Słowa kluczowe
prawo intertemporalne
godność ludzka
zasada prawa
prawo przejściowe
zasada lex retro non agit
retroaktywność prawa
rzeczywistość instytucjonalna
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 466
Liczba pobrań: 355
Abstrakt
W niniejszym opracowaniu przedstawiono podstawowe związki między tzw. prawem intertemporalnym a zasadą państwa prawnego. Zasadę tę osadzono w strukturze ontycznej prawa wyznaczanej deklarowanym konstytucyjnie uznaniem godności ludzkiej za źródło praw i wolności jednostki. Praw zatem niedysponowanych, albowiem jednym z aspektów prawa fundowanego na związkach z godnością ludzką jest jego niearbitralność (w sensie, że człowiek nie może być środkiem prawa, zawsze jest jego celem). Po rozpoznaniu kontekstu filozoficznego, normatywnego, kognitywnego i historycznego problematyki intertemporalnej skrótowo została przedstawiona ona sama. Problematyka prawa intertemporalnego pozostaje w ścisłych związkach z zasadą państwa prawnego, traktowaną jako koniunktywnie pojęta zasada zasad służących realizacji przyjętej koncepcji państwa prawnego. Zasada państwa prawnego chroni trzy podstawowe wartości łączące się z zagadnieniami intertemporalnymi. Pierwszą jest wolność ludzka; drugą ‒ pewność prawa, trzecią ‒ jasność i przejrzystość prawa (co skądinąd można traktować jako przejaw pewności prawa), której ochronie służą m.in. zasady poprawności legislacyjnej. To właśnie zasada państwa prawnego jest podstawowym wyznacznikiem prawnej poprawności decyzji prawodawczej co do stanowienia regulacji intertemporalnych, podstawową jej funkcją jest zaś ochrona jednostki przed nielegitymowanymi działaniami organów władzy publicznej.
Finansowanie
Artykuł powstał w ramach projektu badawczego pt. „Problematyka intertemporalna w prawie. Zagadnienia podstawowe. Rozstrzygnięcia intertemporalne. Geneza
funkcje
aksjologia”
którego autor jest kierownikiem. Projekt finansowany jest ze środków Narodowego Centrum Nauki (UMO-2012/07/B/HS5/03849).
Bibliografia
Affolter, F. (1903), Das intertemporale Recht: Das intertemporale Privatrecht, t. 1: Geschichte des intertemporalen Privatrechts, t. 2: System des deutschen bürgerlichen Übergangsrechts, Leipzig.
Arndt, C. (1958), Zur Gültigkeit rückwirkende Gesetze, Deutsches Verwaltungsblatt 73.
Berger, P. (1997), Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, wyd. 2, Kraków.
Berger, P., Luckmann, T. (1983), Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, Warszawa.
Biuro Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego (2014), Prawo intertemporalne w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa, styczeń 2014.
Brożek, B. (2010), Some remarks on naturalization of law, [w:] J. Stelmach et al., Studies in the Philosophy of Law, p. 5. Law and Biology, Kraków: 73-82 [http://biolawgy.files. wordpress.com/2010/03/naturalization_of_law.pdf].
Brożek, B. (2011), The ontology of law from a biological perspective (draft version), http://biolawgy.files.wordpress.com/2011/11/legal_ontology_biology-1.pdf.
Brożek, B. (2012), Normatywność prawa, Warszawa.
Cotter, G.E. (1948), The constitutionality of retroactive legislation, the Portal-to-Portal Act of 1947, Virginia Law Review 26: 34 nn.
Duntley, J., Shackelford, T.K. (eds.), (2008), Evolutionary Forensic Psychology: Darwinian Foundations of Crime and Law, Oxford.
Frohnmayer, A. (1955), Die Schranken des zeitlichen Geltungsbereich Neper Gesetze im französischen Verfassungsrecht, ins besondere die Frage der Zulässigkeit rückwirkender Gesetze im französischen Recht, Tübingen.
Gayer, B., Reip, S. (2012), Schul- und Beamtenrecht für die Lehramtsausbildung und Schulpraxis in Baden-Württemberg, Europa-Lehrmittel Nourney, Vollmer, Haan-Gruiten.
Gommer, H. (2011), A Biological Theory of Law. Natural Theory of Law Revisited, Tilburg-Seattle, http://ssrn.com/abstract=1915686 [dostęp: 10.08.2014].
Kisker, G. (1963), Die Rückwirkung von Gesetzen. Eine Untersuchung zum anglo-amerikanischen und deutsche Recht, Tübingen.
Korycka-Zirk, M. (2012), Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności, Warszawa.
Lang, W., Wróblewski, J., Zawadzki, S. (1979), Teoria państwa i prawa, Warszawa.
Mazur, M. (1961), Terminologia techniczna, Warszawa.
Mikołajewicz, J. (2011), O niemożliwości stworzenia pozateoretycznego obrazu rzeczywistości instytucjonalnej, [w:] Jabłoński, P. (red.), Czy koniec teorii prawa?, Wrocław.
Mikołajewicz, J. (1995), Pojmowanie „państwa prawnego” w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Wronkowska, S. (red.), Polskie dyskusje o państwie prawa, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
Pietrzykowski, T. (2011), Podstawy prawa intertemporalnego. Zmiany przepisów a problemy stosowania prawa, Warszawa.
Tomasello, M. (1999), The Cultural Origins of Human Cognition, London.
Tomasello, M. (2002), Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, tłum. J. Rączaszek-Leonardi, Warszawa.
Tomasello, M. (2009), Why We Cooperate, Cambridge, Mass., London.
Wiewiorowski, J. (2012), Sądownictwo późnorzymskich wikariuszy diecezji, Poznań.
Wiewiorowski, J. (2012), Socjobiologia i prawo rzymskie – krótkie uwagi w świetle dwóch konstytucji rzymskich okresu dominatu, [w:] Sitek, B., et al. (red.), Interes prywatny a interes publiczny w prawie rzymskim, Olsztyn: 281-301.
Wiewiorowski, J. (2013), Porywanie kobiet jako zjawisko społeczne w późnym antyku. Moralność i prawo, [w:] Banaszkiewicz, J., Ilski, K. (red.), Homo, qui sentit. Ból i przyjemność w średniowiecznej kulturze Wschodu i Zachodu, Poznań: 197-219.
Wiewiorowski, J. (2013), Szczegóły geograficzne w Notitia dignitatum in partibus Orientis, U Schyłku Starożytności – Studia Źródłoznawcze 12: 149-181.
Wigand, D. (1960), Rückwirkung von Gesetzen im Sozialversicherungs Recht, Würzburg.
Wronkowska, S., Zieliński, M., Ziembiński, Z. (1974), Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa.
Wyrzykowski, M. (2006), Zasada demokratycznego państwa prawnego – kilka uwag, [w:] Zubik, M. (red.), Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa: 244 nn.
Załuski, W. (2009), Ewolucyjna filozofia prawa, Warszawa.
Zamboni, M. (2008), From “evolutionary theory and law” to a “legal evolutionary theory”, German Law Journal 9: 515-546.
Zamboni, M. (2010), Evolutionary theory and legal positivism: a possible marriage, [w:] The
Selected Works of Mauro Zamboni, http://works.bepress.com/mauro_zamboni/8 (2010).
Ziembiński, Z. (1980), Podstawowe problemy prawoznawstwa, Warszawa.
https://de.wikipedia.org/wiki/Rechtsstaat#cite_note-1 [dostęp: 8.10.2014]
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.