Słowa kluczowe
adolescence
eating habits
psychological flexibility
ACT
eating habits
psychological flexibility
ACT
Jak cytować
Klon, W., & Waszyńska, K. (2021). ACT jako forma wsparcia młodzieży w budowaniu zdrowych nawyków żywieniowych. Rocznik Pedagogiczny, 43, 211–225. https://doi.org/10.2478/rp-2020-0013
Abstrakt
The aim of the article is to describe the process of the change of eating habits in adolescence in ref- erence to the psychological flexibility theory which has its origins in Acceptance and Commitment Therapy (ACT). The processes of mental and physical development of teenagers are also included. The article contains descriptions of the mechanisms of formation and change of the eating habits in adolescence. This content was referred to all elements of psychological flexibility: mindfulness, values, acceptation, cognitive defusion, self as context and committed action.
Bibliografia
Arain M., Haque M., Johal L., Mathur P., Nel W., Rais A., Sharma S., Maturation of the Adolescent Brain, „Neuropsychiatric Disease and Treatment” 2013, nr 9.
Bailey A., Ciarrochi J., Hayes L., W pułapce myśli – dla nastolatków. Jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem, GWP, Sopot 2020.
Bandura A., Health Promotion by Social-Cognitive Means, „Health Education & Behavior” 2004, nr 31.
Bardziejewska, M. Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2015.
Ciarrochi J., Bailey A., Harris R., Pożegnaj wagę. Jak wykorzystać techniki ACT w odchudzaniu i utrzymaniu wymarzonej sylwetki, GWP, Sopot 2019.
Dishion T.J., McCord J., Poulin F., When Interventions Harm: Peer Groups and Problem Behavior, „American Psychologist” 1999, nr 54 (9).
Doliński D., Emocje, poznanie i zachowanie, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2: Psy- chologia ogólna, red. J. Strelau, GWP, Gdańsk 2006.
Elsborg P., Elbe A.M., Exercise-Specific Volition and Motivation for Weight Loss Maintenance Fol- lowing an Intensive Lifestyle Intervention, „Health Psychology” 2018, nr 37 (8).
Greco L.A., Barnett E.R., Blomquist K.K., Gevers A., Acceptance, Body Image, and Health in Ad- olescence, [w:] Acceptance & Mindfulness Treatments for Children & Adolescents, red. L.A. Greco, S.C. Hayes, Context Press, New Harbinger Publications, Inc., Oakland 2008.
Harris R., Zrozumieć ACT, GWP, Sopot 2019.
Harrison A., Sullivan S., Tchanturia K., Treasure J., Emotional Functioning in Eating Disorders:
Attentional Bias, Emotion Recognition and Emotion Regulation, „Psychological Medicine” 2010, nr 40 (11).
Hayes S.C., Strosahl K.D., Wilson K.G., Terapia akceptacji i zaangażowania. Proces i praktyka
uważnej zmiany, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Jordan C.H., Wang W., Donatoni L., Meier B.P., Mindful Eating: Trait and State Mindfulness Predict Healthier Eating Behavior, „Personality and Individual Differences” 2014, nr 68.
Kabat- Zinn J., Życie, piękna katastrofa, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2013. Kadzikowska-Wrzosek R., Szczygieł D., Samoregulacja zachowań żywieniowych: wpływ standardów oraz mechanizmów kontroli działania, „Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni” 2014, nr (86).
Kowalska M.E., Kalinowski P., Bojakowska U., Komunikacja internetowa jako aktywne medium przekazu wiedzy o zdrowiu – szanse, zagrożenia i ograniczenia, „Pielęgniarstwo Polskie” 2013, nr 4 (50), s. 300–304.
Kozielecki J., Psychologiczna teoria samowiedzy, PWN, Warszawa 1986.
Ley C., Barrio M.R., Leach L., Suppl 1: M6: Social-Ecological, Motivational and Volitional Fac- tors for Initiating and Maintaining Physical Activity in the Context of HIV, „The Open AIDS Journal” 2015, nr 9.
Łukaszewski W., Motywacja w najważniejszych systemach teoretycznych, [w:] Psychologia. Pod- ręcznik akademicki, t. 2: Psychologia ogólna, red. J. Strelau, GWP, Gdańsk 2006.
Mendle J., Harden K.P., Brooks-Gunn J., Graber J.A., Development’s Tortoise and Hare: Pubertal Timing, Pubertal Tempo, and Depressive Symptoms in Boys and Girls, „Developmental Psy- chology” 2010, nr 46 (5).
Nęcka E., Procesy uwagi, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2: Psychologia ogólna, red. J. Strelau, GWP, Gdańsk 2006.
Nowicki G.J., Ślusarska B., Zboina B., Deluga A., Poczucie własnej skuteczności i umiejscowienie kontroli jako zasoby determinujące podejmowanie zachowań związanych ze zdrowiem, „Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne” 2017, nr 10 (2).
