Słowa kluczowe
praworządność
polityczność
konstytucjonalizm
odwrotna tranzycja
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 237
Liczba pobrań: 146
Abstrakt
Najważniejszą przesłanką podjęcia badań nad problemem autonomii prawa wobec polityki, analizowanym z perspektywy państwa prawnego, jest występujący w ostatnich latach stan głębokiego kryzysu ustrojowego. Analizę tej problematyki utrudnia niejednoznaczność samego pojęcia autonomii, która rodzi potrzebę ustalenia jego treści, zarówno w kontekście języka prawnego, jak i prawniczego. Także zjawisko polityczności ma charakter wielopłaszczyznowy, co uzasadnia zróżnicowanie stopnia jego autonomii wobec prawa. Celem rozważań jest sformułowanie argumentów na rzecz zagwarantowania tej autonomii w odniesieniu do tzw. polityczności partykularnej. Poddane analizie prawnodogmatycznej oraz – po części socjologicznej – przypadki antykonstytucyjnej praktyki ustrojowej, składające się na złożone zjawisko odwrotnej tranzycji, stanowić mogą przykład przekroczenia dopuszczalnych granic upolitycznienia prawa. Jest to szczególnie niepożądane w sferach funkcjonowania władz publicznych, w których wymagane jest zapewnienie daleko idącej autonomii systemu prawa i polityczności. W konkluzji rozważań wskazuje się na konieczność zapewnienia autonomii prawa i polityki, niezbędnej zwłaszcza w kontekście przestrzegania podstawowych standardów zasady państwa prawnego związanych z nadrzędnością Konstytucji, zagwarantowania zgodności z Konstytucją ustaw i innych aktów normatywnych, przestrzegania zasady praworządności, czy też zapewnienia prawom i wolnościom jednostki efektywnej (przede wszystkim sądowej) ochrony prawnej.
Bibliografia
Biernat, S. (2021, 18 listopada). Co się wydarzy u Julii Przyłębskiej 20 grudnia 2022 r. (albo i nie wydarzy). Rzeczpospolita. https://www.rp.pl/sady-i-trybunaly/art19113011-stanislaw-biernat-co-sie-moze-wydarzyc-u-julii-przylebskiej-20-grudnia-2022-r
Biernat, T. (2017). Pomiędzy polityką a prawem. Problem „upolitycznienia” tworzenia prawa. Przegląd Prawa i Administracji, 110, 115–132. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.110.9
Błaszczykiewicz, L. (2012). Polityczność w teoriach socjologicznych Parsonsa, Giddensa i Bourdieu. W: A. Czajowski i L. Sobkowiak (red.), Polityka i polityczność. Problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 161–180). ATLA 2.
Bobek, M., Bodnar, A., von Bogdandy, A., i Sonnevend, P. (red.). (2023). Transition 2.0: Re-establishing constitutional democracy in EU Member States. Nomos. DOI: https://doi.org/10.5771/9783748914938
Czajowski, A. (2012). Polityczność działań społecznych. W: A. Czajowski i L. Sobkowiak (red.), Polityka i polityczność. Problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 69–100). ATLA 2.
Dahl, R. A. (1991). Modern political analysis. Prentice Hall.
Dybel, P., i S. Wróbel (2008). Granice polityczności. Od polityki emancypacji do polityki życia. Aletheia.
Grabowski, A., i Holocher, J. (2019). Studia z teorii konstytucyjnego państwa prawa. Konstytucjonalizm, neokonstytucjonalizm, postpozytywizm. Księgarnia Akademicka.
Grabowski, A., i Naleziński, B. (2020). Konstytucyjne prawo do niezawisłego i bezstronnego sądu w państwie pozornie praworządnym. Państwo i Prawo, 75(10), 25–47.
Gromski, W. (2000). Autonomia i instrumentalny charakter prawa. Kolonia Ltd.
Helios, J. (red.). (2003). Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Autonomia prawa ze stanowiska teorii i filozofii prawa. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Holocher, J., i Naleziński, B. (2022). Pojęcie praworządności we współczesnej debacie polityczno-prawnej. Rocznik Administracji Publicznej, 8, 326–345. DOI: https://doi.org/10.4467/24497800RAP.22.018.16794
Jabłoński, A. (2012). Polityka. Teoretyczna ewolucja pojęcia. W: A. Czajowski i L. Sobkowiak (red.), Polityka i polityczność. Problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 11–42). ATLA 2.
Karwat, M. (1991). Polityka i apolityczność. W: M. Szyszkowska (red.), Interpretacje polityki (s. 19–55). Instytut Studiów Politycznych PAN.
Karwat, M. (2004). Polityka rzeczowa, stronnicza i metapolityka.S tudia Politologiczne, 8, 11–43.
Karwat, M. (2009). Outsiderskie odmiany apolityczności. Zeszyty Naukowe ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna, 1(54), 7–30.
