Słowa kluczowe
analiza socjologiczna
narracje historyczne
tożsamość zbiorowa
pamięć kulturowa
metafora palimpsestu
społeczna konstrukcja rzeczywistości
ramy interpretacyjne
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł podejmuje refleksję nad metodologicznymi możliwościami badania podręczników do historii, łącząc podejścia socjologiczne i historyczne. Podręczniki pełnią rolę nie tylko narzędzi edukacyjnych, lecz także mechanizmów kształtowania tożsamości zbiorowej. Zastosowanie makrospołecznej analizy kontekstowej oraz badania ram interpretacyjnych pozwala uchwycić proces konstruowania i rekonstruowania narracji historycznych w odpowiedzi na społeczne potrzeby teraźniejszości i przyszłości. Odwołując się m.in. do metafory palimpsestu M. van der Vlies, artykuł ukazuje podręczniki jako przestrzeń, w której ślady wcześniejszych narracji pozostają obecne i kształtują kolejne interpretacje. Takie ujęcie pozwala dostrzec, jak narracje historyczne są nieustannie przepisywane, negocjowane i reinterpretowane, a także jak dynamiczna interakcja różnych warstw pamięci wpływa na kształtowanie znaczeń. Integracja perspektyw historycznej i socjologicznej umożliwia pełniejsze uchwycenie podręczników jako nośników pamięci kulturowej i narzędzi społecznego konstruowania rzeczywistości.
Bibliografia
Bateson, G. (1954). A theory of play and fantasy. Psychiatric Research Reports, 2, 39–51.
Berger, S. (2007). Writing national histories in Europe: Reflections on the pasts, presents, and futures of a tradition. In K. H. Jarausch & T. Lindenberger (Eds.), Conflicted memories: Europeanizing contemporary histories (pp. 55–68). New York: Berghahn Books. DOI: https://doi.org/10.1515/9780857453600-006
Carretero, M., Asensio, M., & Rodríguez-Moneo, M. (Eds.). (2012). History education and the construction of national identities. Charlotte, NC: Information Age Publishing.
Cöllen, B. (2010, 11 kwietnia). Die Welt: "Cyniczny cios historii". Deutsche Welle. Retrieved from: https://www.dw.com.
Goffman, E. (1974). Frame analysis: An essay on the organization of experience. New York: Harper & Row.
Grever, M., & van der Vlies, T. (2017). Why national narratives are perpetuated: A literature review on new insights from history textbook research. London Review of Education, 15(2), 286–301. DOI: https://doi.org/10.18546/LRE.15.2.11
Hein, L., & Selden, M. (Eds.). (2000). Censoring history: Citizenship and memory in Japan, Germany, and the United States. Armonk, NY: M. E. Sharpe.
Howlett, M., & Rayner, J. (2006). Understanding the historical turn in the policy sciences: A critique of stochastic, narrative, path dependency, and process-sequencing models of policy-making over time. Policy Sciences, 39, 1–18. DOI: https://doi.org/10.1007/s11077-005-9004-1
Maresz, T. (2017). Podręcznik szkolny narzędziem kształtowania świadomości historycznej młodzieży: Analiza porównawcza polskich, rosyjskich, białoruskich i ukraińskich podręczników do historii z przełomu XX i XXI wieku. In Młodzież w perspektywie edukacyjnej, społecznej, kulturowej (pp. 123–136).
Mahoney, J. (2000). Path dependence in historical sociology. Theory and Society, 29, 507–548. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1007113830879
Podeh, E. (2000). History and memory in the Israeli educational system: The portrayal of the Arab–Israeli conflict in history textbooks (1948–2000). History & Memory, 12(1), 65–100. DOI: https://doi.org/10.1353/ham.2000.0005
Repoussi, M., & Tutiaux-Guillon, N. (2010). New trends in history textbook research: Issues and methodologies toward a school historiography. Journal of Educational Media, Memory, and Society, 2(1), 154–170. DOI: https://doi.org/10.3167/jemms.2010.020109
Roszkowski, W. (2016, April 10). Katastrofa smoleńska konsekwencją zbrodni katyńskiej. Polskie Radio 24. Retrieved from https://www.polskieradio24.pl
Rüsen, J. (2008). What does "making sense of history" mean? In J. Rüsen (Ed.), Meaning and representation in history (p. 2). New York–Oxford: Berghahn Books.
Schwartz, B. (1996). Memory as a cultural system: Abraham Lincoln in World War II. American Sociological Review, 61, 908–927. DOI: https://doi.org/10.2307/2096461
Schwartz, B. (2014). Where there’s smoke, there’s fire: Memory and history. In T. Thatcher (Ed.), Memory and identity in ancient Judaism and early Christianity: A conversation with Barry Schwartz (pp. 7–37). Atlanta: SBL Press. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1287n36.5
Van der Vlies, T. (2022). Echoing events: The perpetuation of national narratives in English and Dutch history textbooks, 1920–2010. Göttingen: Brill V&R Unipress. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737014502
Wertsch, J. V. (2002). Voices of collective remembering. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511613715
Wertsch, J. V. (2008). Collective memory and narrative templates. Social Research: An International Quarterly, 75(1), 133–156. DOI: https://doi.org/10.1353/sor.2008.0051
Wertsch, J. V. (2017). Foreword – Negotiating the nation: Young people, national narratives, and history education. London Review of Education, 15(2). DOI: https://doi.org/10.18546/LRE.15.2.02
Zerubavel, E. (2003). Time maps: Collective memory and the social shape of the past. Chicago: University of Chicago Press. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226924908.001.0001
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Dobrochna Hildebrandt-Wypych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.