Słowa kluczowe
sprawiedliwość społeczna
stosowanie prawa
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 830
Liczba pobrań: 507
Abstrakt
Artykuł stawia pytanie o stan ochrony praw człowieka w Polsce 25 lat po odzyskaniu niepodległości z perspektywy Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) i ponad 60 tys. skarg składanych rocznie przez obywateli. Odpowiedź jest krytyczna – mimo wielu osiągnięć pierwszych lat transformacji nastąpiło w ostatnich latach rozluźnienie kanonów legislacji w płaszczyźnie procesowej, ustrojowej i materialnoprawnej, co ukazano na przykładach (np. kompensaty państwowej). Stan ten, jako sprzeczny z zasadami konstytucyjnymi, wymaga pilnej zmiany; wskazano podstawowe przesłanki takiej poprawy. W końcowej części artykułu uwagę poświęcono analizie niewystarczającej realizacji zasady sprawiedliwości społecznej, na straży której ma stać z mocy prawa RPO.
Konkluzją opracowania jest konieczność uwolnienia tego pojęcia od balastu historycznego i przywrócenia pierwszoplanowej roli w ochronie praw człowieka. Końcowym wnioskiem jest konieczność silniejszego nadzoru organów rządu i parlamentu nad jakością stosowanego prawa.
Bibliografia
Bieńkowska E., Kulesza C., Państwowa kompensata dla ofiar przestępstw. Geneza, znaczenie i standardy kształtowania instytucji, [w:] L. Mazowiecka (red.), Kompensata państwowa dla ofiar przestępstw w Polsce. Teraźniejszość i przyszłość, Warszawa 2013.
Dawidziuk E., Traktowanie osób pozbawionych wolności we współczesnej Polsce na tle standardów międzynarodowych, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Debaty Jana Nowaka Jeziorańskiego. Rozmowy o wartościach, Biuro RPO, Warszawa 2013.
Decyzja Prezydenta RP A. Kwaśniewskiego ws. ustawy reprywatyzacyjnej: http:// www.prezydent.pl/archiwum/archiwum-aktualnosci/rok-2001/art,157,15,decyzja-prezydenta-rp-w-sprawie-ustawy-reprywatyzacyjnej.html.
Górski M., Opinia w sprawie relacji prawnych pomiędzy projektami ustaw z druków nr 1360 i nr 1455.
Granat M., Opinia w sprawie zgodności z art. 8 ust. 1 projektu ustawy o reprywatyzacji nieruchomości i niektórych ruchomości osób fizycznych przejętych przez Państwo lub gminę m.st. Warszawy
Gryska P., Rola Rządowego Centrum Legislacji w wykonywaniu wyroków Trybunału Konstytucyjnego, [w:] K. Budziłło (red.), Księga XXV-lecia Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2010.
http://wyborcza.pl/1,76842,11873860,Polowe_izby_wytrzezwien_na_Euro.html.
Inflacja prawa administracyjnego, red. P.J. Suwaj, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w roku 2012 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela, Biuro RPO, Warszawa 2013.
Izby wytrzeźwień w perspektywie Rzecznika Praw Obywatelskich, [w:] T. Gardocka, J. Sobczak (red.), Izby wytrzeźwień a prawa człowieka, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013.
Jakość prawa administracyjnego, red. D.R. Kijowski, A. Mikuć, A. Suwałko-Kawałko, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Jeleniewski M.K., Społeczne konsekwencje likwidacji izby wytrzeźwień w Bydgoszczy, [w:] T. Gardocka, J. Sobczak (red.), Izby wytrzeźwień a prawa człowieka, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013.
Karp J., Sprawiedliwość społeczna. Szkice ze współczesnej teorii konstytucjonalizmu i praktyki prawa ustrojowego, Księgarnia Akademicka, Kraków 2004.
Kmieciak Z., Przewlekłość postępowania administracyjnego w świetle ustaleń europejskiego case law, [w:] Analiza i ocena zmian Kodeksu postępowania administracyjnego w latach 2010-2011, Wyd. NSA, Warszawa 2012.
Knosala E., Matan A., Łaszczyca G., Prawo administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, Zakamycze, Kraków 1999.
Kolarska-Bobińska L., Kucharczyk J., Demokracja w Polsce po dwudziestu latach przemian ustrojowych, [w:] L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, (red.), Demokracja w Polsce 2007-2009, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
Kołtun J., Izby wytrzeźwień a prawa człowieka w kontrolach NIK, [w:] T. Gardocka, J. Sobczak (red.), Izby wytrzeźwień a prawa człowieka, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013.
