–2, s. 171–192.
Burzyńska A., Czy teoria literatury jeszcze istnieje?, „Teksty Drugie” 2006, nr 1–2, s. 40–57.
Burzyńska A., Dekonstrukcja, polityka i performatyka, Kraków 2013.
Cieński M., Nowa Humanistyka i odpowiedzialność za ciągłość (dawnej) tradycji, „Teksty Drugie” 2017, nr 1, s. 235–243.
Czapliński J., Sienkiewicz Superstar (czyli zupełnie spóźniona anegdota biograficzna na chwalebną okazję stulecia odzyskania niepodległości), „Dialog” 2018, nr 12, s. 30–86.
Czapliński J., Zapolska Superstar (czyli jak przegrywać, żeby wygrać), „Dialog” 2016, nr 7–8, s. 5–33.
Iser W., Apelatywna struktura tekstów. Nieokreśloności jako warunek oddziaływania prozy literackiej, „Pamiętnik Literacki” 1980, nr 71/1, s. 259–280.
Janicka A., Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki, Białystok 2013.
Janicka A., Zapolska ironiczna. Rekonesans, [w:] Ironia modernistów. Studia, red. M. Bajko, U.M. Pilch, J. Ławski, Białystok 2018, s. 171–187.
Koziołek R., Ciała Sienkiewicza. Studia o płci i przemocy, Katowice 2010.
Koziołek R., Humanistyka literaturoznawcza w dobie nowych konfliktów plemiennych. Próba wykonania ruchu, „Teksty Drugie” 2017, nr 1, s. 60–69.
Krajewska A., Dramatyczna teoria literatury. Zarys problematyki, Poznań 2009.
Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M.P. Markowski, R. Nycz, Kraków 2006.
Kupryjanowicz M., Kurkowski M., Życie intymne Jarosława, „Dialog” 2020, nr 7–8, s. 10–39.
Kuziak M., W sprawie polityczności polskiej humanistyki, „Teksty Drugie” 2017, nr 1, s. 253–261.
Mitchell W.J.T., Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłości obrazów, przeł. Ł. Zaremba, Warszawa 2013.
Ratajczakowa D., Sługa dwóch panów: dwoisty żywot dramatu, [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. J. Degler, t. 1: Dramat, Wrocław 2003, s. 391–400.
Shusterman R., O sztuce i życiu. Od poetyki hip-hopu do filozofii somatycznej, przeł. W. Małecki, Wrocław 2007.
Skwarczyńska S., Zagadnienie dramatu, „Przegląd Filozoficzny” 1949, z. 1–2, s. 102–126.
Skwarczyńska S., Zagadnienie dramatu, [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. J. Degler, t. 1: Dramat, Wrocław 2003, s. 229–248.
Targoń J., Wirus, strażnik, negocjator, partner… [rozmowa z Bartoszem Frąckowiakiem, Igą Gańczarczyk, Mironem Hakenbeckiem, Magdą Stojowską, Dorotą Sajewską i Szymonem Wróblewskim], „Didaskalia” 2007, nr 77, s. 9–17.
Wojtyszko M., Dowód na istnienie drugiego, „Dialog” 2013, nr 2, s. 60–85.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in Przestrzenie Teorii are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in Przestrzenie Teorii grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in Przestrzenie Teorii since 2015, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).