Słowa kluczowe
osoba z głęboką niepełnosprawnością intelektualną oraz sprzężonymi niepełnosprawnościami
relacja
responsywność
zależność
wzajemna zależność
samodzielność
Jak cytować
Abstrakt
Etyka troski, która skupia się na relacyjnym charakterze ludzi i wymiarze cielesnym funkcjonowania człowieka, oferuje nową perspektywę badawczą, którą można zastosować do analizy eksploracyjnej danych. Doświadczenia związane z przebywaniem z osobą z głęboką niepełnosprawnością intelektualną i wieloraką niepełnosprawnością (PIMD). Artykuł omawia koncepcję etyki troski, opracowaną przez dwóch jej kluczowych przedstawicieli, Carol Gilligan i Eva Feder Kittay. W kontekście przebywania z osobą z PIMD, pojęcia badane są kwestie niezależności, zależności i współzależności. Specjalną uwagę poświęca się na zrozumienie relacji i sposobu, w jaki jest ona opisywana w ramach etyki opieka i opieka jako wyraz troski.
Bibliografia
Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum. DOI: https://doi.org/10.1037/t28248-000
Allen, J. G., Fonagy, P., & Bateman, A. W. (2014). Mentalizowanie w praktyce klinicznej (tłum. M. Cierpisz). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bowlby, J. (2007). Przywiązanie (tłum. M. Polaszewska-Nicke). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Feder Kittay, E. (2009). The personal is philosophical is political: A philosopher and mother of a cognitively disabled person sends notes from the battlefield. Metaphilosophy, 40(3–4), 606–627. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9973.2009.01600.x
Feder Kittay, E. (2011). The ethics of care, dependence and disability. Ratio Iuris, 24(1), 49–58. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9337.2010.00473.x
Feder Kittay, E. (2019). Learning from my daughter: The value and care of disabled minds. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780190844608.001.0001
Gesser, M., & Fietz, H. (2021). Ethics of care and the experience of disability: An interview with Eva Feder Kittay. Revista Estudos Feministas, 29(2), 1–11. DOI: https://doi.org/10.1590/1806-9584-2021v29n264987
Gilligan, C. (2013). Chodźcie z nami! Psychologia i opór (tłum. S. Kowalski). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Gilligan, C. (2015). Innym głosem. Teoria psychologiczna a rozwój kobiet (tłum. B. Szelewa). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Kanclerz, A. (2018). Etyka troski Carol Gilligan i Nel Noddings a moralny partykularyzm. Etyka, 57, 29–44. DOI: https://doi.org/10.14394/25
Kopeć, D. (2005). Wybrane problemy pedagogiki specjalnej – rzecz o terminach. W: T. Żółkowska (red.), Pedagogika specjalna – aktualne osiągnięcia i wyzwania (s. 124–129). Oficyna In Plus.
Kopeć, D. (2013). Rzeczywistość (nie)edukacyjna osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Zbiorowe instrumentalne studium przypadku. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kopeć, D. (2019). Rozważania wstępne o paradygmacie relacyjnym w edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Studia Edukacyjne, 54, 55–70. DOI: https://doi.org/10.14746/se.2019.54.4
Nishida, A. (2023, 28 kwietnia). Just care: Messy entanglements of disability, dependency, and desire [referat wygłoszony online]. Seminarium w ramach platformy badawczej Disability Studies in Eastern Europe – Reconfiguration, Kraków, Polska.
Noddings, N. (1984). Caring: A feminine approach to ethics and moral education. University of California Press.
Nussbaum, M. C. (2002). Long-term care and social justice: A challenge to conventional ideas of the social contract. W: World Health Organization, Ethical choices in long-term care: What does justice require? (s. 31–65). WHO. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/42614/9291562285.pdf
Pohl, L. (2016). Kto tu kogo wychowuje? W: A. D. Fröhlich (red.), Edukacja bazalna. Nauczanie i terapia dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną (s. 137–147; tłum. R. Namińska). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, Dz.U. 2013 poz. 529.
Sepczyńska, D. (2012). Etyka troski jako filozofia polityki. Etyka, 45, 37–61. DOI: https://doi.org/10.14394/etyka.464
Siegel, D. J. (2009). Rozwój umysłu. Jak stajemy się tym, kim jesteśmy (tłum. R. Andruszko). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Szymala, K. (2017). Etyka troski. Wkład teorii feministycznej w myślenie o państwie. Civitas. Studia z filozofii polityki, 21, 207–226. DOI: https://doi.org/10.35757/CIV.2017.21.10
Szymala, K. (2018). Etyka troski jako camera obscura współczesnej filozofii polityki. O znaczeniu tego, co zakryte. Analiza i Egzystencja, 41, 59–78. DOI: https://doi.org/10.18276/aie.2018.41-04
Theunissen, G. (2003). Schulische Bildung von Schülerinnen und Schülern mit schwerer geistiger und mehrfacher Behinderung aus der Empowerment-Perspektive. W: Th. Klauß, W. Lamers (red.), Alle Kinder alles lehren… Grundlagen der Pädagogik für Menschen mit schwerer und mehrfacher Behinderung (s. 129–141). Universitätsverlag Winter.
Trevarthen, C. (2007). Postawy intersubiektywności. Rozwój rozumienia innych ludzi i rozumienia kooperacyjnego u małych dzieci (tłum. J. Suchecki). W: B. Bokus, G. W. Shugar (red.), Psychologia języka dziecka (s. 101–123). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Uliński, M. (2012). Etyka troski i jej pogranicza. Wydawnictwo Aureus.
Vehmas, S., & Mietola, R. (2021). Narrowed lives. Meaning, moral value and profound intellectual disability. Stockholm University Press. DOI: https://doi.org/10.16993/bbl
Wallin, D. J. (2011). Przywiązanie w psychoterapii (tłum. M. Cierpisz). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zentel, P. (2015, 2 grudnia). Schülerinnen und Schüler mit schwerer und mehrfacher Behinderung in der Inklusion [referat]. Seminarium naukowe „Osoba z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w systemie edukacji”, Poznań, Polska.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Danuta Kopeć
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.