Słowa kluczowe
utylitaryzm
sprawiedliwość karania
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 2057
Liczba pobrań: 634
Abstrakt
Niniejszy artykuł poświęcono wybranym problemom retrybutywnej oraz utylitarnej idei sprawiedliwego karania. Zwrócono w nim uwagę na tradycyjne kontrowersje związane z filozficzno-prawnym objaśnieniem wspomnianej sprawiedliwości, które również znajdują swoje wymowne odzwierciedlenie na płaszczyźnie odpowiedzialności karnej. Przeprowadzone analizy utwierdzają w przekonaniu, że próba zdefiniowania sprawiedliwości (także sprawiedliwości karania) stanowi jedno z najbardziej intrygujących wyzwań współczesności. Dostrzeżone wątpliwości w ramach retrybutywnej oraz utylitarnej idei karania nie dostarczają przy tym jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, w jakie komponenty powinien zostać wyposażony „ideał kary”, uosabiany przez karę sprawiedliwą. Stąd też pojawia się pytanie, czy dążenie do objaśnienia, czym w istocie jest kara sprawiedliwa, powinno opierać się na wymienionych koncepcjach, czy też bardziej oczekiwane byłoby poszukiwanie nowych koncepcji, które mogłyby uzyskać akceptację ze strony współczesnej, sprawiedliwościowej myśli penalnej.
Bibliografia
Ajduklewicz, K. (1960), Język i poznanie, t. 1, Warszawa.
Alexy, R. (1993), Mauerschützen. Zum Verhältnis von Recht, Moral und Strafbarkeit, Hamburg–Göttingen.
Augustyniak, M. (2010), Sprawiedliwość w myśli Arystotelesa, [w:] Sprawiedliwość. Wybrane koncepcje, Kruszewska, B., Polaczuk, P., Świto, L. (red.), Olsztyn: 5–26.
Beccaria, C. (1959), O przestępstwach i karach, tłum. Rappaport, E.St., Warszawa.
Bentham, J. (1958), Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, tłum. Nawroczyński, B., Kraków.
Bohnert, J. (1982), Paul Johann Anselm Feuerbach und der Bestimmtheitsgrundsatz im Strafrecht, Heidelberg.
Buchała, K., Zoll, A. (1983), W stupięćdziesięciolecie śmierci Paula Johanna Anzelma von Feuerbacha, Państwo i Prawo 38(12): 27–38.
Chmieliński, M. (2006), Prewencja czy retrybucja? Artykuł 53 kodeksu karnego w świetle koncepcji penologicznej Immanuela Kanta, [w:] Kant wobec problemów współczesnego świata, Miklaszewska, J., Spryszak, P. (red.), Kraków: 139–152.
Ciepły, F. (2006), O dowartościowanie retrybutywnej racjonalizacji kary, [w:] Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci Profesor Alicji Grześkowiak, Dębiński A., Gałązka M., Hałas R.G., Wiak K. (red.), Lublin: 231–246.
Ciepły, F. (2008), Sprawiedliwość karania a prawo łaski – uwagi krytyczne, Przegląd Prawno-Ekonomiczny 3: 31–42.
Ciepły, F. (2009), Sprawiedliwość naprawcza wobec przestępstwa, [w:] Mediacja w teorii i praktyce, Gretkowski A., Karbarz, D. (red.), Stalowa Wola: 189–200.
Ciepły, F. (2017), Sprawiedliwościowa racjonalizacja wymiaru kary kryminalnej wobec współczesnych tendencji polityki karnej w Polsce, Lublin.
Cieślak, M. (1994), Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa.
Durkheim, E. (1968), Zasady metody socjologicznej, tłum. Szacki, J., Warszawa.
Feuerbach, P.J.A. (1799), Revision der Grundsätze und Grundbegriffe des positiven peinlichen Rechts, Teil 1, Erfurt.
Grabowski, A. (2009), Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka niepozytywistycznej koncepcji prawa, Kraków.
Grześkowiak, A. (2002), Funkcje kary w świetle projektów zmian kodeksu karnego, [w:] Ius et Lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, Dębiński, A., Grześkowiak, A., Wiak K. (red.), Lublin: 45–79.
Hassemer, W. (1990), Einführung in die Grundlagen des Strafrechts, München.
Hayduk-Hawrylak, I. (2009), Sprawiedliwej kary conditio sine qua non, [w:] Skorupka, J. (red.), Rzetelny proces karny. Księga Jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, Warszawa: 107–124.
Hirsch, A. von (2006), Uzasadnienie istnienia i wymiaru kary we współczesnym retrybutywizmie, Ius et Lex 1: 47–83.
