Keywords
Witkacy
podmiot
podmiotowość
tożsamość
teoria
estetyka
How to Cite
Abstract
In the article Witkacego próba podmiotu – podmiot na próbę [Witkacy’s Attempt at a Subject – a Subject for a Test] the subjective identity of S.I. Witkiewicz is characterised by means of the widely understood category of a trial. This latter is interpreted from the view of theatrical aesthetics, but also philosophy, enables to show the biography and oeuvre of the artist from Zakopane as a continuous game between constructing and deconstructing of the subjective identity. The category of subjectivity becomes here a tool of revealing of the mechanisms, making it possible to remove boundaries between art and life, reality and fiction, literature and theory. Whereas in the interpretation proposed this attempt appears as a very literally understood experiencing of oneself, “putting oneself to the test”, but also as an attempt at literature (in the area of theory) and an attempt at theory (in the area of literature).References
S.I.Witkiewicz, Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne, oprac. J. Degler, L. Sokół, Warszawa 2002, s. 9.
J. Degler, Stan szczęśliwego zbydlęcenia, <http://tygodnik.onet.pl>
T. Kantor, Dalej już nic..., teksty z lat 1985–1990, wybór i opracowanie K. Pleśniarowicz, Kraków 2005, s. 67.
T. Birula-Białynicki, Fragmenty wspomnień o St. Ign. Witkiewiczu, [w:] Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca. Księga pamiątkowa, red. T. Kotarbiński, J.E. Płomieński, Warszawa 1957, s. 303.
V. Turner, The Ritual Process – Structure and Anti- Structure, London 1969, a także np: R. Schechner, Performatyka. Wstęp, przeł. T. Kubikowski, Wrocław 2006
M. Carlson, Performans, przeł. E. Kubikowska, Warszawa 2007.
J. Błoński, Od Stasia do Witkacego, Kraków 1997, s. 114.
S. Jaworski, Rozmowa z samym sobą (do potomności), „Przestrzenie Teorii” 2008, nr 9, s. 91.
H.-G. Gadamer, Pojęcie gry, [w:] Antropologia widowisk, oprac. A. Chałupnik, W. Dudzik, M. Kanabrodzki, L. Kolankiewicz, wstęp i redakcja L. Kolankiewicz, Warszawa 2005, s. 179.
S.I. Witkiewicz, Manifest (Fest-mani), [w:] tenże, Dramaty, wyd. II rozszerzone poprawione, opracował i wstępem poprzedził K. Puzyna, t. 2, Warszawa 1972, s. 711.
J. Degler, Witkacego portret wielokrotny. Szkice i materiały do biografii
(1918–1939), Warszawa 2009, s. 322
M.P. Markowski, Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Kraków 2007, s. 356-360.
A. Krajewska, Dramat współczesny. Teoria i interpretacja, Poznań 2005, s. 182, 183.
T. Kantor, Metamorfozy, teksty o latach 1934–1974, wybór i opracowanie K. Pleśniarowicz, Kraków 2005, s. 141, 554, 555
W. Gombrowicz, Dziennik (1959–1969), Kraków 2007, s. 166.
G. Grochowski, Dziwactwa i dzieła. Inspiracje dandysowskie w twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, [w:] Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, red. E. Balcerzan, W. Bolecki, Warszawa 2000, s. 132.
E. Łubieniewska, Czysta Forma i bebechy, Kraków 2007, s. 8, 221.
T. Kantor, Teatr Śmierci: teksty z lat 1975–1984, wybór i opracowanie K. Pleśniarowicz, Kraków 2005, s. 79, 80.
J. Tischner, Filozofia dramatu, Kraków 2006, s. 60, 62.
J. Kristeva, Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. M. Faski, Kraków 2007.
W. Menninghaus, Wstręt. Teoria i historia, przeł. G. Sowiński, Kraków 2009.
R. Shusterman, O sztuce i życiu. Od poetyki hip-hopu do filozofii somatycznej, wybór, opracowanie i tłumaczenie tekstów W. Małecki, Wrocław 2007.
Z. Bauman, Ponowoczesne wzory osobowe, [w:] tenże, Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa 1994, s. 9.
J. Degler, Sztuka teatru w systemie estetycznym Stanisława Ignacego Witkiewicza, „Litteraria” 1971, III, s. 103, 107.
S.I. Witkiewicz, O Czystej Formie i inne pisma o sztuce, oprac. J. Degler, Warszawa 2003, s. 70, 71, 87.
B. Szymańska, Teoria poezji S.I. Witkiewicza, „Studia Estetyczne” 1971, t. VIII, s. 175-176.
S.I. Witkiewicz, O znaczeniu filozofii dla literatury, [w:] tenże, Bez kompromisu. Pisma krytyczne i publicystyczne, zebrał i opracował J. Degler, Warszawa 1976, s. 251-252, 263.
