Słowa kluczowe
naród polityczny
naród etniczny
mniejszości narodowe
mniejszości etniczne
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 337
Liczba pobrań: 328
Abstrakt
Celem artykułu jest ustalenie, jak ewoluowało pojęcie „naród” w polskim prawie konstytucyjnym na tle przykładów praktyki politycznej lat 2015–2023. Autor weryfikował następującą hipotezę: mimo wynikającej z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obywatelskiej koncepcji narodu, rząd Zjednoczonej Prawicy w celach politycznych zawężał jego rozumienie do narodu kulturowo-etnicznego, co skutkowało ograniczaniem praw mniejszości narodowych i etnicznych. W pierwszej części tekstu dokonano interpretacji przepisów konstytucyjnych (historycznych i obowiązujących) poświęconych narodowi oraz analizy orzecznictwa i doktryny. Ustalono, że – mimo obowiązującej w Polsce politycznej koncepcji narodu – część doktryny stoi na stanowisku uprzywilejowującym w procedurze ubiegania się o obywatelstwo RP obcokrajowców polskiego pochodzenia oraz tych, którzy ulegli asymilacji. Negatywnie oceniono działania polskich władz wymierzone w mniejszości narodowe i etniczne, które stały się zakładnikami problemów niewyjaśnionych na poziomie międzypaństwowym (w drugiej części tekstu zilustrowały to studia przypadków mniejszości ukraińskiej i łemkowskiej oraz niemieckiej). Ataki na mniejszości, powodowane bieżącymi potrzebami politycznymi, stanowią niebezpieczny precedens. W przyszłości podobne działania mogą zostać wymierzone w kolejne grupy społeczne.
Bibliografia
Abraham, W., Dwernicki, T., Estreicher, S., Jaworski, W. L., Kutrzeba, S., Rostworowski, M., Wróblewski, S., i Zoll, F. (1922). Nasza Konstytucja. Nakładem autorów.
Ajnenkiel, A. (1983). Polskie konstytucje. Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Biskupski, K. (1962). Zarys prawa państwowego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz niektórych państw obcych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Burda, A., i Klimowiecki, R. (1958). Prawo państwowe. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Działocha, K. (2007). Artykuł 4. W: L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz (s. 1–27). Wydawnictwo Sejmowe.
Florczak-Wątor, M. (2016). Artykuł 4. W: M. Safjan i L. Bosek (red.), Konstytucja RP: Tom 1. Komentarz. Art. 1–86 (s. 256–278). C. H. Beck.
Garlicki, L. (2006). Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Liber.
Gdulewicz, E. (1975). Niektóre koncepcje ustroju politycznego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935. Państwo i Prawo, 30(3), 71–82.
Główny Urząd Statystyczny. (2023). Wstępne wyniki NSP 2021 w zakresie struktury narodowo-etnicznej oraz języka kontaktów domowych. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6494/10/1/1/wstepne_wyniki_nsp_2021_w_zakresie_struktury_narodowo-etnicznej_oraz_jezyka_kontaktow_domowych.pdf
Grądzka, I. (2009). Zasada suwerenności narodu. W: D. Dudek (red.), Zasady ustroju III Rzeczypospolitej Polskiej (s. 190–214). Wolters Kluwer.
Gruca, R., i Gierszewski, M. (2023, 7 września). „Przed polską ambasadą było stoisko z podstemplowanymi dokumentami”. Tak handlowano polskimi wizami. Radio Zet. https://wiadomosci.radiozet.pl/polska/tak-handlowano-polskimi-wizami-urzednik-msz-ujawnia-jak-wygladal-proceder
Gryglas, A. (2023, 25 września). Janusz Kowalski deklaruje, że pozbawi Mniejszość Niemiecką przywileju wyborczego. „Rząd nie może wisieć na włosku mniejszości”. Nowa Trybuna Opolska. https://nto.pl/janusz-kowalski-deklaruje-ze-pozbawi-mniejszosc-niemiecka-przywileju-wyborczego-rzad-nie-moze-wisiec-na-wlosku-mniejszosci/ar/c1-17921673
Gulczyński, M. (2009). Suwerenność narodu. W: D. Waniek i M. Gulczyński (red.), System polityczny Rzeczypospolitej Polskiej (s. 67–84). ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna.
