Słowa kluczowe
zasada terytorialności
sztuczna inteligencja
prawa autorskie
prawa własności przemysłowej
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 0
Liczba pobrań: 8
Abstrakt
Od początku prawa własności intelektualnej oparte były na pewnych fundamentach konstrukcyjnych. Mówimy o prawach bezwzględnych, skutecznych w stosunku do bliżej nieokreślonej kategorii osób. Ich cechą jest też monopolistyczny charakter – prawa te zapewniają monopol w korzystaniu z dobra niematerialnego z wyłączeniem innych osób. Zwykle też omawiane prawa traktowano jako ograniczone swoim zasięgiem do terytorium konkretnego państwa. Z czasem jednak w strukturze omawianych praw zaczęły zaznaczać się różne zmiany. Pojawiły się obok uprawnień bezwzględnych prawa względne w modelu podmiotowego prawa własności intelektualnej. Inne prawa uzyskały bardzo ograniczoną skuteczność. Można zadać pytanie, czy zmiany te są przypadkowe, czy wyznaczają one pewien nowy kierunek w ewolucji praw własności intelektualnej. Kwestia ta nie jest oczywista, a jednak jej wzięcie pod uwagę ma istotne znaczenie. Jeżeli chcemy na bieżąco reagować na modyfikacje zachodzące w rzeczywistości społecznej i gospodarczej, to powinniśmy już dziś przewidywać, w jakim kierunku one podążą w dziedzinie praw własności intelektualnej. Celem artykułu jest próba wskazania na te trendy i kierunki. Autor rozważa też, czy owo przeobrażanie się to erozja i dekonstrukcja praw własności intelektualnej czy raczej ich modernizacja i wymiana dawnego modelu na zupełnie inny. Wykorzystując metodę formalno-dogmatyczną i metodę teoretycznoprawną, autor analizuje zmiany w obowiązujących w Polsce przepisach oraz poglądy polskiej doktryny. W konkluzjach autor pokazuje różnice między ewolucją w Polsce regulacji z zakresu własności przemysłowej a ewolucją regulacji prawa autorskiego. W tym ostatnim przypadku pojawia się więcej konstrukcji nietypowych dla własności intelektualnej.
Bibliografia
Balcarczyk, J. (2009). Prawo do wizerunku i jego komercjalizacja. Studium cywilnoprawne. Wolters Kluwer Polska.
Bałos, I. (2020). Sztuczna inteligencja i jej wynalazki – studium przypadku. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej, 1, 95–115.
Barta, J. (1978). Glosa do wyroku SN z 8 grudnia 1976 r. III CRN 269/76. Orzecznictwo Sądów Polskich, poz. 110c.
Bator, A. (2004). Kompetencja w prawie i prawoznawstwie. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Bednarek, M. (1997). Mienie. Komentarz do art. 44−553 Kodeksu cywilnego. Zakamycze.
Błeszyński, J. (2013). Ochrona autorskich praw majątkowych na drodze cywilnej. W: J. Barta (red.), System prawa prywatnego: Tom 13. Prawo autorskie (s. 783–890). C. H. Beck.
Błeszyński, J. (2014). Recenzja książki D. Sokołowskiej „Prawo twórcy do wynagrodzenia w prawie autorskim”, Poznań 2013, ss. 559. Państwo i Prawo, 69(11), 107–110.
Chaciński, J. (2004). Prawa podmiotowe a ochrona dóbr osobistych. Wydawnictwo Naukowe KUL.
Cisek, A. (1989). Dobra osobiste i ich niemajątkowa ochrona w kodeksie cywilnym. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Czajkowska-Dąbrowska, M. (1994). Treść (elementy struktury) prawa autorskiego a treść prawa własności. Studia Iuridica, 21, 269–282.
Czajkowska-Dąbrowska, M. (2007). Własność czy własności (intelektualne)? W: A. Kidyba i R. Skubisz (red.), Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej (s. 45–63). Wolters Kluwer Polska.
Czajkowska-Dąbrowska, M. (2019). Sytuacja prawna autorów obcych w Polsce. Wydawnictwo Stowarzyszenia Naukowego Pro Scientia Iuridica.