Karwat, M. (2010). Polityczność i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy. Studia Politologiczne, 17, 63–88. https://www.studiapolitologiczne.pl/Politycznosc-i-upolitycznienie-nMetodologiczne-ramy-analizy,117511,0,1.html
Karwat, M. (2015). O statusie pojęcia polityczności. Studia Politologiczne, 37, 33–49. O-statusie-pojecia-politycznosci-,115791,0,2.html
Kordela, M. (2017). Aksjologiczna wykładnia prawa. Przegląd Prawa i Administracji, 110, 149–158. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.110.11
Kozak, A. (2000). Instrumentalność a instrumentalizacja prawa. W: A. Kozak (red.), Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Instrumentalizacja prawa (s. 96–113). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Krotoszyński, M. (2019). Transitional justice and constitutional crisis: The case of Poland (2015–2019). Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej, 3, 22–39. Krzysztan, B., Ufel, W., i Zieliński, M. (2016). Polityka – polityczność. Granice dyskursu. Oficyna Wydawnicza ATUT; Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe. DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2019.3.22
Mańko, R. (2018a). Orzekanie w polu polityczności. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna, 7(1), 65–95. DOI: https://doi.org/10.14746/fped.2018.7.1.4
Mańko, R. (2018b). W stronę krytycznej filozofii orzekania. Polityczność, etyka, legitymizacja. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Morawski, K. (2012). Laclaua i Mouffe teoria polityczności. W: A. Czajowski i L. Sobkowiak (red.), Polityka i polityczność. Problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 181–200). ATLA 2.
Morawski, L. (2014). Podstawy filozofii prawa. Wydawnictwo Dom Organizatora.
Mouffe, Ch. (2008). Polityczność. Przewodnik Krytyki Politycznej (J. Erbel, tłum.). Krytyka Polityczna.
Naleziński, B. (2023). Objaśnienie do art. 188. W: P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz (wyd. 2, s. 609–614). Wolters Kluwer.
Naleziński, B., i Holocher, J. (2020). Polityczność kontroli konstytucyjności aktów normatywnych w systemie prawa polskiego – wybrane zagadnienia. Przegląd Prawa i Administracji, 122, 185–202. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.122.11
Opałek, K. (1986). Zagadnienia teorii prawa i teorii polityki. PWN.
Pach, M. (2019). Okoliczności i przejawy utraty konstytucyjnej charakterystyki przez polski
Trybunał Konstytucyjny po 19.12.2016 r. W: Ł. Bojarski, K. Grajewski, J. Kremer, G. Ott i W. Żurek, Konstytucja, praworządność, władza sądownicza: aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce (s. 125–155). Wolters Kluwer.
Paździora, M., i Stambulski, M. (2014). Co może dać nauce prawa polityczność? Przyczynek do przyszłych badań. Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej, 1, 55–66.
Pyziak-Szafnicka, M. (2020). Trybunał Konstytucyjny à rebours. Państwo i Prawo, 75(5), 25–45.
Radziewicz, P., i Tuleja, P. (2017). Konstytucyjny spór o granice zmian organizacji i zasad działania Trybunału Konstytucyjnego, czerwiec 2015–marzec 2016. Wolters Kluwer.
Rakoczy, F. (2016). Autonomia prawa a problem jego polityczności. W: Krzysztan, W. Ufel i M. Zieliński (red.), Polityka/polityczność. Granice dyskursu (s. 211–228). Atut.
Sadurski, W. (2019). Poland’s constitutional breakdown. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198840503.001.0001
Schmitt, C. (2000). Teologia polityczna i inne pisma (B. Baran, tłum.). Znak.
Słownik języka polskiego PWN. (b.d.). Autonomia. Pobrane 25 marca 2024, z: https://sjp.pwn.pl/sjp/autonomia;2551312.html
Sulikowski, A. (2016a). Konstytucja – system – hegemonia. „Antypolityczna” funkcja argumentów systemowych w orzecznictwie konstytucyjnym. Przegląd Prawa i Administracji, 104, 251–263. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.104.15
Tuleja, P. (2016). Objaśnienia do art. 2 i art. 7. W: M. Safjan i L. Bosek (red.), Konstytucja. Komentarz (tom 1, s. 216–252). C. H. Beck.
Tuleja, P. (2022). Geneza, rozwój i upadek sądownictwa konstytucyjnego w Polsce. Państwo i Prawo, 77(10), 254–275.
Weber, M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej (D. Lechowska, tłum.). PWN.
Wronkowska, S. (2017). Kilka tez o instrumentalizacji prawa i ochronie przed nią. Przegląd Prawa i Administracji, 110, 107–112. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.110.8
Zajadło, J. (2017). Prawoznawstwo – polityczność nauki czy nauka polityczności? Przegląd Prawa i Administracji, 110, 41–49. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.110.3
Zajadło, J. (2020). Podwójne państwo. Konstytucyjny.pl. Pobrane 23 marca 2024, z: https://konstytucyjny.pl/jerzy-zajadlo-podwojne-panstwo/
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.