Słowa kluczowe
ochrona wolności i praw
niezależny sąd
niezawisły sędzia
sędziowski aktywizm
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 160
Liczba pobrań: 127
Abstrakt
Konstytucyjny katalog praw i wolności ujęty w Rozdziale II – Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, musi być gwarantowany przez sędziego. Im silniejsza staje się konieczność realizacji zasady demokratycznego państwa prawnego, tym bardziej zwraca się uwagę na to, jakie powinny być relacje między sędziowską niezawisłością a respektowaniem praw i wolności człowieka. Dlatego wymiar sprawiedliwości uzależniony jest nie tylko od tego, jaka jest treść ustawowych rozwiązań dotyczących katalogu praw i wolności, ale także uzależniony jest od postawy sędziego, a ta postawa podlega wpływom określonej kultury prawnej, jak również przyjmowanym i aprobowanym w społeczności sędziowskiej sposobom wartościowania. Słuszność musi być uwzględniana w każdym akcie wykładni i stosowania prawa przez sędziego. Jest tak dlatego, że sprawiedliwość, godność człowieka, dobro stanowią wartości uniwersalne, a to jest argument przemawiający za tym, by kierowały interpretacją wszystkich przepisów prawnych. Stosowanie prawa zgodnie z zasadą aequitas, veritas i iustitia musi być kanonem kultury prawnej sędziów także z uwagi na to, że model wykładni prawa traktowany tylko jako praca myślowa, która nie angażuje ani ocen, ani wartości, jest zawodny i może prowadzić do bezprawia. Dlatego konieczny jest sędziowski aktywizm.
Bibliografia
Chlebny, J. (red.). (2022). Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego. C. H. Beck.
Cyceron, M. Tuliusz (1999). O prawach. W: Marek Tulisz Cyceron, O państwie. O prawach (I. Żółtowska, tłum., s. 95–169). Wydawnictwo Antyk.
Dąbek, D. (2022). Sądownictwo administracyjne jako wtórny prawodawca negatywny a konstytucyjny standard ochrony wolności i praw jednostki przed nielegalnym stosowaniem prawa. W: J. Chlebny (red.), Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego (s. 392–401). C. H. Beck.
Dziedziak, W. (2015). O prawie słusznym (perspektywa systemu prawa stanowionego). Wydawnictwo UMCS.
Finnis, J. (2001). Prawo naturalne i uprawnienia naturalne (K. Lossman, tłum.). Dom Wydawniczy ABC.
Góral, J., Hauser, R., i Trzciński, J. (red.). (2005). Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich. 1980–2005. Wydawnictwo NSA.
Hauser, R., i Trzciński, J. (2010). Prawotwórcze znaczenie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyd. 2). LexisNexis.
Holbach, P. H. (1979). Etokracja czyli Rząd oparty na moralności (M. Skrzypek, tłum.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jakimowicz, W. (2022). Prawo do informacji publicznej jako konstytucyjne publiczne prawo podmiotowe. W: J. Chlebny (red.), Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego (s. 54–74). C. H. Beck.
Kelly, J. M. (2006). Historia zachodniej teorii prawa (D. Pietrzyk-Reeves et al., tłum.). Wydawnictwo WAM.
Kuryłowicz, M. (2011). Wokół pojęcia aequitas w prawie rzymskim. Studia Iuridica Lublinensia, 15, s. 15–27.
Leszczyński, L. (2011). Kategoria słuszności w wykładni prawa. Studia Iuridica Lubliniensia, 15, s. 45–56.
Lyons, D. (2000). Etyka i rządy prawa (P. Maciejko, tłum.). Dom Wydawniczy ABC.
Mikołajewicz, J. (2010). O słusznościowych granicach prawa. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 72(3), 15–28. http://hdl.handle.net/10593/893
Monteskiusz (1748/1957). O duchu praw (tom 1; tłum. T. Boy-Żeleński, przejrz. i uzup. M. Sczaniecki). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Mudrecki, A. (2022). Zasada proporcjonalności w prawie podatkowym jako standard konstytucyjny przy stosowaniu i wykładni przepisów prawa podatkowego oraz systemowa gwarancja bezpieczeństwa prawnego podatnika. W: J. Chlebny (red.), Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego (s. 402–413). C. H. Beck.
Pęk, R., (2022). Refleksje na temat ustrojowej pozycji sądów administracyjnych i niezawisłości sędziów administracyjnych. W: J. Chlebny (red.), Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego (s. 414–422). C. H. Beck.
Raz, J. (2000). Autorytet prawa. Eseje o prawie i moralności (P. Maciejko, tłum.). Dom Wydawniczy ABC.
Romer, T., i Najda, M. (2007). Etyka dla sędziów. Rozważania. Wolters Kluwer.
Sawuła, R. (2022). Determinanty sprawiedliwości procesu sądowoadministracyjnego (kilka uwag na tle tzw. ochrony tymczasowej). W: J. Chlebny (red.), Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego (s. 226–239). C. H. Beck.
Smolak, M. (2001). Wykładnia prawa a zmiana społeczno-polityczna. W: J. Stelmach (red.), Studia z filozofii prawa (s. 157–173). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Smolak, M. (2012). Wykładnia celowościowa z perspektywy pragmatycznej. Wolters Kluwer.
Tokarczyk, R. (2007). Etyka prawnicza. Lexis Nexis.
Trzciński, J. (2010). O znaczeniu konstytucji jako ustawy zasadniczej państwa. Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego, 5–6, 444–451.
Trzciński, J. (2011). Bezpośrednie stosowanie zasad naczelnych Konstytucji przez sądy administracyjne. Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego, 3, 29–42.
Trzciński, J. (2012). Prawotwórcza funkcja sądów. W: B. Banaszak, M. Jabłoński i S. Jarosz- Żukowska (red.), Prawo w służbie państwa i społeczeństwa. Prace dedykowane prof. Kazimierzowi Działosze z okazji 80-tych urodzin (s. 254–261). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Trzciński, J. (2023). Bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy administracyjne. Wolters Kluwer.
Wojciechowski, B. (2022). Ważenie wartości konstytucyjnych i europejskich w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. W: J. Chlebny (red.), Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego (s. 24–31). C. H. Beck.
Wolanin, M. (2022). Znaczenie pojęcia „wywłaszczenie” w kontekście konstytucyjnego obowiązku ochrony własności. W: J. Chlebny (red.), Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego (s. 305–314). C. H. Beck.
Wolf-Kalamala, M. (2022). Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądownictwa administracyjnego (studium przypadku). W: J. Chlebny (red.), Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego (s. 96–104). C. H. Beck.
Ziembiński, Z. (1991). „Lex” a „ius” w okresie przemian. Państwo i Prawo, 46(6), 3–14.
Ziembiński, Z. (1992). O pojmowaniu sprawiedliwości. Fundacja Biblioteki Etycznej z siedzibą w Lublinie.
Ziembiński, Z. (1995). O stanowieniu i obowiązywaniu prawa. Zagadnienia podstawowe. Wydawnictwo Sejmowe.
Ziembiński, Z. (1996). Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne. Wydawnictwo Sejmowe.
Zirk-Sadowski, M. (1979). Problem nowości normatywnej. Studia Prawno-Ekonomiczne, 22, 47–62.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.