Czajkowska-Dąbrowska, M., i Markiewicz, R. (2023). Spory o zakres terytorialny wyczerpania prawa w prawie autorskim w UE. W: Ż. Zemła-Pacud i T. Zimny (red.), Ad cuius bonum? O wartościach i interesach zasługujących na ochronę prawną. Księga jubileuszowa prof. H. Żakowskiej-Henzler (s. 117–134). Wydawnictwo Instytutu Nauk Prawnych PAN.
Drozd, E. (1990). Numerus clausus praw rzeczowych. W: S. Sołtysiński (red.), Problemy kodyfikacji prawa cywilnego. Studia i rozprawy. Księga pamiątkowa ku czci profesora Zbigniewa Radwańskiego (s. 257–269). Wydawnictwo Naukowe UAM.
Dybowski, T. (1969). Ochrona własności w polskim prawie cywilnym. Rei vindicatio − actio negatoria. Wydawnictwo Prawnicze.
Gniewek, E. (2000). Prawo rzeczowe. C. H. Beck.
Gutowski, M. (2005). Potrącenie ustawowe w stosunku do cesjonariusza w świetle przepisów o przelewie wierzytelności. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 67(2), 101–113. http://hdl.handle.net/10593/6806
Jankowska, M. (2011). Autor i prawo do autorstwa. Wolters Kluwer Polska.
Kinal, J. (2023). Autorstwo 4.0. Czy algorytm może być twórcą? Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa, 15, 1–15. DOI: https://doi.org/10.31261/GSS_SN.2024.15.08
Klafkowska-Waśniowska, K. (2025). Harmonizacja autorskich i pokrewnych praw majątkowych w kontekście swobód traktatowych. W: A. Matlak (red.), System prawa Unii Europejskiej: Tom 13. Prawo autorskie (s. 1–57). C. H. Beck.
Kopff, A. (1975). Prawo cywilne a prawo dóbr niematerialnych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, 5, 9–35.
Kopff, A. (1978). Przedmiot własności intelektualnej a konstrukcje prawne. Państwo i Prawo, 33(3), 29–43.
Korpała, A., Matak, A., i Stanisławska-Kloc, S. (2010). Prawo autorskie. Orzecznictwo. Wolters Kluwer Polska.
Kowala, M. (2024). The press publishers’ rights in the European Union: Safeguards for access to information and media pluralism [Maszynopis rozprawy doktorskiej]. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Lang, W. (1985). Zarys analitycznej teorii uprawnienia. Studia Prawnicze, 3–4(85–86), 157–186. DOI: https://doi.org/10.37232/sp.1985.3-4.12
Laskowska-Litak, E. (2018). Parę słów o prawie pokrewnym dla wydawców prasy. W: J. Barta, J. Chwalba, R. Markiewicz i P. Wasilewski (red.), Qui bene dubitat, bene sciet. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Nowińskiej (s. 313–323). Wolters Kluwer Polska.
Laskowska-Litak, E.; Bałos, I., i Niewgłowski, A. (2024). Realny wpływ sztucznej inteligencji na instytucje i przepisy prawa autorskiego: przyszłość autorstwa i artystycznego wykonania. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej, 4, 97–120.
Markiewicz, R. (2019). Prawo pokrewne wydawców prasy. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej, 4, 5–39.
Matys, J. (2010). Model zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu szkody niemajątkowej w kodeksie cywilnym. Wolters Kluwer Polska.
Mayidanyk, L. (2021). Artificial intelligence and sui generis right: A perspective for copyright of Ukraine? Access to Justice in Eastern Europe, 3, 144–154. DOI: https://doi.org/10.33327/AJEE-18-4.3-n000076
Mazurek, G. (2023). Sztuczna inteligencja, prawo i etyka. Krytyka Prawa, 15(1), 7–10. DOI: https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.567
Nalaskowski, F. (2023). Prace naukowe pisane przez sztuczną inteligencję. Oszustwo, czy szansa. Studia z Teorii Wychowania, 1, 165–180. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.3431
Niewęgłowski, A. (2010). Wyniki prac badawczych w obrocie cywilnoprawnym. Wolters Kluwer Polska.
Niewęgłowski, A. (2021). Sztuczna inteligencja w prawie własności intelektualnej. Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Niewęgłowski, A. (2024). Prawa autorskie i prawa pokrewne w masie upadłości. Wolters Kluwer Polska.
