Przymusowe leczenie psychiatryczne w świetle Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest analiza zgodności przepisów ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego ([u.o.z.p.], t.jedn.: Dz.U. 2017, poz. 882 ze zm.), z przepisami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 r. ([Konwencja], Dz.U. 2012, poz. 1169). W artykule omówiono poszczególne przepisy u.o.z.p. zezwalające na przymusową hospitalizację i leczenie psychiatryczne, ponadto także odpowiednie przepisy Konwencji dotyczące tej kwestii. Przytoczono stanowisko Komitetu ds. Praw Osób Niepełnosprawnych, kwestionujące dopuszczalność przymusowego leczenia psychiatrycznego w świetle Konwencji, a także zaprezentowano własne stanowisko w tej materii. Główną tezą pracy jest niezgodność przepisów u.o.z.p. dopuszczających przymusowe leczenie psychiatryczne z przepisami Konwencji, w tym przede wszystkim z jej art. 12, 14, 15, 17 i 25. Przepisy Konwencji, w przedstawionej w artykule interpretacji, zabraniają bowiem pozbawiania wolności z uwagi na niepełnosprawność także wtedy, gdy ustawodawstwo przewiduje dodatkowe przesłanki pozbawienia wolności, jak choćby zagrażanie własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób. Podstawą leczenia, także psychiatrycznego, w myśl Konwencji, może być tylko świadoma i swobodna zgoda zainteresowanego. Oznacza to, że obecnie brak podstaw prawnych do przymusowego leczenia osób chorych psychicznie, albowiem umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową (art. 91 ust. 2 Konstytucji).