Krzyżanowska-Mierzewska M., Dysfunkcje administracji publicznej w Polsce w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] I. Lipowicz (red.), Europeizacja administracji publicznej. Zbiór studiów, Wyd. UKSW, Warszawa 2008.
Krzyżanowska-Mierzewska M., Kilka uwag o obecności Polski przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w ostatnich latach, [w:] H. Machińska (red.), 60 lat Rady Europy. Tworzenie i stosowanie standardów prawnych, Oficyna Prawa Polskiego, Warszawa 2009.
Kulesza C., Rola pokrzywdzonego w procesie karnym, Białystok 1995.
Laska A., Determinanty interpretacji sprawiedliwości społecznej w dyskursie zmiany systemowej, [w:] Sprawiedliwość społeczna w dyskursie polskiej zmiany systemowej, Toruń 2011.
Łagodziński S., Praktyka przyznawania świadczeń z ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2011.
Łączkowski W., Ustrojowe podstawy reprywatyzacji w III Rzeczypospolitej polskiej, [w:] Reprywatyzacja w systemie prawa, Wydawnictwo Senatu RP, Warszawa 1999.
Mastalski R., Wpływ orzecznictwa na stosowanie prawa podatkowego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2011, z. 2
Mazowiecka L., Państwowa kompensata dla ofiar przestępstw, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Mazowiecka L., Wyniki badań nad funkcjonowaniem ustawy o kompensacie państwowej, [w:] L. Mazowiecka (red.), Kompensata państwowa dla ofiar przestępstw w Polsce. Teraźniejszość i przyszłość, Warszawa 2013.
Monitoring wizyjny w miejscach pozbawienia wolność. Raport Krajowego Mechanizmu Prewencji, BRPO, Warszawa 2012.
Nalaskowski K., Sposób wykorzystania kompetencji przez Rzeczników w latach 1987-2007. Opracowanie, [w:] M. Zubik (red.), Księga XX-lecia Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce, t. 4, Warszawa 2008.
Narojek W., Socjalistyczne ‘welfare state’. Studium z psychologii społecznej Polski Ludowej, Warszawa 1991.
Niewiadomski Z. (red.), Prawo administracyjne, LexisNexis, Warszawa 2013.
Opinie dla BAS do druku sejmowego nr 1360 z dnia 20 września 1999 r.: T. Rabska, Opinia prawna dotycząca projektu ustawy o reprywatyzacji i rekompensatach (druk nr 1360),
Pakuła A., W kwestii zastosowalności europejskiego Kodeksu dobrej administracji w funkcjonowaniu administracji publicznej w Polsce, [w:] Z. Janku et al. (red.), Europeizacja administracji publicznej, Kolonia Limited, Wrocław 2005.
Patrzałek A., Opinia w sprawie zgodności z Konstytucją RP z 2 kwietnia 1997 r. art. 8 ust. 1 projektu ustawy o reprywatyzacji nieruchomości i niektórych ruchomości osób fizycznych przejętych przez Państwo lub gminę m.st. Warszawy oraz o rekompensatach (druk 1360);
Proces prawotwórczy w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2013.
Pyka R., Globalizacja – sprawiedliwość społeczna – efektywność ekonomiczna. Francuskie dylematy, Wyd. UŚ, Katowice 2008.
Rabska T., Rozważania nad ustrojowoprawnymi podstawami reprywatyzacji, [w:] S. Fundowicz, F. Rymarz, A. Gomułowicz (red.), Prawość i godność. Księga pamiątkowa w 70. Rocznicę urodzin Profesora Wojciecha Łączkowskiego, Lublin 2003.
Radziewicz P., Staśkiewicz W., Analiza prawna jakości legislacyjnej rządowych projektów ustaw przygotowanych w latach 2011-2012, Materiały BAS.
Raport RPO z działalności w Polsce Krajowego Mechanizmu Prewencji w 2012 r., http://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/raport_kmp_2012.pdf.
Raport Rzecznika Praw Obywatelskich z działalności w Polsce Krajowego Mechanizmu Prewencji w I kwartale 2012 r., http://www.brpo.gov.pl, Raport Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) w 2009 r.: http://ms.gov.pl/Data/Files/_public/foto/raport-cpt.pdf.
Raport Rzecznika Praw Obywatelskich z wizytacji w izbach wytrzeźwień przeprowadzanych przez Krajowy Mechanizm Prewencji, BRPO, Warszawa, lipiec 2013.