Oblacińska A., Tabak I., Jodkowska M., Zachowania żywieniowe i metody kontroli masy ciała u młodzieży 16–18-letniej w Polsce w kontekście postrzegania swego wyglądu i masy ciała, „Probl. Hig. Epidemiol” 2007, nr 88 (2).
Obuchowska I., Adolescencja, [w:] Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów ży- cia człowieka, cz. 2, red. B. Harwas- Napierała, J. Trempała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Pawłowska B., Teorie motywacji, Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania Uniwersytetu Łódz- kiego, Łódź 2009.
Pearson A.N., Follette V.M., Hayes, S.C., A Pilot Study of Acceptance and Commitment Therapy as a Workshop Intervention for Body Dissatisfaction and Disordered Eating Attitudes, „Cognitive and Behavioral Practice” 2012, nr 19 (1).
Puchalski K., Uwarunkowania aktywności zdrowotnej w kontekście promocji zdrowia – szkic so- cjologicznego modelu, [w:] Psychologia zdrowia. W poszukiwaniu pozytywnych inspiracji, red. I. Heszen, J. Życińska, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academi- ca”, Warszawa 2008.
Rasińska R., Głowacka-Rębała A., Wpływ zachowań rodziny na zachowania żywieniowe dzieci, „Pielęgniarstwo Polskie” 2013, nr 47.
Sairanen E., Tolvanen A., Karhunen L., Kolehmainen M., Järvelä-Reijonen E., Lindroos S., Lap- palainen R., Psychological Flexibility Mediates Change in Intuitive Eating Regulation in Ac- ceptance and Commitment Therapy Interventions, „Public Health Nutrition” 2017, nr 20 (9).
Tabak I., Jodkowska M., Oblacińska A., Mikiel-Kostyra K., Czy spożywanie wspólnych posiłków z ro- dziną może chronić nastolatki przed otyłością, „Developmental Period Medicine” 2012, nr 16 (4). Williams J.M., Currie C., Self-Esteem and Physical Development in Early Adolescence: Pubertal
Timing and Body Image, „The Journal of Early Adolescence” 2000, nr 20 (2).
Williams K., McGillicuddy-De Lisi A., Coping Strategies in Adolescents, „Journal of Applied Developmental Psychology” 1999, nr 20 (4).
Wojciechowska J., Środowiskowe uwarunkowania rozwoju nawyków jedzeniowych dzieci, [w:] Psy-
chologia wieku rozwojowego. Norma – nietypowość – patologia, red. E. Łodygowska, E. Pieńkowska, Volumina.pl, Szczecin 2017.
Zahorska M., O popularności wśród gimnazjalistów. Kto jest popularny, a kto odrzucany?, [w:] Czy stracone pokolenie?, red. P. Długosz, H. Kotarski, W. Jedynak, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2014.
Ziółkowska B., Okres dorastania. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2015.
Bailey A., Ciarrochi J., Hayes L., W pułapce myśli – dla nastolatków. Jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem, GWP, Sopot 2020.
Bandura A., Health Promotion by Social-Cognitive Means, „Health Education & Behavior” 2004, nr 31.
Bardziejewska, M. Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2015.
Ciarrochi J., Bailey A., Harris R., Pożegnaj wagę. Jak wykorzystać techniki ACT w odchudzaniu i utrzymaniu wymarzonej sylwetki, GWP, Sopot 2019.
Dishion T.J., McCord J., Poulin F., When Interventions Harm: Peer Groups and Problem Behavior, „American Psychologist” 1999, nr 54 (9).
Doliński D., Emocje, poznanie i zachowanie, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2: Psy- chologia ogólna, red. J. Strelau, GWP, Gdańsk 2006.
Elsborg P., Elbe A.M., Exercise-Specific Volition and Motivation for Weight Loss Maintenance Fol- lowing an Intensive Lifestyle Intervention, „Health Psychology” 2018, nr 37 (8).
Greco L.A., Barnett E.R., Blomquist K.K., Gevers A., Acceptance, Body Image, and Health in Ad- olescence, [w:] Acceptance & Mindfulness Treatments for Children & Adolescents, red. L.A. Greco, S.C. Hayes, Context Press, New Harbinger Publications, Inc., Oakland 2008.
Harris R., Zrozumieć ACT, GWP, Sopot 2019.
Harrison A., Sullivan S., Tchanturia K., Treasure J., Emotional Functioning in Eating Disorders:
Attentional Bias, Emotion Recognition and Emotion Regulation, „Psychological Medicine” 2010, nr 40 (11).
Hayes S.C., Strosahl K.D., Wilson K.G., Terapia akceptacji i zaangażowania. Proces i praktyka
uważnej zmiany, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Jordan C.H., Wang W., Donatoni L., Meier B.P., Mindful Eating: Trait and State Mindfulness Predict Healthier Eating Behavior, „Personality and Individual Differences” 2014, nr 68.
