Abstrakt
Święta są niezwykle energochłonne, ale produkują też energię pozwalającą przetrwać wspólnocie i afirmować gatunkową odrębność człowieka. Dla wielu osób są one też jedynymi momentami w roku, w których mogą one zaspokoić swoje wszystkie potrzeby, poczuć, iż niczego im nie brakuje, i nie martwić się niczym. Święto to również czas, w którym możemy czuć się lepiej niż na co dzień, wreszcie tak, jakbyśmy chcieli zawsze się czuć. Jednocześnie to czas utożsamiany z marnotrawstwem, bezsensownym zużywaniem cennych zasobów. Te paradoksy i pułapki, jakie zastawia na nas świętowanie, polegają też na tym, iż nie jest ono tylko czasem pojednania, ponownego złączenia tego, co na co dzień rozdzielone, ale też czymś, co dzieli – zwłaszcza tam, gdy chodzi o klasowe zróżnicowania i koncepcje dobrego życia. Rozważanie styku świętowania i energii jest dla mnie okazją do tego, by pokazać, jak złożone są dyskusje o komforcie i jak często pomijamy w nich fakt, iż doświadczenie go dla wielu osób jest bardzo okazjonalne, te nieliczne zaś momenty, w których jest on im dany, podlegają ostrej krytyce jako bezmyślne marnotrawstwo, niedopuszczalny eksces czy niesolidarne zachowanie.
Bibliografia
Adam, B. (2010). Czas. Sic!
Appadurai, A. (2009). Strach przed mniejszoś ciami: esej o geografii gniewu (M. Bucholc, tłum.) Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bataille, G. (2002). Część przeklę ta oraz Ekonomia na miarę wszechś wiata. Granica uż ytecznego (K. Jarosz, tłum.). Wydawnictwo KR.
Bauman, Z. (2001). On mass, individuals, and peg communities. The Sociological Review, 49(2_suppl), 102–113. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-954X.2001.tb03552.x
Bennett, J. (2023). Creels and catenary wires: Creating community through winter lights displays. Journal of Material Culture, 28(2), 246–263. DOI: https://doi.org/10.1177/13591835221089547
C&A. (b.d.). Ekologiczne Święta Bożego Narodzenia – jak dbać o środowisko naturalne na gwiazdkę. https://www.c-and-a.com/pl/pl/shop/ekologiczne-swieta
Canetti, E. (1996). Masa i władza (E. Borg i M. Przybyłowska, tłum.). Czytelnik.
Chancel, L., Bothe P., i Voituriez T. (2023). Climate Inequality Report 2023. https://wid.world/wp-content/uploads/2023/01/CBV2023-ClimateInequalityReport-3.pdf
Csikszentmihalyi, F. (2023). Flow. Stan przepływu: zanurzyć się w doświadczeniu, płynąć z jego nurtem, smakować życie (A. Haduła, tłum.). Feeria.
Deleuze, G., i Guattari, F. (1999). Percept, afekt i pojęcie. Sztuka i Filozofia, 17, 10–26. https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/sztuka-i-filozofia-art-and-philosophy/1999-tom-17/sztuka_i_filozofia-r1999-t17-s10-26.pdf
Dudzik, W. (2005). Karnawał w kulturze. Sic!
Dunbar, R. (2023). Religijni. Jak ewolucja wierzeń wpływa na historię i kulturę człowieka (K. Kalinowski, tłum.). Copernicus Center Press.
Durkheim, E. (2011). Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii (A. Zadrożyńska, tłum.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Edensor, T., i Millington, S. (2009). Illuminations, class identities and the contested landscapes of Christmas. Sociology, 43(1), 103–121. DOI: https://doi.org/10.1177/0038038508099100
Eichberg, H. (2009). The energy of festivity: Atmosphere, intonation and self-orchestration in Danish popular sports. W: J Bale i A. Bateman (red.), Sporting sound (s. 99–112). Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203887974_chapter_5
Eliade, M. (2008). Sacrum i profanum. O istocie religijności (B. Bogdan, tłum.). Alethei.
Haq, G., Owen, A., Dawkins, E., i Barrett, J. (2007). The carbon cost of Christmas: SEI report. http://doi.org/10.13140/2.1.1088.4808
Hintz, L., i Quatrini, A. L. (2021). Subversive celebrations: Holidays as sites of minority identity contestation in repressive regimes. Nationalities Papers, 2, 289–307. DOI: https://doi.org/10.1017/nps.2020.43
Kracauer, S. (1987). Ornament z ludzkiej masy. W: H. Orłowski (red.), Wobec faszyzmu (C. Jenne, tłum., s. 11–24). Wydawnictwo Poznańskie.
Krajewski, M., i Olszewski, L. (2003). Sztuka w mieście: Zewnę trzna Galeria AMS 1998–2002. AMS.
Le Bone, G. (2012). Psychologia tłumu. Studium powszechnego umysłu (C. Matkowski, tłum.). Helion.
Payback. (b.d.). Ekologiczne święta Bożego Narodzenia firmy Payback. https://www.payback.pl/ekstra/swieta/swieta-ekologiczne?adobe_mc_ref=https://www.google.com/
Tarde, G. (1903). The laws of imitation. Henry Holt & Company.
Tarkowska, E. (1987). Czas w społeczeństwie: problemy, tradycje, kierunki badań. Ossolineum.
Turner, E. (2012). Communitas: The anthropology of collective joy. Palgrave Macmillan.
Turner, V. (1978, 4–9 October). In and out of time: Festivals, liminality and communitas. Smithsonian Festival of American Folklife. Smithsonian. https://festival.si.edu/articles/1978/in-and-out-of-time-festivals-liminality-and-communitas
Turner, V. (2010a). Liminality and communitas. W: H. Bial (red.), The performance studies reader (s. 358–374). Routledge.
Turner, V. (2010b). Proces rytualny: struktura i antystruktura (E. Dżurak, tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy.
Vihalemm, T., i Harro-Loit, H. (2019). Measuring society’s temporal synchronization via days of importance. Time & Society, 28(4), 1333–1362. DOI: https://doi.org/10.1177/0961463X17752555
Werbner, P. (1997). The enigma of Christmas: Symbolic violence, compliant subjects and the flow of English kinship. The Sociological Review, 44(1_suppl), 135–162. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-954X.1996.tb03439.x
Westwing. (b.d.). Jak zorganizować ekologiczne święta? 5 wskazówek firmy Westwing. https://www.westwing.pl/c/campaign/?pr=fetch
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.