OCHRONA UPRAWNIONEGO Z TYTUŁU PRAWA PIERWOKUPU PRZED POZORNYMI OŚWIADCZENIAMI WOLI

Abstrakt

Prawo pierwokupu (art. 596 i n. k.c.) kreuje po stronie zobowiązanego obowiązek sprzedaży rzeczy osobie trzeciej pod warunkiem, że uprawniony ze swego prawa nie skorzysta. Uprawniony z prawa pierwokupu ma zaś możliwość złożenia oświadczenia, że ze swego prawa korzysta. W wyniku złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa pierwokupu dochodzi do zawarcia umowy między zobowiązanym a uprawnionym na warunkach co do zasady takich, jak te określone w umowie między zobowiązanym a osobą trzecią. Zobowiązany i osoba trzecia mogą na różne sposoby próbować pozbawić uprawnionego jego prawa albo możliwości skorzystania z niego. Jednym z nich jest zawieranie umów pozornych przez zobowiązanego z osobą trzecią. Celem artykułu była próba ustalenia, jakie środki prawne do ochrony przed takimi umowami przysługują uprawnionemu. Szczególne środki przewidziane w Kodeksie cywilnym do ochrony uprawnionego z tytułu prawa pierwokupu okazują się zawodne w wypadku zawarcia pozornej umowy przez zobowiązanego z osobą trzecią. Uzyskanie odszkodowania na podstawie art. 599 § 1 k.c. wymagałoby przeprowadzenia niezwykle trudnego dowodu pozorności, a instrument określony w art. 600 § 1 zd. 2 k.c. w ogóle nie znajduje zastosowania. Bardzo ograniczone są też możliwości korzystania z domniemań faktycznych dla udowodnienia złej wiary zobowiązanego i osoby trzeciej. Nietypowe postępowanie stron (np. zastrzeżenie rażąco nieekwiwalentnej ceny) tylko wtedy może stanowić przesłankę takiego domniemania, gdy strony nie mogą podać żadnego racjonalnego powodu swego postępowania.