Hirsch, H.J. (1990), Wiedergutmachung des Schadens im Rahmen des materiellen Strafrechts, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft 3: 534–562.
Janicka, D. (1998), Nauka o winie i karze w dziejach klasycznej szkoły prawa karnego w Niemczech w I połowie XIX w., Toruń.
Janiszewski, B. (2004), Humanitaryzm jako zasada sądowego wymiaru kary, [w:] Nauka wobec współczesnych zagadnień prawa karnego w Polsce. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Aleksandrowi Tobisowi, Janiszewski, B. (red.), Poznań: 85–107.
Janiszewski, B. (1999), „Sprawiedliwość” kary. Rozważania w świetle prawnych podstaw jej wymiaru, [w:] Szwarc, A.J. (red.), Rozważania o prawie karnym. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesięciolecia urodzin Profesora Aleksandra Ratajczaka, Poznań: 151–169.
Jońca, M. (2009), Jak powinna wyglądać Sprawiedliwość?, Edukacja Prawnicza 11: 33–35.
Kaczmarek, T. (1972), Sędziowski wymiar kary w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w świetle badań ankietowych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Kania, A. (2016), Prewencja ogólna jako dyrektywa sądowego wymiaru kary. Rozważania na tle Kodeksu karnego, Zielona Góra.
Kant, I. (2005), Metafizyka moralności, tłum. Nowak, E., Warszawa.
Karolak, S.J. (2005), Sprawiedliwość. Sens prawa. Eseje, Kraków.
Karp, J. (2004), Sprawiedliwość społeczna, Szkice ze współczesnej teorii konstytucjonalizmu i praktyki polskiego prawa ustrojowego, Kraków.
Kaufmann, A. (1993), Über Gerechtigkeit, Köln–Berlin–Bonn–München.
Kelly, J.M. (2006), Historia zachodniej teorii prawa, tłum. Słoniowski, Ł., Kraków.
Kieliszek, Z. (2010), Państwo sprawiedliwe według Immanuela Kanta, [w:] Kruszewska, B., Polaczuk, P., Świto, L. (red.), Sprawiedliwość. Wybrane koncepcje, Olsztyn: 27–60.
Klimowicz, E. (1996), Utylitaryzm, [w:] Słownik pojęć filozoficznych, Krajewski, W. (red.), Warszawa: 205–206.
Krąpiec, M.A. (1993), Człowiek i prawo naturalne, Lublin.
Królikowski, M. (2005), Sprawiedliwość karania w społeczeństwach liberalnych. Zasada proporcjonalności, Warszawa.
Królikowski, M., Krawczyk, T. (2001), Raport o Raporcie… Rzecz o poszukiwaniu kary sprawiedliwej, Studia Iuridica 39: 117–137.
Krzymuski, E. (1882), Teoryja karna Kanta. Ze stanowiska jego ogólnej nauki o rozumie praktycznym [w:] Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności, t. 16, Kraków: 190–301.
Kulesza, C. (2013), Sprawiedliwa kara a konsensualne formy zakończenia postępowania karnego (uwagi na tle orzecznictwa sądowego), [w:] Profesor Marian Cieślak. Osoba. Dzieło. Kontynuacje, Cieślak, W., Steinborn, S. (red.), Warszawa: 923–941.
Kuźmicz, K. (2006), Teoria karna Immanuela Kanta w poglądach Edmunda Krzymuskiego, Miscellanea Hisorico-Iuridicia 4: 71–86.
Laskowski, J. (1992), Sprawiedliwość a prawo, [w:] Czech, B. (red.), Filozofia prawa a tworzenie i stosowanie prawa. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej zorganizowanej w dniach 11 i 12 czerwca 1991 roku w Katowicach, Katowice: 131–142.
Lis, S. (2008), Otfrieda Höffego teoria sprawiedliwości, Tarnobrzeg.
Łoś-Bobińska, M. (1968), Zasady wymiaru sprawiedliwości w świetle badań ankietowych, Etyka 3: 159–180.
Makarewicz, J. (1914), Prawo karne ogólne, Kraków.
Marek, A., Prawo karne, Warszawa 2003.
Marquardt, H. (1990), O teoretycznym i praktycznym znaczeniu celów kary w zachodnio – niemieckim prawie karnym, [w:] Kaczmarek, T. (red.), Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym. Materiały Polsko–Niemieckiego Sympozjum Prawa Karnego, Karpacz maj 1990, Wrocław: 113–137.