Gwóźdź-Pallokat, M. (2022, 8 lutego). Redukcja godzin niemieckiego: „To dyskryminująca decyzja”. Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/pe%C5%82nomocnik-rz%C4%85du-rfn-w-opolu-o-redukcji-godzin-niemieckiego-to-dyskryminuj%C4%85ca-decyzja/a-60693595
Jabłonowski, K. (2022, 24 października). Kowalski: Niemcy wydają „zero euro” na naukę języka polskiego jako ojczystego. To nieprawda. TVN24. https://konkret24.tvn24.pl/polska/janusz-kowalski-niemcy-w-ogole-nie-finansuja-nauki-jezyka-polskiego-jako-ojczystego-st6171042
Kacprzak, I. (2023, 25 kwietnia). Rekordowa liczba cudzoziemców z polskim obywatelstwem. Najwięcej Ukraińców. Rzeczpospolita. https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art38386201-rekordowa-liczba-cudzoziemcow-z-polskim-obywatelstwem-najwiecej-ukraincow
kam_ila (2023, 25 września). Janusz Kowalski deklaruje pozbawienie Mniejszości Niemieckiej przywileju wyborczego. 24Opole. https://www.24opole.pl/49951,Janusz_Kowalski_deklaruje_pozbawienie_Mniejszosci_Niemieckiej_przywileju_wyborczego,wiadomosc.html
Kierończyk, P. (2014). W 80. rocznicę uchwalenia „konstytucji styczniowej”. Uwagi polemiczne. Gdańskie Studia Prawnicze, 31, 827–851. https://prawo.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-pia/33461/files/59_w_80._rocznice_uchwalenia.pdf
Kolejowy Portal. (2021, 8 czerwca). Tablice z niemieckimi nazwami w Chrząstowicach i Dębskiej Kuźni nie będą zlikwidowane. https://kolejowyportal.pl/tablice-z-niemieckimi-nazwami-w-chrzastowicach-i-debskiej-kuzni-nie-beda-zlikwidowane/
Komarnicki, W. (2008). Polskie prawo polityczne. Geneza i system. Wydawnictwo Sejmowe.
Kryciński, S. (2018). Łemkowszczyzna nieutracona. Libra.
Kuczer, J. (2018). Perspektywy zmiany prawnego statusu mniejszości polskiej w Republice Federalnej Niemiec. Dyskurs Prawniczy i Administracyjny, 1, 127–136. DOI: https://doi.org/10.34768/dpia.2018.1.14
Kustra, A. (2013). Sądy konstytucyjne a ochrona tożsamości narodowej i konstytucyjnej państw członkowskich Unii Europejskiej. W: S. Dudzik i N. Półtorak (red.), Prawo Unii Europejskiej a prawo konstytucyjne państw członkowskich (s. 51–78). Wolters Kluwer.
Lemańczyk, B. (2023, 4 marca). Niemcy dalej sekują język polski! wGospodarce.pl. https://wgospodarce.pl/informacje/124401-niemcy-dalej-sekuja-jezyk-polski
Lepiarz, J. (2021, 17 grudnia). Sejm obcina fundusze dla mniejszości niemieckiej. Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/sejm-obcina-fundusze-dla-mniejszo%C5%9Bci-niemieckiej/a-60174138
Makowski, W. (1939). Nauka o państwie: Cz. 1. Teoria państwa. Komitet Wydawniczy Podręczników Akademickich.
Moklak, J. (1997). Łemkowszczyzna w Drugiej Rzeczypospolitej. Zagadnienia polityczne i wyznaniowe. Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”.
