Abstrakt
The article focuses on the phenomenon of autothematicism and the category of challenge in Wysoki Zamek by Stanisław Lem. The initial recognition of autobiography as the books genre and the evocation of previous analyses of the text in relation to the theory of the autobiographical triangle, provide the basis for an updating thesis on the dominance of the category of challenge and the widespread presence of autothematic phenomena in the work. Next, the history of Artur Sandauer’s concept of “autothematicism” and the evolution of the term in Polish literary studies are reviewed. Signals of autothematicism within the narrative, genre and stylistic conventions are outlined, as well as the importance of self-consciousness for this phenomenon in Wysoki Zamek.
Bibliografia
Bereś S., Lem S., Tako rzecze Lem. Ze Stanisławem Lemem rozmawia Stanisław Bereś, Kraków 2018.
Booth W.C., Rodzaje narracji, przeł. I. Sieradzki, „Pamiętnik Literacki” 1971, nr 1(62).
Burek T., Zamiast powieści, Warszawa 1971.
Czermińska M., Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, wyd. 2 zmien., Kraków 2020.
Czermińska M., Autor – podmiot – osoba. Fikcjonalność i niefikcjonalność, [w:] Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja, t. 1, red. M. Czermińska, S. Gajda, K. Kłosiński, A. Legeżyńska, A. Makowiecki, R. Nycz, Kraków 2005.
Danek D., Wypowiedzi w dziele o dziele (w formach narracyjnych), „Pamiętnik Literacki” 1968, nr 3.
Gajewska A., Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema, Poznań 2016.
Głowiński M., Powieść jako metodologia powieści, [w:] idem, Porządek, chaos, znaczenie: szkice o powieści współczesnej, Warszawa 1968.
Gombrowicz W., Dziennik 1953–1969, Kraków 2018.
Grądziel-Wójcik J., Perpetuum mobile, czyli kilka uwag o autotematyzmie, „Forum Poetyki” 2015. DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2015.2.26697
Hellich A., Gry z autobiografią: przemilczenia, intelektualizacje, parodie, Warszawa 2018.
Jarzębski J., „Dziecko, którym byłem”, [w:] S. Lem, Wysoki Zamek, Kraków 2020.
Kaśkiewicz K., Samotność geniusza, [w:] Zrozumieć samotność: studium interdyscyplinarne, red. P. Domeracki, W. Tyburski, Toruń 2006.
Konstańczak S., Osamotnienie artysty – wybór czy konieczność?, [w:] Zrozumieć samotność: studium interdyscyplinarne, red. P. Domeracki, W. Tyburski, Toruń 2006.
Krzywy R., Pochwały ludzi, zjawisk i rzeczy, [w:] idem, Poezja staropolska wobec genologii retorycznej, Warszawa 2014.
Lejeune Ph., Pakt autobiograficzny, przeł. A.W. Labuda, „Teksty” 1975, nr 5(23).
Lem S., Wysoki Zamek, Kraków 2020.
Lem S., Mrożek S., Listy 1956–1978, Kraków 2011.
Łempicki S., „Marszałek” i „Muzy” J. Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 1930, nr 27.
Megala S., Exegi monumentum, „Teksty” 1976, nr 4–5.
Ożóg K., Operatory metatekstowe w polszczyźnie potocznej, [w:] Z polszczyzny historycznej i współczesnej, red. T. Ampel, Rzeszów 1997.
Podraza-Kwiatkowska M., U źródeł dwudziestowiecznego autotematyzmu, [w:] Problemy literatury polskiej lat 1890–1939, seria II, red. H. Kirchner, Z. Żabicki, Wrocław 1974.
Sandauer A., Konstruktywny nihilizm, [w:] idem, Pisma zebrane, t. 1: Studia o literaturze współczesnej, Warszawa 1985.
Sandauer A., O ewolucji sztuki narracyjnej w XX wieku, [w:] idem, Pisma zebrane, t. 2: Studia historyczne i teoretyczne, Warszawa 1985.
Słownik terminów literackich, red. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Wrocław 2002.
Szczepkowska E., Gra z autobiografią w „Wysokim Zamku” Stanisława Lema, [w:] Stanisław Lem: pisarz, myśliciel, człowiek, red. J. Jarzębski, A. Sulikowski, Kraków 2003.
Wierzbicka A., Metatekst w tekście, [w:] O spójności tekstu, red. M.R. Mayenowa, Wrocław 1971.
Wyka K., Wstęp do „Pałuby”, [w:] idem, Modernizm polski, Kraków 1968.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Rafał Jakub Skowroński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).