Müller-Tuckfeld, J.Ch. (1998), Integrationsprävention. Studien zu einer Theorie der gesellschaftlichen Funktion des Strafrechts, Frankfurt am Main–Berlin–Bern–New York–Paris–Wien.
Murphy, J.G. (2000), Trzy pomyłki dotyczące retrybutywizmu, [w:] Hołówka, J. (red.), Filozofia moralności: wina, kara, wybaczenie, Warszawa: 241–245.
Nestoruk, I.B. (2006), Zasada ultima ratio na przykładzie niemieckiego prawa karnego, [w:] Dukiet–Nagórska, T. (red.), Zagadnienia współczesnej polityki kryminalnej, Katowice: 25–34.
Orczykowski, T. (2007), Szkoła psychologiczna w prawie, Toruń.
Perelman, A. (1959), O sprawiedliwości, tłum. Bieńkowska, W., Warszawa.
Piechowiak, M. (1992), W poszukiwaniu ontologicznych podstaw prawa. Arthura Kaufmanna teoria sprawiedliwości, Warszawa–Poznań.
Plisecka, A. (2002), Definicja sprawiedliwości w filozofii Cycerona i w prawie rzymskim, Studia Iuridica 40: 131–140.
Rogoziński, P., (2009), Instytucja ułaskawienia w prawie polskim, Warszawa.
Rot, H. (1992), Elementy teorii prawa, Wrocław.
Sadurski, W. (1988), Teoria sprawiedliwości, Warszawa.
Schönemann, B., Hirsch, A. von, Jareborg N. (1988), Positive Generalprävention, Heidelberg.
Steinvorth, U. (1995), Sprawiedliwość, [w:] Martens E., Schnädelbach H. (red.), Filozofia. Podstawowe pytania, tłum. Krzemieniowa, K., Warszawa: 335–378.
Szabo, D. (1987), Kryminologia i polityka kryminalna, tłum. Piasecki, K., Warszawa.
Szerer, M. (1974), Problematyka społecznego oddziaływania kary, Państwo i Prawo 29(5): 16–31.
Ślipko, T. (2002), Zarys etyki ogólnej, Kraków.
Tokarczyk, R.A. (2001), Filozofia prawa, Lublin.
Tokarczyk, R.A. (1997), Sprawiedliwość jako naczelna wartość prawa, Państwo i Prawo 52(6): 3–20.
Warylewski, J. (2007), Kara. Podstawy filozoficzne i historyczne, Gdańsk.
Winczorek, J. (2008), Sprawiedliwość jako przedmiot badań i jako problem w socjologii prawa, [w:] Wojciechowski, B. i Golecki, M.J. (red.), Rozdroża sprawiedliwości we współczesnej myśli filozoficznoprawnej, Toruń: 36–52.
Wolter, W. (1934), Zarys systemu prawa karnego, t. 2, Kraków.
Zabłocki, S. (2002), Pojęcie sprawiedliwości w myśli etycznej i penologicznej Bronisława Wróblewskiego, [w:] Dębiński, A., Grześkowiak, A., Wiak, K. (red.), Ius et Lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, Lublin: 87–99.
Zajadło, J. (2007) Dziedzictwo przeszłości. Gustaw Radbruch: portret filozofa, prawnika, polityka i humanisty, Gdańsk.
Zajadło, J. (2000), Formuła Radbrucha a paradygmat niepozytywistycznej teorii prawa, Gdańskie Studia Prawnicze 7(2): 683–698.
Zajadło, J., Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001.
Zajadło, J. (1988–1989), Gustaw Radbruch i antynomie współczesnej filozofii prawa, Colloquia Communia 6: 63–74.
Zalewska, M. (2008), Racjonalne koncepcje sprawiedliwości w ocenie Hansa Kelsena, [w:] Wojciechowski, B., Golecki, M.J. (red.), Rozdroża sprawiedliwości we współczesnej myśli filozoficznoprawnej, Toruń: 53–62.
Zalewski, W. (2005), O pojmowaniu sprawiedliwości w prawie karnym, Gdańskie Studia Prawnicze 14(2): 1103–1116.
Zalewski, W., Sprawiedliwość naprawcza. Początek ewolucji prawa karnego?, Gdańsk 2006.
Zalewski, W. (2005), Współczesna polityka kryminalna zagrożeniem dla praw człowieka?, Gdańskie Studia Prawnicze 13(1): 411–428.
Ziembiński, Z. (1992), O pojmowaniu sprawiedliwości, Lublin.
Zoll, A. (2004), Wina i kara, Nauka 1: 31–46.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.