Nowak-Gruca, A. (2013). Cywilnoprawna ochrona autorskich praw majątkowych w świetle ekonomicznej analizy prawa. Wolters Kluwer Polska.
Nowak-Gruca, A. (2022). O problemach prawa autorskiego w kontekście twórczości sztucznej inteligencji. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, 2, 22–29. DOI: https://doi.org/10.33226/0137-5490.2022.2.3
Nowicka, A. (2013). Patent europejski o jednolitym skutku – konstrukcja prawna i treść. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 75(4), 19–35. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2013.75.4.3
Nowińska, E. (2025). Prawo pokrewne wydawców prasy. W: A. Matlak (red.), System prawa Unii Europejskiej: Tom 13. Prawo autorskie (s. 303–339). C. H. Beck.
Popowska, A. (2024). Prawo do autorstwa wytworów stworzonych przez sztuczną inteligencję. Przegląd Prawa Handlowego, 1, 46–50.
Porzeżyński, M. (2018). Twórczość i autorstwo w dobie sztucznej inteligencji. Wyzwania stojące przed prawem własności intelektualnej. Themis Polska Nova, 1, 25–44.
Pyziak-Szafnicka, M. (2006). Prawo podmiotowe. Studia Prawa Prywatnego, 1, 41–127.
Sikorski, R. (2013). Funkcjonowanie zasobów patentowych w prawie konkurencji. C. H. Beck.
Skubisz, R. (1978). Problem zgłoszeń z równym pierwszeństwem. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, 18, 67–82.
Skubisz, R. (1988). Prawo z rejestracji znaku towarowego i jego ochrona. Studium z zakresu prawa polskiego na tle prawnoporównawczym. Wydawnictwo UMCS.
Skubisz, R. (1990). Prawa używaczy. W: J. Szwaja i A. Szajkowski (red.), System prawa własności intelektualnej: Tom 3. Prawo wynalazcze (s. 358–371). Ossolineum.
Skubisz, R. (2002). Prawo własności przemysłowej (charakterystyka ogólna). Państwo i Prawo, 57(3), 3–22.
Sokołowska, D. (2013). Prawo twórcy do wynagrodzenia w prawie autorskim. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Sołtysiński, S. (1967). Charakter praw wynalazcy. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Stawicka, P. (2022). Twórca utworu stworzonego przez sztuczną inteligencję. Prawo Mediów Elektronicznych, 3, 28–35.
Szewc, A., i Jyż, G. (2003). Prawo własności przemysłowej. C. H. Beck.
Świerczyński, M. (2013). Naruszenie praw własności intelektualnej w prawie prywatnym międzynarodowym. Wolters Kluwer Polska.
Targosz, T. (2017). Koncepcja bezwzględnego i wyłącznego prawa do wynagrodzenia autorskiego, czyli kilka uwag o zaskakującej karierze contradictio in adiecto. W: P. Kostański, P. Podrecki i T. Targosz (red.), Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple (s. 421–447). Wolters Kluwer Polska.
Traple, E. (1990). Ustawowe konstrukcje w zakresie majątkowych praw autorskich i obrotu nimi w dobie kryzysu prawa autorskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Traple, E. (2017). Autorskie prawa majątkowe. W: J. Barta (red.), System prawa prywatnego: Tom 13. Prawo autorskie (s. 783–890). C. H. Beck.
Warciński, M. (2013). Służebności gruntowe według kodeksu cywilnego. Wolters Kluwer Polska.
Wojciechowski, K. (2022). W kierunku jednolitego prawa autorskiego w Unii Europejskiej. W: E. Całka, A. Jakubecki, M. Nazar, A. Niewęgłowski i R. Poździk (red.), In varietate concordia. Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda Skubisza (s. 775–808). C. H. Beck.
Żelechowski, Ł. (2011). Zastaw zwykły i rejestrowy na prawach własności przemysłowej. Wolters Kluwer Polska.
Żelechowski, Ł. (2019). Zasada numerus clausus praw na dobrach niematerialnych – dylematy dotyczące pojmowania i obowiązywania. W: K. Szczepanowska-Kozłowska, I. Matusiak i Ł. Żelechowski (red.), Opus auctorem laudat. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Monice Czajkowskiej-Dąbrowskiej (s. 709–752). Wolters Kluwer Polska.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.