Słowa kluczowe
delegitymizacja porządku prawnego
instrumentalizacja prawa
liberalny konstytucjonalizm
kryzys idei rządów prawa
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 314
Liczba pobrań: 131
Abstrakt
W stabilnie funkcjonującej demokracji prawo pełni doniosłe role społeczne, które sprzyjają, z jednej strony, zapewnianiu konsensusu wśród członków społeczeństwa co do wartości urzeczywistnianych przez prawo, a z drugiej – kształtowaniu poczucia aprobaty dla działań państwa i organów władzy publicznej. Artykuł dotyczy sytuacji odwrotnej, a więc specyfiki relacji pomiędzy rządzącymi a rządzonym, jak również działań podmiotów władzy w okresie kryzysu idei rządów prawa i liberalnego konstytucjonalizmu. Celem dokonania opisu powyższych zagadnień scharakteryzowane zostały procesy legitymizacji oraz delegitymizacji porządku prawnego, które skonfrontowano z działaniami określanymi w literaturze jako instrumentalizacja prawa. Jak się bowiem wydaje, wszystkie te procesy są ze sobą ściśle związane. Instrumentalizacja prawa, dokonywana z poszanowaniem reguł konstrukcji systemu prawa, jawi się jako istotny element procesu legitymizacji systemu prawa, szczególnie w okresie transformacji ustrojowej. Z kolei tzw. naganna instrumentalizacja prawa wykazuje istotny związek z procesem delegitymizacji porządku prawnego, w którym budowanie ładu społecznego i respektowanie rządów prawa schodzi na drugi plan, a najistotniejszym celem władzy politycznej staje się dekonstrukcja dotychczasowego rozumienia demokratycznych zasad ustrojowych na rzecz projektowanej wizji układu stosunków społecznych.
Bibliografia
Bexell, M., Jönsson, K., i Uhlin, A. (2022). The politics of legitimation and delegitimation in global governance: A theoretical framework. W: M. Bexell, K. Jönsson i A. Uhlin (red.), Legitimation and delegitimation in global governance: Practices, justifications, and audiences (s. 25–45). Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780192856111.003.0002
Bożek, M. (2022). Integralna legitymizacja konstytucji. Przegląd Konstytucyjny, 4, 7–28. DOI: https://doi.org/10.4467/25442031PKO.22.026.16991
Czarnota, A. (2019). Populistyczny konstytucjonalizm czy nowy konstytucjonalizm? Krytyka Prawa, 11(1), 27–42. DOI: https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.273
Czarnota, A., Paździora, M., i Stambulski, M. (2021). Konstytucjonalizm a sfera publiczna, W: A. Czarnota, M. Paździora i M. Stambulski (red.), Nowy konstytucjonalizm. Polityczność, tożsamość, sfera publiczna (s. 9–29). Scholar.
Fuller, L. L. (1993). Anatomia prawa (R. Tokarczyk, tłum.). Wydawnictwo Daimonion; Instytut Wydawniczy.
Huntington, S. (2009). Trzecia fala demokratyzacji (A. Dziurdzik, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kaleta, K. J. (2022). Aksjologiczne podstawy konstytucyjnego prawa intertemporalnego. W: P. Radziewicz (red.), Zagadnienia konstytucyjnego prawa intertemporalnego (s. 13–70). Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
Kokot, P. (2019). Działalność orzecznicza Trybunału Konstytucyjnego jako instytucjonalna legitymizacja systemu prawa w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kowalski, J., Lamentowicz, W., i Winczorek, P. (1981). Teoria państwa i prawa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kozak, A. (2000). Instrumentalność a instrumentalizacja prawa. W: A. Kozak (red.), Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Instrumentalizacja prawa (s. 96–113). Kolonia Limited.
Krotoszyński, M. (2022). From legal impossibilism to the rule of law crisis: Transitional justice and Polish counter-constitutionalism. iCourts Working Paper Series no. 304. DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.4220914
Łętowska, E. (2017). Zmierzch liberalnego państwa prawa w Polsce. Kwartalnik o Prawach Człowieka, 1–2(21–22), 5–19.
Marcisz, P. (2015). Koncepcja tworzenia prawa przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wolters Kluwer Polska.
Muszyński, K., i Skuczyński, P. (2020). Rozwój i kryzys konstytucji społecznej. Przypadek samorządów zawodowych. C. H. Beck.
Přibán, J. (2002). Dissidents of law: On the 1989 velvet revolutions, legitimation, fictions of legality and contemporary version of the social contract. Ashgate Publishing.
Přibán, J. (2018). Constitutional imaginaries and legitimation: On potentia, potestas, and auctoritas in societal constitutionalism. Journal of Law and Society, 45(S1), S30–S51. DOI: https://doi.org/10.1111/jols.12118
Skąpska, G. (2020). O delegitymizacji władzy sądowniczej. W: J. Arcimowicz i K. Gadowska (red.), Sfera publiczna w Polsce i jej współczesne konteksty. Instytut Spraw Publicznych.
Skąpska, G., i Stelmach, J. (1988). Współczesne modele legitymizacja prawa. Colloquia Communia, 6(41)–1(42), 5–18.
Smolak, M. (1998). Zmiana paradygmatu interpretacyjnego w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 60(3–4), 21–33. http://hdl.handle.net/10593/5447
Smolak, M. (2016). Ustawy imitacyjne. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 78(4), 31–39. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2016.78.4.3
Smolak, M. (2017). Kultura władzy i kultura uzasadniania w ujęciu Davida Dyzenhausa jako kategorie analizy proponowanych zmian w ustawie o Sądzie Najwyższym. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 79(4), 19–30. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2017.79.4.2
Stambulski, M., i Czarnota, A. (2019). Janusowe oblicze konstytucjonalizmu. Krytyka Prawa, 11(1), 8–17. https://repozytorium.kozminski.edu.pl/pub/5597 DOI: https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.271
Sulikowski, A. (2020). Kryzys nomokracji czy demoliberalizmu? Uwagi na tle ostatnich przemian w polskim prawoznawstwie i jego społeczno-politycznym otoczeniu. W: J. Arcimowicz i K. Gadowska (red.), Sfera publiczna w Polsce i jej współczesne konteksty (s. 27–45). Instytut Spraw Publicznych.
Wronkowska, S. (2017). Kilka tez o instrumentalizacji prawa i ochronie przed nią. Przegląd Prawa i Administracji, 110, 107–112. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.110.8
Wronkowska, S. (2019) O woluntaryzmie, instrumentalizacji i odpowiedzialności za prawo. Przegląd Konstytucyjny, 1, 5–23. https://ejournals.eu/en/journal/przeglad-konstytucyjny/article/about-voluntarism-instrumentalization-and-responsibility-for-the-law
Wronkowska, S., i Ziembiński, Z. (1997). Zarys teorii prawa. Wydawnictwo Ars Boni et Aequi.
Żyro, T. (2006). Wstęp do politologii. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.