S.I. Witkiewicz, Teatr i inne pisma o teatrze, oprac. J. Degler, Warszawa 1995, s. 267-269.
L. Sokół, Groteska w teatrze Stanisława Ignacego Witkiewicza, Wrocław 1973.
J. Misiewicz, O idei teatru (Arystoteles – Nietzsche – Witkacy), [w:] Teatr – przestrzeń – ciało – dialog. Poszukiwania we współczesnym teatrze, red. M. Gołaczyńska, I. Guszpit, Wrocław 2006, s. 49.
A. Pastuszek, Metafizyczne grymasy. Czysta forma Witkacego jako kategoria metafizyki, Toruń 2001.
T.W. Adorno, Próba zrozumienia „Końcówki” Becketta, [w:] tenże, Sztuka i sztuki. Wybór esejów, przeł. K. Krzemień-Ojak, wybrał i opatrzył wstępem K. Sauerland, Warszawa 1990. s. 283.
D. Ulicka, Literaturoznawcze dyskursy możliwe. Studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie Środkowo-Wschodniej, Kraków 2007, s. 29.
M. Michalski, Kanon i obrzeża w humanistycznym dyskursie naukowym, [w:] Kanon i obrzeża, red. I. Iwasiów, T. Czerska, Kraków 2005, s. 49.
N. Nadolska, Mgławice tożsamości Witkacego. O dialogowym „self” autora „Jedynego wyjścia”, [w:] Literatura i/a tożsamość w XX wieku, red. A. Gleń, I. Jokiel, M. Szladowski, Opole 2007, s. 43.
A. Micińska, Istnienie Poszczególne: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wrocław 2003,
s. 290.
M. Werner, Wobec nihilizmu. Gombrowicz i Witkacy, Warszawa 2009, s. 263.
W. Iser, Rzeczywistość fikcji. Elementy historycznofunkcjonalnego modelu tekstu literackiego, przeł. R. Handke, „Pamiętnik Literacki” 1983, z. 3, s. 376.
A. Zawadzki, Autor. Podmiot literacki, [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M.P. Markowski, R. Nycz, Kraków 2002, s. 243.
M. de Montaigne, Próby, przeł. T. Boy-Żeleński, t. 2, rozdz. 18, Warszawa 1985, s. 331-332.
S.I.Witkiewicz, Jedyne wyjście, oprac. T. Jodełka-Burzecki, Warszawa 1985, s. 400.
S.I. Witkiewicz, Bezimienne dzieło, [w:] tenże, Dramaty, Warszawa 1979, s. 150.
S.I. Witkiewicz, Gyubal Wahazar, [w:] tenże, Dramaty, dz. cyt., s. 130.
S. Świontek, Dialog, dramat, metateatr (z problemów teorii tekstu dramatycznego), Łódź 1990, s. 129
K. Ruta-Rutkowska, Dramatyczne gry w podmiot, „Teksty Drugie” 1999, nr 1-2, s. 38.
M. Werner, Wobec nihilizmu. Gombrowicz i Witkacy, Warszawa 2009, s. 260.
D. Attridge, Jednostkowość literatury, przeł. P. Mościcki, Kraków 2007, s. 139.
T. Kantor, Mówić o sobie w trzeciej osobie, [w:] Teatr Śmierci. Teksty z lat 1975–1984, dz. cyt., s. 433.
R.Nycz, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997, s. 108.
G. Grochowski, Dziwactwa i dzieła. Inspiracje dandysowskie w twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, [w:] Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, red. E. Balcerzan, W. Bolecki, Warszawa 2000, s. 138.
E. Kuźma, Autor jako komediant, [w:] Autor i jego wcielenia. Szkice o roli autora w literaturze, red. E. Kuźma, M. Lalak, Szczecin 1991, s. 14-15.
B. Tokarz, Od dialogu do transgresji, „Przestrzenie Teorii” 2008, nr 9, s. 66.
W. Kalaga, Mgławice dyskursu. Podmiot, tekst, interpretacja, Kraków 2001, s. 259.
K. Rosner, Narracja, tożsamość i czas, Kraków 2003, s. 6.
R. Musil, Człowiek bez właściwości, przeł. R. Radziwiłł, K. Truchanowski, J. Zeltzer, t. 2, Warszawa 1971, s. 426.
Foucault, Szaleństwo i literatura. Powiedziane, napisane, wybrał i opracował T. Komendant, przeł. B. Banasiak i inni, Warszawa 1999, s. 83, 311.
R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2001, s. 69.
E. Partyga, Tożsamość dziś: narracyjna? Dialogowa? Performatywna? „Przestrzenie Teorii” 2009, nr 10, s. 65.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in Przestrzenie Teorii are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in Przestrzenie Teorii grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in Przestrzenie Teorii since 2015, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).