70 lat Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka – pomnik czy żywy dokument?
PDF
PDF (English)

Słowa kluczowe

deklaracja
prawa człowieka
odpowiedzialność
legitymizacja
uniwersalność
holistyczny
prawa gospodarcze
socjalne i kulturalne
prawa osobiste i polityczne
moc wiążąca
prawo zwyczajowe
ius cogens

Jak cytować

Kędzia, Z. (2018). 70 lat Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka – pomnik czy żywy dokument?. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny, 80(4), 5–23. https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.4.1

Liczba wyświetleń: 748


Liczba pobrań: 1097

Abstrakt

Artykuł stawia pytanie o obecne znaczenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Punktem wyjścia jest analiza legitymizacji Deklaracji, która prowadzi do wniosku, że poparcie dla niej nie tylko nie uległo erozji związanej z upływem czasu, a wręcz istotnie zyskało na sile. Przesłanie Deklaracji dotyczące uniwersalności praw człowieka jest ujęte z perspektywy kontrowersji wokół tej zasady podczas redagowania jej tekstu i w świetle późniejszych debat związanych z II Światową Konferencją Praw Człowieka w Wiedniu w 1993 r. Ta ostatnia nie tylko podkreśliła, że uniwersalny charakter praw człowieka jest poza dyskusją, ale również wskazała na znaczenie specyfiki narodowej i regionalnej oraz różnych uwarunkowań historycznych, kulturowych i religijnych, które jednak nie zwalniają państw – niezależnie od ich systemów politycznych, gospodarczych i kulturowych – z obowiązku promowania i ochrony wszystkich praw człowieka. Inicjatywa InterAction Council zmierzająca do opracowania Powszechnej Deklaracji Odpowiedzialności Człowieka jest przedstawiona jako próba pogodzenia różnych stanowisk doktrynalnych i politycznych w odniesieniu do uniwersalności praw człowieka. Konkluzją tych rozważań jest oczekiwanie, że już widoczna tendencja do absorbowania rozmaitych źródeł filozoficznych, doktrynalnych, a także tradycji kulturowych dla wzbogacania uzasadnień praw człowieka będzie przeważać nad próbami kwestionowania uniwersalności praw w imię regionalnych lub innych odrębności. Powszechna Deklaracja była również świadectwem holistycznego podejścia do praw człowieka, obejmującego prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne oraz prawa osobiste i polityczne. Późniejsze meandry stosunku do obu głównych kategorii praw na arenie międzynarodowej doprowadziły ostatecznie do powrotu ducha i litery Deklaracji oraz do uznania równości wszystkich praw w wymiarze prawnym i instytucjonalno-proceduralnym. Rozmaite aspekty mocy wiążącej Deklaracji i odnoszące się do nich kontrowersje zostały przedstawione w kontekście jej statusu jako rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, jako interpretacji Karty ONZ, jako prawa zwyczajowego i ius cogens oraz koncepcji tzw. prawa ONZ. W ostatniej części podjęto próbę uzasadnienia, dlaczego Deklaracja powinna być postrzegana jako dokument żywy.

https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.4.1
PDF
PDF (English)

Bibliografia

Alston, Ph. (1982). The Universal Declaration at 35: western and passé or alive and universal. International Commission of Jurists Review 30.

Bedi, S.R.S. (2007). The Development of Human Rights Law by the Judges of the International Court of Justice. Hart Publishing. Oxford–Portland Oregon.

Bianchi, A. (2008). Human rights and the magic of jus cogens. The European Journal of International Law 19(3). DOI: https://doi.org/10.1093/ejil/chn026

Brems, E. (2001). Human Rights: Universality and Diversity. Martinus Nijhoff Publishers. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004481954

Deklaracja Wiedeńska i Program Działania Światowej Konferencji Praw Człowieka: Wiedeń, czerwiec 1993 (1998). INP PAN. Poznańskie Centrum Praw Człowieka. Poznań.

Dugard, J. (2009). The influence of the Universal Declaration as law. Maryland Journal of International Law 24(1).

Glendon, M.A. (2001). A World Made New. Eleanor Roosevelt and the Universal Declaration of Human Rights. Random House. New York.