Motyka, G. (2016). Wołyń ’43. Ludobójcza czystka – fakty, analogie, polityka historyczna. Wydawnictwo Literackie.
Motyka, G. (2023). Akcja „Wisła”, czyli ludobójstwo kulturowe. Nowa Europa Wschodnia, 2, 144–153.
MSWiA. (2019). Polityka migracyjna Polski. Departament Analiz i Polityki Migracyjnej MSWiA. https://interwencjaprawna.pl/wp-content/uploads/2019/06/Polityka-migracyjna-Polski-wersja-ostateczna.pdf
Nowosielski, M. (2012). Polacy w Niemczech. Stan i perspektywy badań. Przegląd Zachodni, 3, 3–28. http://www.archiwumpz.iz.poznan.pl/dlibra/editions-content?id=10364
Olszewski, H., i Zmierczak, M. (1994). Historia doktryn politycznych i prawnych. Ars Boni et Aequi.
PAP/dad. (2022, 14 listopada). Konsul RP w Berlinie: asymetria w nakładach Polski i Niemiec na nauczanie języków nie do zaakceptowania. Polskie Radio. https://www.polskieradio.pl/399/7978/artykul/3070407,konsul-rp-w-berlinie-asymetria-w-nakladach-polski-i-niemiec-na-nauczanie-jezykow-nie-do-zaakceptowania
Pędziwol, A. M. (2023, 25 lutego). Nauczanie polskiego w Niemczech. Co z tymi milionami? Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/nauczanie-polskiego-w-niemczech-co-z-tymi-milionami/a-64822085
Rozmaryn, S. (1961). Konstytucja jako ustawa zasadnicza Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sakson, A. (2011). Polonia i emigracja w Niemczech w XX w. i na początku XXI w. – wybrane problemy. Przegląd Polsko-Polonijny, 1, 149–161.
Sejm RP. (b.d.). 100. rocznica uchwalenia Konstytucji marcowej. https://www.sejm.gov.pl/KonstytucjaMarcowa.nsf/
Snyder, T. (2003). The reconstruction of nations: Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569–1999. Yale University Press.
Sokolewicz, W. (1990). Rzeczpospolita Polska – demokratyczne państwo prawne (Uwagi na tle ustawy z 29 XII 1989 o zmianie Konstytucji). Państwo i Prawo, 45(4), 12–29.
Szerer, M. (1924). Pojęcie Narodu w Konstytucji z 17-go Marca. W: W. L. Jaworski (red.), Ankieta o Konstytucji z 17 marca 1921 (s. 65–74). Krakowska Spółka Wydawnicza.
Szymański, W. (2022, 2 grudnia). Pieniądze są. Co dalej z nauczaniem polskiego w Niemczech? Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/pieniądze-są-co-dalej-z-nauczaniem-języka-polskiego-w-niemczech/a-63959132
Tuleja, P. (2019). Artykuł 35. W: P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz (s. 34–40). Wolters Kluwer.
Uruszczak, W. (2014). Zasady ustrojowe w konstytucji 3 maja 1791 r. W: M. Grzybowski i B. Naleziński (red.), Państwo demokratyczne, prawne i socjalne. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Zbigniewowi Antoniemu Maciągowi: Tom 2. Studia historyczno-prawne i ustrojowo-porównawcze (s. 9–34). Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM.
Uziębło, P. (2021). Komentarz do Konstytucji RP. Art. 4, 125. Difin.
Widzyk, A. (2022, 27 listopada). Niemcy. Dodatkowe pieniądze na nauczanie języka polskiego. Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/niemcy-dodatkowe-pieniądze-na-nauczanie-językapolskiego/a-63901564
Wołpiuk, W. J. (2014). Naród jako pojęcie konstytucyjne. Studia Iuridica Lublinensia, 22, 371–392. DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2014.22.371
Zamkowski, W. (1965). Pojęcie ludu pracującego w Konstytucji PRL. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 27(2), 25–43. http://hdl.handle.net/10593/18273
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.