Słowa kluczowe
mysticism and neognosis
Mickiewicz’s “Forefathers’ Eve”
Boehme
Swedenborg
Jak cytować
Abstrakt
The author analyses the function of the “Third Heaven” motif, which appears at the end of the fifth scene in Mickiewicz’s drama, Forefathers’ Eve Part III - this is where the Angels decide to take the soul of the sleeping priest Peter, one of the main characters in this work, for a short time. The author questions the inspiration that the poet might have drawn from St. Paul’s 2nd Letter to the Corinthians and from the writings of theosophers such as Jakob Boehme (especially Aurora or Rising at Dawn) and Emanuel Swedenborg (his treatise on Heaven and Hell), in which the theme of a “Third Heaven” played an important role. Research has already drawn attention to these relationships. Making a conditional, historically probable assumption that the influence of these works has had a significant impact on the formation of the supernatural world in Mickiewicz’s drama, the author considers the semantic-ideological consequences that would result from placing a monk’s soul in the “Third Heaven” in St. Paul’s, Boehme’s and Swedenborg’s versions, respectively. In conclusion, the author formulates the thesis that greatest number of arguments can be advanced in favour of a connection with Swedenborg’s concept, although this does not settle the matter definitively.
Bibliografia
Andrzejewski B., Emanuel Swedenborg. Między empirią a mistycyzmem, Poznań 1992.
Apokryfy Starego Testamentu, red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 2006, s. 259–261.
Biblia To Jest Całe Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z hebrajskiego i greckiego języka na polski pilnie i wiernie przetłómaczona [!], wyd. Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa [b.d.].
Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, Poznań–Warszawa 1971.
Blüth R., „Chrześcijański Prometeusz”. Wpływ Boehmego na koncepcję III części „Dziadów”, [w:] Pisma literackie, oprac. P. Nowaczyński, Kraków 1987, s. 133–187.
Boehme J., Aurora czyli jutrzenka o poranku, wybrał i z niemieckiego przełożył A. Pańta, Zgorzelec 1998.
Danielou J., Teologia judeochrześcijańska. Historia doktryn chrześcijańskich przed soborem nicejskim, tłum. S. Basista, Kraków 2002.
Dopart B., Poemat profetyczny. O „Dziadach” drezdeńskich Adama Mickiewicza, Kraków 2002.
Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułakowski, Lublin 2009, s. 1027–1036.
Fedorowicz K., Ksiądz Piotr w trzecim niebie. W stronę (neo)gnozy w „Dziadach” drezdeńskich Mickiewicza, „Ruch Literacki” 2015, z. 3 (330), s. 247–258.
Gooder P., Only the Third Heaven? 2 Corinthians 12.1–10 and Heavenly Ascent, London–New York 2006.
Ireneusz z Lyonu, Wykład nauki apostolskiej, przeł. W. Myszor, Kraków 1997.
Jonas H., Religia gnozy, przeł. M. Klimowicz, Kraków 1994.
Kępiński Z., Mickiewicz hermetyczny, przedmowa i posłowie A. Fabianowski, wyd. 2, Warszawa 2019.
Krüdener B.J. de, Waleria czyli listy Gustawa de Linar do Ernesta de G…, przekład i komentarz M. Ciostek, Warszawa 2017.
Księga Jubileuszów, [w:] ks. M. Rosik, I. Rapaport, Wprowadzenie do literatury i egzegezy żydowskiej okresu biblijnego i rabinicznego, Wrocław 2009, seria: Bibliotheca Biblica.
Malinowski M., Księga wspomnień, red. J. Tretiak, Kraków 1907.
Mickiewicz A., Dzieła. Wydanie Rocznicowe, t. 3: Dramaty, oprac. Z. Stefanowska, Warszawa 1995.
Mickiewicz W., Żywot Adama Mickiewicza podług zebranych przez siebie materiałów oraz z własnych wspomnień opowiedział…, t. 1, wyd. 2 popr. i uzupełnione, Poznań 1929, s. 177.
Miłosz Cz., Ziemia Ulro, Kraków 1994.
Morawski S., W Peterburku 1827–1838. Wspomnienia pustelnika i koszałki kobiałki z 18 miedziodrukami, red. A. Czartkowski i H. Mościcki, Poznań 1927.
Odyniec A.E., Listy z podróży, oprac. M. Toporowski, Warszawa 1961.
Pietsch R., Najskrytsze narodziny Boskości. O mistyce i metafizyce Jakoba Boehmego, [w:] J. Boehme, Aurora czyli jutrzenka o poranku, wybrał i z niemieckiego przełożył A. Pańta, Zgorzelec 1998, s. 12–26.
Pigoń S., Objaśnienia wydawcy, [w:] A. Mickiewicz, Dzieła, t. 3: Utwory dramatyczne, oprac. S. Pigoń, Warszawa 1955.
Pigoń S., Przypuszczalny ślad Swedenborga w III części „Dziadów”, [w:] Z epoki Mickiewicza, Lwów 1922, s. 141–162.
Piórczyński J., Absolut. Człowiek. Świat. Studium myśli Jakuba Boehmego i jej źródeł, Warszawa 1991.
Piórczyński J., O jednym zdaniu z III części „Dziadów”, [w:] Mickiewicz mistyczny, red. A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa 2005, s. 107–111.
Przecławski J., Józef Oleszkiewicz. Ze wspomnień Petersburga, oprac. A. Drogoszewski, [w:] Prace Komisji do badań nad historią literatury i oświaty Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, t. 1, Warszawa 1914.
Przybylski R., Słowo i milczenie bohatera Polaków. Studium o „Dziadach”, Warszawa 1993.
Pseudo-Dionizy Areopagita, Pisma teologiczne, przeł. M. Dzielska, Kraków 2005.
Quispel G., Gnoza, przeł. B. Kita, Warszawa 1988.
Rudolph K., Gnoza. Istota i historia późnoantycznej formacji religijnej, przeł. G. Sowiński, Kraków 1995.
Swedenborg E., Dziennik snów 1743–1744, przekł., wstęp i przypisy M. Kalinowski, Poznań 1996.
Swedenborg E., O niebie i jego cudach również o piekle według tego, co widziano i słyszano, red. i uwspółcześnienie polszczyzny D. Kielczyk, wstęp B. Smoleń, Warszawa [b.d.], na podstawie wydania londyńskiego z 1880 r.
Trobridge G., Emanuel Swedenborg. Jego życie, nauka i wpływ, Londyn 1929.
Wehr G., Jakub Boehme, przeł. J. Prokopiuk, Wrocław 1999.
Weintraub W., Poeta i prorok. Rzecz o profetyzmie Mickiewicza, wyd. 2, Warszawa 1998.
Zając R., Przewodnik po Niebie, Piekle i ich mieszkańcach, [b.m.] 2014.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).