Kabat- Zinn J., Życie, piękna katastrofa, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2013. Kadzikowska-Wrzosek R., Szczygieł D., Samoregulacja zachowań żywieniowych: wpływ standardów oraz mechanizmów kontroli działania, „Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni” 2014, nr (86).
Kowalska M.E., Kalinowski P., Bojakowska U., Komunikacja internetowa jako aktywne medium przekazu wiedzy o zdrowiu – szanse, zagrożenia i ograniczenia, „Pielęgniarstwo Polskie” 2013, nr 4 (50), s. 300–304.
Kozielecki J., Psychologiczna teoria samowiedzy, PWN, Warszawa 1986.
Ley C., Barrio M.R., Leach L., Suppl 1: M6: Social-Ecological, Motivational and Volitional Fac- tors for Initiating and Maintaining Physical Activity in the Context of HIV, „The Open AIDS Journal” 2015, nr 9.
Łukaszewski W., Motywacja w najważniejszych systemach teoretycznych, [w:] Psychologia. Pod- ręcznik akademicki, t. 2: Psychologia ogólna, red. J. Strelau, GWP, Gdańsk 2006.
Mendle J., Harden K.P., Brooks-Gunn J., Graber J.A., Development’s Tortoise and Hare: Pubertal Timing, Pubertal Tempo, and Depressive Symptoms in Boys and Girls, „Developmental Psy- chology” 2010, nr 46 (5).
Nęcka E., Procesy uwagi, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2: Psychologia ogólna, red. J. Strelau, GWP, Gdańsk 2006.
Nowicki G.J., Ślusarska B., Zboina B., Deluga A., Poczucie własnej skuteczności i umiejscowienie kontroli jako zasoby determinujące podejmowanie zachowań związanych ze zdrowiem, „Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne” 2017, nr 10 (2).
Oblacińska A., Tabak I., Jodkowska M., Zachowania żywieniowe i metody kontroli masy ciała u młodzieży 16–18-letniej w Polsce w kontekście postrzegania swego wyglądu i masy ciała, „Probl. Hig. Epidemiol” 2007, nr 88 (2).
Obuchowska I., Adolescencja, [w:] Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów ży- cia człowieka, cz. 2, red. B. Harwas- Napierała, J. Trempała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Pawłowska B., Teorie motywacji, Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania Uniwersytetu Łódz- kiego, Łódź 2009.
Pearson A.N., Follette V.M., Hayes, S.C., A Pilot Study of Acceptance and Commitment Therapy as a Workshop Intervention for Body Dissatisfaction and Disordered Eating Attitudes, „Cognitive and Behavioral Practice” 2012, nr 19 (1).
Puchalski K., Uwarunkowania aktywności zdrowotnej w kontekście promocji zdrowia – szkic so- cjologicznego modelu, [w:] Psychologia zdrowia. W poszukiwaniu pozytywnych inspiracji, red. I. Heszen, J. Życińska, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academi- ca”, Warszawa 2008.
Rasińska R., Głowacka-Rębała A., Wpływ zachowań rodziny na zachowania żywieniowe dzieci, „Pielęgniarstwo Polskie” 2013, nr 47.
Sairanen E., Tolvanen A., Karhunen L., Kolehmainen M., Järvelä-Reijonen E., Lindroos S., Lap- palainen R., Psychological Flexibility Mediates Change in Intuitive Eating Regulation in Ac- ceptance and Commitment Therapy Interventions, „Public Health Nutrition” 2017, nr 20 (9).
Tabak I., Jodkowska M., Oblacińska A., Mikiel-Kostyra K., Czy spożywanie wspólnych posiłków z ro- dziną może chronić nastolatki przed otyłością, „Developmental Period Medicine” 2012, nr 16 (4). Williams J.M., Currie C., Self-Esteem and Physical Development in Early Adolescence: Pubertal
Timing and Body Image, „The Journal of Early Adolescence” 2000, nr 20 (2).
Williams K., McGillicuddy-De Lisi A., Coping Strategies in Adolescents, „Journal of Applied Developmental Psychology” 1999, nr 20 (4).
Wojciechowska J., Środowiskowe uwarunkowania rozwoju nawyków jedzeniowych dzieci, [w:] Psy-
chologia wieku rozwojowego. Norma – nietypowość – patologia, red. E. Łodygowska, E. Pieńkowska, Volumina.pl, Szczecin 2017.
Zahorska M., O popularności wśród gimnazjalistów. Kto jest popularny, a kto odrzucany?, [w:] Czy stracone pokolenie?, red. P. Długosz, H. Kotarski, W. Jedynak, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2014.
Ziółkowska B., Okres dorastania. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2015.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Weronika Klon, Katarzyna Waszyńska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.