Wypowiedź jako czynność sprawcza – na przykładzie znieważenia przedmiotu czci religijnej

Abstrakt

Przedmiotem opracowania jest analiza czynności sprawczej znieważenia przedmiotu czci religijnej w rozumieniu art. 196 k.k., w szerszym kontekście tzw. przestępstw z wypowiedzi, tj. takich, których istotą czynności sprawczej jest wypowiedź rozumiana jako pewien intencjonalny przekaz, uzewnętrznienie przez sprawcę wobec określonych bądź nieokreślonych odbiorców pewnych informacji/treści. W przypadku tego typu przestępstw ‒ przy dokonywaniu oceny danego zachowania pod kątem wypełnienia przedmiotowych znamion czynu zabronionego ‒ konieczne jest ustalenie sensu i treści czynności postrzeganej nie tylko jako akt psychofizyczny. Uregulowane w art. 196 k.k. przestępstwo obrazy uczuć religijnych stanowi podstawę do rozważań na temat zasad, według jakich należałoby ustalać owo „znaczenie” danej czynności. Przyjmując, że każda wypowiedź stanowi czynności symboliczną, konieczne jest odwołanie się do konwencji przyjętych w kręgu obiorców danej wypowiedzi i do kulturowo determinowanych znaczeń. Zakres kryminalizacji przestępstwa obrazy uczuć religijnych jako przestępstwa z wypowiedzi wyznaczają więc nie tylko obowiązujące przepisy prawa karnego, lecz przede wszystkim wyjątkowo zmienne, płynne i różnorodne konwencje kulturowe i założenia. Sformułowanie w obecnych warunkach społecznych zasad dokonywania wyboru tych konwencji wymaga ponownej analizy i odejścia od modelu powszechnie przyjętej, przeciętnej wrażliwości społecznej.