Od wspólnotowości do indywidualizmu. Ewolucja indywidualizmu a pojęcie podmiotu i autonomii w prawie prywatnym

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie procesu indywidualizacji, rozumianego jako proces emancypacji jednostki i wyzwalania się przez nią ze struktur kolektywnych (wspólnotowych) oraz jego wpływu na obszar prawa prywatnego. Wytworem tego procesu są dwa typy indywidualizmu: indywidualizm egalitarny oraz indywidualizm ekspresyjny. Istotnym składnikiem każdego z nich jest autonomia, pojmowana jako kompetencja jednostki do samodzielnego decydowania o własnym życiu. Artykuł wskazuje na pewne tendencje dotyczące dominacji poszczególnych typów indywidualizmu w poszczególnych okresach historycznych, ujawniające się także w obszarze prawa cywilnego. Szczególne miejsce poświęcone zostało pojęciu autonomii, którym obecnie szerzej posługuje się niemal wyłącznie nauka prawa prywatnego, operując pojęciem autonomii woli. Choć przedstawiciele tej dyscypliny deklarują odcięcie się od pierwotnego, filozoficznego kontekstu tego pojęcia, to jednak autor stara się wykazać, że zerwanie takie jest niemożliwe, funkcja, jaką autonomia woli pełni w prawie cywilnym, wciąż bowiem pozostaje bliska jej filozoficznemu rodowodowi. Artykuł należy zaliczyć do prac z zakresu historii idei, zaś dominującą w nim metodą badawczą jest krytyczna analiza tekstów.