Hannum, H. (1996). The Status of the Universal Declaration of Human Rights in National and International Law. The Georgia Journal of International and Comparative Law 25(1): 287–397.

Hannum, H. (1998). The UDHR in national and international law. Health and Human Rights 3(2): 144–158. DOI: https://doi.org/10.2307/4065305

Hannum, H. (1999). Human rights, [w:] Ch.C. Joyner (ed.), The United Nations and International Law. The American Society of International Law 1999.

Henkin, L. (1990). The Age of Rights. Columbia University Press. New York.

Humphrey, J. (1979). The Universal Declaration of Human Rights: its history, impact and juridical character, [w:] B.G. Ramcharan (ed.), Human Rights. Thirty Years after the Universal Declaration. Martinus Nijhoff.

Humphrey, J. (1983). The Great Adventure: Human Rights and the United Nations. Dobb’s Ferry, Transnational.

Huntington, S.P. (1993). The clash of civilizations? Foreign Affairs 72(3). DOI: https://doi.org/10.2307/20045621

Interviews by Nathana Gardelsa with Lee Kuan Yew, The Sage of Singapore: Remembering Lee Kuan Yew through His own Words, <https://www.huffingtonpost.com/nathan-gardels/lee-kuan-yew-remembered_b_6920292.html?guccounter=1>.

Kędzia, Z. (2017). Komitet Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, [w:] R. Wieruszewski (red.), Mechanizmy ochrony praw człowieka w ramach ONZ. Warszawa.

Kędzia, Z. (2018). Czy potrzebne są zmiany w konstytucyjnej karcie praw? Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 80(1): 61–80. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.1.7

Kędzia, Z. (2018). Wprowadzenie do Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, [w:] Z. Kedzia, A. Hernandez-Połczyńska (red.), Międzynarodowy pakt gospodarczych, socjalnych i kulturalnych. Komentarz. Warszawa.

Maritain, J. (1948). Introduction, [w:] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, Human Rights. Comments and Interpretations. A symposium edited by UNESCO, Paris, 25 July 1948, UNESCO/PHS/(rev.).

Mbaye, K. (1991). Introduction, [in:] M. Bedjaoui (ed.), International Lain: Achievements and Prospects. Martinus Nijhoff Publishers, UNESCO Paris.

McDougal, M.S., Lasswell, H.D., Chen, L. (2019). Human Rights and World Public Order: The Basic Policies of an International Law of Human Dignity. Oxford University Press. Oxford.

Morsink, J. (1999). The Universal Declaration of Human Rights: Origins, Drafting, and Intent. University of Pennsylvania Press. Philadelphia. DOI: https://doi.org/10.9783/9780812200416

Osiatyński, W. (2011). Prawa człowieka i ich granice. Kraków.

Roosevelt, E. (2008). On the adoption of the Universal Declaration of Human Rights. December 9, 1948, [w:] J. Daley (ed.), Great Speeches by American Women. Dover Publications.

Schutter, O. De (2013). Economic, Social and Cultural Rights as Human Rights: An Introduction. Cellule de recherche interdisciplinaire en droits de l’homme, Université catholique de Louvain, Faculté de droit, Centre de philosophie du droit. CRIDHO Working Paper 2013/2. DOI: https://doi.org/10.4337/9781784714192

Simma, B., Alston, Ph. (1988–1989). The sources of human rights lain: Custom, jus cogens and general principles. Australian Year Book of International Law 12. DOI: https://doi.org/10.1163/26660229-012-01-900000007

Singh, N. (1986). Enforcement of Human Rights in Peace & War and the Future of Humanity. Martinus Nijhof, Calcutta 1986.

Skubiszewski, K. (1986). Rola niewiążących uchwał normatywnych w prawotwórstwie międzynarodowym. Państwo i Prawo 41(1).

Waldock, H. (1965). Human rights in contemporary international law and the significance of the European Convention, [w:] The European Convention on Human Rights I, 15 (British Institute of International & Comparative Law, International Law Series no. 5).

Wolfke, K. (1964). Custom in Present International Law. Wrocław.