Przymusowe leczenie psychiatryczne w świetle Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych
PDF

Słowa kluczowe

przymusowe leczenie psychiatryczne
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych
ustawa o ochronie zdrowia psychicznego
przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody
niepełnosprawność psychiczna

Jak cytować

Czubala, M. (2018). Przymusowe leczenie psychiatryczne w świetle Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny, 80(3), 137–148. https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.3.12

Liczba wyświetleń: 611


Liczba pobrań: 1100

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest analiza zgodności przepisów ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego ([u.o.z.p.], t.jedn.: Dz.U. 2017, poz. 882 ze zm.), z przepisami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 r. ([Konwencja], Dz.U. 2012, poz. 1169). W artykule omówiono poszczególne przepisy u.o.z.p. zezwalające na przymusową hospitalizację i leczenie psychiatryczne, ponadto także odpowiednie przepisy Konwencji dotyczące tej kwestii. Przytoczono stanowisko Komitetu ds. Praw Osób Niepełnosprawnych, kwestionujące dopuszczalność przymusowego leczenia psychiatrycznego w świetle Konwencji, a także zaprezentowano własne stanowisko w tej materii. Główną tezą pracy jest niezgodność przepisów u.o.z.p. dopuszczających przymusowe leczenie psychiatryczne z przepisami Konwencji, w tym przede wszystkim z jej art. 12, 14, 15, 17 i 25. Przepisy Konwencji, w przedstawionej w artykule interpretacji, zabraniają bowiem pozbawiania wolności z uwagi na niepełnosprawność także wtedy, gdy ustawodawstwo przewiduje dodatkowe przesłanki pozbawienia wolności, jak choćby zagrażanie własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób. Podstawą leczenia, także psychiatrycznego, w myśl Konwencji, może być tylko świadoma i swobodna zgoda zainteresowanego. Oznacza to, że obecnie brak podstaw prawnych do przymusowego leczenia osób chorych psychicznie, albowiem umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową (art. 91 ust. 2 Konstytucji).
https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.3.12
PDF

Bibliografia

Dąbrowski, S., Pietrzykowski, J. (1997), Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Komentarz, Warszawa.

Della Fina, V., Cera, R., Palmisano, G. (eds.), (2017), The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, A Commentary, Geneva.

Duda, J. (2012), Komentarz do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, Warszawa.

Gałecki, P., Bobińska, K., Eichstaedt, K. (2016), Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Komentarz, Warszawa.

Janiszewska, B. (2013), Podmiotowe uwarunkowania hospitalizacji psychiatrycznej w celu obserwacji, Monitor Prawniczy 3: 158–160.

Karkowska, D. (2016), Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku praw pacjenta. Komentarz, Warszawa.

Komitet ds. praw osób niepełnosprawnych (2014), General Comment No. 1, Article 12 : Equal recognition before the law; http://tbinternet.ohchr.org/_layouts/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=CRPD/C/GC/1&Lang=en.

Komitet ds. praw osób niepełnosprawnych (2015), Guidelines on article 14 of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities. The right to liberty and security of persons with disabilities; http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/CRPD/Pages/CRPDIndex.aspx.

Mendez, J.E. (2013), Report of the Special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, A/HRC/22/53, http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session22/A.HRC.22.53_English.pdf.

Minkowitz, T. (2011), Why Mental Health Laws Contravene the CRPD – An Application of Article 14 with Implications for the Obligations of States Parties, https://ssrn.com/abstract=1928600, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1928600.

Minkowitz, T. (2014), Rethinking criminal responsibility from a critical disability perspective: The abolition of insanity/incapacity acquittals and unfitness to plead, and beyond, Griffith Law Review 23(3): 434–466.

Nowak, M. (2008), Interim report of the special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, A/63/175, www.un.org/disabilities/images/A.63.175.doc.

Realizacja przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich 2012-2014 (2015), Warszawa; https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Sprawozdanie%20KPON%202015.pdf.

Safjan, M., Bosek, L. (red.), (2016), Konstytucja RP, t. 1: Komentarz do art. 1–86, Warszawa.

Szasz, T. (1971), The Ethics of Suicide, The Antioch Review 31(1): 7-17.

Szasz, T. (1978), Mit choroby psychicznej, [w:] Jankowski, K., Przełom w psychologii, Warszawa: 225–240.

Szasz, T. (1997), The case against psychiatric coercion, The Independent Review 1(4): 485–499, http://www.independent.org/pdf/tir/tir_01_4_szasz.pdf.