Stanowisko Komisji Weneckiej dotyczące pozycji ustrojowej sądownictwa konstytucyjnego w demokratycznym państwie prawa

Abstrakt

Debata, jaka toczy się od kilku miesiącu wokół Trybunału Konstytucyjnego, dotyczy jednego z zasadniczych fundamentów państwa prawa, jakim jest miejsce konstytucji w systemie źródeł prawa i związana z tym rola sądownictwa konstytucyjnego w systemie ustrojowym opartym na podziale władz. W toku wielu dyskusji ustrojowych, jakie toczyły się w naszym państwie od 1989 r., aksjomat dotyczący roli konstytucji i autonomii sądu oceniającego zgodność prawa z konstytucją, jako należący do europejskiej i demokratycznej tradycji konstytucyjnej, był nietknięty. Trwająca debata polityczna wydaje się ten aksjomat podważać.

Skoro mamy do czynienia z tak ważnym fundamentem demokracji, jakim jest sądownictwo konstytucyjne, trudno się dziwić zainteresowaniu instytucji europejskich zmianami dokonywanymi w tym obszarze w jakimkolwiek państwie europejskim.

Szczególną rolę w tym obszarze pełni Komisja Rady Europy nazywana potocznie Komisją Wenecką. Można ją określić jako swoisty organ udzielający doradztwa prawnego państwom z zakresu prawa publicznego. Działa na wniosek danego państwa albo organów europejskich. Komisja wskazuje w swoich opiniach na cały szereg merytorycznych kwestii istotnych dla zapewnienie autonomii i bezstronności sądów konstytucyjnych. Opinie Komisji nie mają charakteru wiążącego. Mimo niewiążącego charakteru, tworzone przez Komisję wenecką soft law jest istotne nie tylko dla państw będących jej członkami, ale także dla państw współpracujących z Komisją. Państwa te bowiem chcą być postrzegane jako należące do wspólnoty państw przywiązanej do idei praw człowieka, demokracji i rule of law w granicach nakreślonych przez Komisję Wenecką. Jako reputation-enhancing community, Komisja Wenecka stwarza państwom możliwość współudziału w przygotowywaniu tych standardów, a zarazem traktowania rekomendacji Komisji jako części swojej suwerennej odpowiedzialności za kształt system prawnego.