Przeniesienie siedziby polskiej spółki kapitałowej za granicę jako przyczyna jej rozwiązania w świetle Kodeksu spółek handlowych i swobody przedsiębiorczości

Abstrakt

Brak unijnej (czternastej) dyrektywy w sprawie przeniesienia siedziby statutowej spółki prowokuje do postawiania pytania: Czy państwo członkowskie może uniemożliwić spółce transgraniczne przekształcenie przez wprowadzenie wymogu jej rozwiązania po przeprowadzeniu procedury likwidacyjnej? Na gruncie prawa polskiego taki wymóg przewidziany jest w art. 270 pkt 2 oraz art. 459 pkt 2 k.s.h., w myśl których uchwały wspólników (akcjonariuszy) o przeniesieniu spółki za granicę są przyczyną jej rozwiązania oraz prowadzą do otwarcia likwidacji (art. 274 § 1 oraz art. 461 § 1 k.s.h.). W sprawie dotyczącej przekształcenia spółki polskiej w spółkę prawa luksemburskiego wątpliwość co do zgodności wymienionych przepisów Kodeksu spółek handlowych z art. 49 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej powziął Sąd Najwyższy, zadając Trybunałowi Sprawiedliwości pytanie prejudycjalne.

Powszechnie oczekuje się wydania czternastej dyrektywy w sprawie transgranicznego przeniesienia siedziby statutowej spółki. Podzielając to oczekiwanie, autor podjął próbę uzasadnienia następujących wniosków de lege lata: po pierwsze – uzależnienie wykreślenia z rejestru polskiej spółki kapitałowej przenoszącej swą siedzibę statutową do innego państwa członkowskiego od jej rozwiązania po przeprowadzeniu procedury likwidacyjnej stanowi ograniczenie swobody przedsiębiorczości; po drugie – godne ochrony interesy wierzycieli i wspólników krajowej spółki przekształcanej chronią (stosowane do transgranicznego przekształcenia per analogiam) przepisy k.s.h. o przekształceniu spółek krajowych oraz o transgranicznym łączeniu się spółek oraz, w wielu sytuacjach, przepisy prawa unijnego; po trzecie ‒ przeprowadzenie transgranicznego przekształcenia nie wymaga zmiany lokalizacji (przeniesienia) głównego przedsiębiorstwa spółki przekształcanej.

Wobec braku czternastej dyrektywy uzasadniony jest postulat de lege ferenda unormowania przez polskiego ustawodawcę transgranicznego przekształcenia albo przez odrębną regulację, albo przez stworzenie wyraźnej podstawy do odpowiedniego stosowania przepisów o przekształceniu spółek krajowych oraz przepisów o transgranicznym łączeniu się spółek.