Słowa kluczowe
prawda
logika
pragmatyzm
aprioryzm
psychologizm
teoria prawa
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia kluczowe idee rozprawy doktorskiej Czesława Znamierowskiego z 1911 r. na temat pojęcia prawdy w pragmatyzmie (Der Wahrheitsbegriff im Pragmatismus), dotychczas nieomawiane w literaturze, oraz wpływ, jaki wywarły na niektóre z jego późniejszych idei w filozofii i teorii prawa. Polemika z pragmatyzmem umocniła jego późniejsze poglądy na naukę i logikę, a zwłaszcza na problem logicznej wartości zdań. Ten fundamentalny wgląd w antypsychologizm Znamierowskiego, tj. niezależność logiki od stanów, dostarcza głębszego wyjaśnienie dualizmu w jego teorii norm prawnych, którym przypisywał zarówno prawdziwość, jak i obowiązywanie, niezależne od siebie. Analiza Wahrheitsbegriff pod kątem epistemologicznego zawieszenia Znamierowskiego między empiryzmem a aprioryzmem może również pomóc w lepszym zrozumieniu źródeł jego obiektywistycznej ontologii społecznej oraz takich pojęć prawnoteoretycznych, jak „norma konstrukcyjna” i „akt tetyczny”.
Bibliografia
Armstrong, D.M. (1973). Belief, Truth and Knowledge. London.
Barwicka-Tylek, I. (2010). W kwestii „psychologiczności” psychologicznej teorii prawa Leona Petrażyckiego. Państwo i Prawo 65(2): 44–56.
Brandom, R.B. (2011). Perspectives on Pragmatism: Classical, Recent, and Contemporary. Cambridge.
Buczyńska-Garewicz, H. (1970). Wartość i fakt. Rozważania o pragmatyzmie. Warsaw.
Buczyńska-Garewicz, H. (1973). James. Warsaw.
Calcaterra, R.M., Dreon, R. (eds.) (2017). Pragmatism and psychologism. European Journal of Pragmatism and American Philosophy 9(1).
Czepita, S. (1987). Czesława Znamierowskiego koncepcja „redukcji indywidualizującej”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 49(3): 63–73.
Czepita, S. (1988). Koncepcje teoretycznoprawne Czesława Znamierowskiego. Poznań.
Godden, D.M. (2005). Psychologism in the logic of John Stuart Mill: Mill on the subject matter and foundations of ratiocinative logic. History and Philosophy of Logic 26(2): 115–143.
Grobler, A. (2008). Metodologia nauk. Kraków.
Haack, S. (2018). The pragmatist tradition: lessons for legal theorists. Washington University Law Review 95(5): 1049–1082.
Ingarden, R. (1963). Z badań nad filozofią współczesną. Dzieła filozoficzne. Volume 6. Warsaw.
James, W. (1897). The Will to Believe, and Other Essays in Popular Philosophy. New York.
James, W. (1907). Pragmatism, a New Name for Some Old Ways of Thinking: Popular Lectures on Philosophy. New York.
Judycki, S. (1993). Co to jest fenomenologia? Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 2(1): 25–38.
Kawalec, P. (2010). Woluntaryzm epistemologiczny Williama Jamesa. Próba rekonstrukcji na gruncie probabilizmu B. van Fraassena. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 19(4): 283–295.
Kołakowski, L. (2000). Kultura i fetysze. Warsaw.
Lalande, A. (1908). Pragmatisme, humanisme, et vérité. Revue Philosophique de la France et de l’Étranger 65: 1–26.
Lorini, G. (2010). Ontologia społeczna Czesława Znamierowskiego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 72(4): 21–30.
Lorini, G., Żełaniec, W. (2016). Czesław Znamierowski’s social ontology and its phenomenological roots, [in:] A. Salice, H.B. Schmid (eds.), The Phenomenological Approach to Social Reality. History, Concepts, Problems. Cham: 75–89.
Merezhko, A.A. (2012). The mystery of a legal philosopher’s death: L.I. Petrazhitskii. Journal of Comparative Law 108(7): 108–114.
Meyer, M. (1908). The exact number of pragmatisms. The Journal of Philosophy, Psychology and Scientific Methods 5: 321–326.
Perz, Z. (1966). U podstaw poglądów etycznych Czesława Znamierowskiego. Studia Philosophiae Christianae 2(1): 135–164.
Schiller, F.C.S. (1902). Axioms as postulates, [in:] H. Sturt (ed.), Personal Idealism: Philosophical Essays by Eight Members of the University of Oxford. London: 47–134.
Schiller, F.C.S. (1905). The Definition of ‘Pragmatism’ and ‘Humanism’. Mind 54(14): 235–240.
Schiller, F.C.S. (1907). Studies in Humanism. London.
Sidgwick, A. (1905). Applied axioms. Mind 54(14): 42–57.
Tworak, Z. (1996). Logika wobec myślenia. Nowa Krytyka 7: 73–91.
Ziembiński, Z. (1963). Normy tetyczne a normy aksjologiczne w koncepcji Cz. Znamierowskiego. Studia Filozoficzne 33(2): 85–100.
Ziembiński, Z. (1968). Czesław Znamierowski 1888–1967. Ruch Filozoficzny 26(4): 299–302.
Ziembiński, Z. (1976). Practical Logic. Dordrecht.
Ziółkowski, J. (1987). Socjologiczna koncepcja narodu Czesława Znamierowskiego. Ruch Prawniczy,
Ekonomiczny i Socjologiczny 49(3): 13–27.
Znamierowski, C. (1912). Der Wahrheitsbegriff im Pragmatismus. Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Philosophischen Doktorwürde, Vorgelegt der Hohen Philosophischen Fakultät der Basler Universität. Warsaw.
Znamierowski, C. (1921). O przedmiocie i fakcie społecznym. Przegląd Filozoficzny 24(1/2): 1–33.
Znamierowski, C. (1925). Psychologistyczna teoria prawa. Analiza krytyczna. Przegląd Filozoficzny 25(1): 1–78.
Znamierowski, C. (1934). Podstawowe pojęcia teorii prawa. Część pierwsza. Układ prawny i norma prawna. 2nd edition. Poznań.
Znamierowski, C. (1938). Rehabilitacja narodu. Poznań.
Znamierowski, C. (1947/1948). Prolegomena do nauki o państwie. 2nd edition. Poznań.
Znamierowski, C. (1957). Oceny i normy. Warsaw.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.