Rządowy projekt ustawy o reprywatyzacji nieruchomości i niektórych ruchomości osób fizycznych przejętych przez Państwo lub gminę miasta stołecznego Warszawy oraz o rekompensatach (druk nr 1360): http://orka.sejm.gov.pl/proc3.nsf/opisy/1360.htm.
Staśkiewicz W., Wpływ polskiego ustawodawcy na porządek prawny RP. Sejm wobec prawa UE 10 lat później, prezentacja z materiałów pokonferencyjnych, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
Suwaj P.J., Transformacja ustrojowa jako ‘driving force’ przemian administracji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, Administracja Publiczna. Studia Krajowe i Międzynarodowe 2012, nr 2 (20).
System stanowienia prawa w Polsce. Zielona Księga, Warszawa 2013, http://www.prezydent.pl/download/gfx/prezydent/pl/defaultaktualnosci/2375/26/1/fdp_zielona_ksiega.pdf.
System stanowienia prawa w Polsce. Zielona Księga, Warszawa 2013.
Świątkiewicz J., Europejski Kodeks Dobrej Administracji, BRPO, Warszawa 2007.
Trociuk S., Rzecznik Praw Obywatelskich. Komentarz, Lex, nr 7699, 2007.
Wiatrowski R., Istota i charakter prawny tak zwanej milczącej interpretacji podatkowej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2009, z. 3.
Wronkowska S., Tworzenie prawa w Polsce – ocena i proponowane kierunki zmian. Raport Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów, Przegląd Legislacyjny 2006, nr 1(53).
Wronkowska S., Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] M. Zubik (red.), Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006.
Wykładnia i stosowanie prawa administracyjnego, red. D.R. Kijowski, J. Radwanowicz-Wanczewska, M. Wincenciak, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli ws. realizacji i wykorzystania przez samorządy województw i gmin dochodów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, http://bip.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/kontrole,10553.html.
Wypieranie prawa administracyjnego przez prawo cywilne, red. A. Doliwa, S. Prutis, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Wystąpienie generalne RPO do Komendanta Głównego Policji z 22 marca 2013 r., syg. RPO/690709/11/II/715 RZ, http://www.sprawy-generalne.brpo.gov.pl/pdf/2011/12/690709/1710641.pdf.
Wystąpienie generalne RPO do Ministra Spraw Wewnętrznych z 18 lipca 2013 r., syg. RPO/690709/11/II/715 RZ, http://www.sprawy-generalne.brpo.gov.pl/pdf/2011/12/690709/1737890.pdf.
Wystąpienie generalne RPO do Prokuratora Generalnego z 19 grudnia 2012 r., syg. RPO/668198/11/II/207.5 RZ, http://www.sprawy-generalne.brpo.gov.pl/pdf/2011/02/668198/1690120.pdf.
Wystąpienie RPO do Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 5 lutego 2014 r. ws. Zagwarantowania należytej ochrony członkom rodziny zobowiązanym do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej.
Zagórski J., Podstawy prawne działalności izb wytrzeźwień w Polsce, Państwo i Prawo 2005, z. 12.
Zestawienie statystyczne dot. profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w Polsce w samorządach gminnych w 2012 r. dostępne na stronie internetowej Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, http://www.parpa.pl/images/file/Zestawienia_statystyczne_2012.pdf.
Zieliński A., Efektywność sądowej ochrony wolności i praw jednostki w Polsce; M. Dybowski, Dysfunkcjonalność polskiego wymiaru sprawiedliwości oraz R. Bugaj, Ustrojowa transformacja polskiej gospodarki w latach 1990-2008, [w:] J. Kochanowski, M. Kuruś (red.), Quo vadis Polonia? W drodze do demokratycznego państwa prawa. Polska 1989-2009, Biuro RPO, Warszawa 2010.
Zieliński T., Ombudsman – możliwości i granice skutecznego działania, [w:] M. Zubik (red.), Księga XX-lecia Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce, t. 4, Warszawa 2008.
Ziembiński Z., Doktryny sprawiedliwości i ich konsekwencje prawnopolityczne, [w:] Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996.
Ziembiński Z., Zasady sprawiedliwości społecznej a zasady prawa, [w:] Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996.
Żuralska M. (red.), Analiza działalności ustawodawczej Sejmu VI kadencji, Warszawa 2012.
mln dla Warszawy na odszkodowania już dostępne, Dziennik Gazeta Prawna z 2 stycznia 2014 r., nr 1.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.