Abstrakt
Ustawą nowelizującą z 4 lipca 2019 r. ustawodawca wprowadził do Kodeksu postępowania cywilnego art. 2711, przewidujący możliwość złożenia przez świadka zeznań na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. Dotychczas pisemne zeznania przewidziane były jedynie w przypadku świadków głuchych lub niemych oraz w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, stanowiąc odstępstwo od zasady bezpośredniości o marginalnym znaczeniu. Wprowadzenie nowego przepisu uzasadniane jest zapewnieniem szybkości postępowania i usprawnienia pracy sądów. Istotnie, w treść konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego postępowania wpisane jest m.in. rozpatrzenie sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Z drugiej zaś strony wśród aksjologicznych wartości procesu wymienia się prawdę. Ustalenie prawdy jest zaś konieczne dla sprawiedliwego rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu. Zatem pomiędzy dążeniem do prawdy jako podstawy ustalenia stanu faktycznego a szybkością postępowania istnieje swoista konkurencja wartości. Przyjęcie od świadka zeznań na piśmie ogranicza poznanie przez sąd prawdy z uwagi na pozbawienie go m.in. narzędzi umożliwiających weryfikację ich prawdziwości przez obserwację zachowań świadka i odbiór jego komunikatów niewerbalnych. Jakkolwiek ustalenie w postępowaniu prawdy nie ma charakteru absolutnego, gdyż Kodeks przewiduje instytucje pozwalające na przynajmniej częściowe odstąpienie od jej pełnego ustalenia, to jednak zawsze odstępstwa te są uzasadniane koniecznością ochrony innych wartości. W art. 271[1] k.p.c. nie ma skonkretyzowanego ustawowo powodu odstąpienia od odebrania zeznań ustnie na rozprawie. Wartością taką nie może być w sposób abstrakcyjny szybkość postępowania.
Bibliografia
Błaszczak Ł., Markiewicz K., Rudkowska-Ząbczyk E. (red.) (2010), Dowody w postępowaniu cywilnym. Warszawa.
Cieślak, M. (2011). Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne. Kraków.
Czeszejko-Sochacki, Z. (1997). Prawo do sądu w świetle Konstytucji RP. Państwo i Prawo 52(11/12): 86–105.
Gapska, E. (2014). Ustne czy pisemne postępowanie cywilne? [w:] K. Flaga-Gieruszyńska, G. Jędrejek (red.), Aequitas sequitur legem. Księga Jubileuszowa z okazji 75. urodzin Profesora Andrzeja Zielińskiego. Warszawa: 74–90.
Dziurda, M. (2020) [w:] T. Zembrzuski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom 1. Warszawa
Gołąb, S. (1937). Skupienie i przyśpieszenie w procesie cywilnym. Lwów. <http://www.biblioteka-cyfrowa.pl/Content/64242/directory.pdf>.
Gożdziaszek, Ł. (2010). Zasada bezpośredniości i pisemności postępowania dowodowego w świetle nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z dnia 5 grudnia 2008 r. Kwartalnik Naukowy Prawo Mediów Elektronicznych 2: 26–30.
Homenda, M. (2019). Pisemne zeznania świadka według nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. Uwagi w świetle zasad postępowania cywilnego. Polski Proces Cywilny 3: 363–380.
Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Weitz K. (2016). Postępowanie cywilne. Warszawa.
Klonowski, M. (2018). Kierunki zmian postępowania cywilnego w projekcie Ministra Sprawiedliwości ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego praz niektórych innych ustaw z 27.11.2017 r. – podstawowe założenia, przegląd proponowanych rozwiązań oraz ich ocena. Polski Proces Cywilny 2: 180–205.
Kołakowska, W., Lach, B. (2002). Psychologiczne determinanty zeznań świadków i osób składających wyjaśnienia (wybrane zagadnienia). Szczytno.
Korzan, K. (1997). Postępowanie nieprocesowe. Warszawa.
Kotas, S. (2019). Realizacja zasady szybkości postępowania w polskim procesie cywilnym w świetle projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw [w:] G. Jędrejek, S. Kotas, F. Manikowski, (red.), Postępowanie cywilne – wprowadzone i projektowane zmiany 2019. Warszawa: 99–118.
Łazarska, A. (2012). Rzetelny proces cywilny. Warszawa.
Manowska M. (red.) (2013). Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Warszawa.
Murzynowski, A. (2003). Refleksje na temat przestrzegania zasady prawdy materialnej a zachowania sprawności postępowania karnego, [w:] M. Płachta (red.), Gdańskie Studia Prawnicze: Aktualne problemy prawa i procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Janowi Grajewskiemu. Tom 11. Gdańsk: 107–117.
Nita, B., Światłowski, A.R. (2012). Kontradyktoryjny proces karny (między prawdą materialną a szybkością postępowania). Państwo i Prawo 67(1): 33–49.
Nowak, T. (1971). Zasada bezpośredniości w polskim procesie karnym. Poznań.
Orfin, A. (2012). Sprawność postępowania karnego w świetle zasady prawdy materialnej i zasady bezpośredniości. Ius Novum 3: 71–83.
Orłowska-Zielińska, B., Szczechowicz, K. (2014). Wybrane aspekty odstępstwa od zasady bezpośredniości w procesie karnym i ich zgodność z Konstytucją. Studia Prawnoustrojowe 23: 149–155.
Piasecki, K. (1984). Przewlekłość sądowego postępowania w sprawach cywilnych – przyczyny i środki zaradcze. Nowe Prawo 4.
Piasecki, K. (2010). System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych. Warszawa.
Pieszko-Sroka, A. (2011). Czy zeznania są wiarygodne? Poszukiwanie metody ich oceny i rola psychologa w tym procesie. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 5: 44–54.
Skibińska, M. (2019). Dowód z zeznań świadka w świetle projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 8.01.2019 r., [w:] G. Jędrejek, S. Kotas, F. Manikowski (red.), Postępowanie cywilne – wprowadzone i projektowane zmiany 2019. Warszawa: 119–141.
Summers, R.S. (1974). Evaluating and Improving Legal Processes – A Plea for „Process Values”, Cornell Law Review 60: 1-52. <https://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcon-tent.cgi?article=2405&context=facpub>.
Szanciło, T. (red.) (2019). Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom 1. Warszawa.
Turek, J. (2003). Czynności dowodowe sądu w procesie cywilnym. Kraków.
Waśkowski, E. (1932). Podręcznik procesu cywilnego: ustrój sądów cywilnych, postępowanie sporne. Wilno. <https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/34746/edition/38176/content>.
Wiliński, P. (2006). Recenzja książki pt. Zagubiona szybkość procesu karnego. Jak ją przywrócić? S. Waltoś, J. Czapska (red.), Warszawa 2005. Prokuratura i Prawo 9: 137–144.
Wiliński, P. (2010). Konstytucyjny standard prawa do sądu a proces karny, [w:] P. Hofmański (red.), Węzłowe problemy procesu karnego. Warszawa: 211–221.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 WPiA UAM

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.