Autonomia, neutralność i indyferentność moralna prawa a jego uspołecznienie
PDF

Słowa kluczowe

socjologia prawa
filozofia prawa
neutralność/autonomia moralna prawa
prawo uspołecznione
legislacja

Jak cytować

Dudek, M. (2014). Autonomia, neutralność i indyferentność moralna prawa a jego uspołecznienie. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny, 76(4), 69–81. https://doi.org/10.14746/rpeis.2014.76.4.5

Liczba wyświetleń: 707


Liczba pobrań: 326

Abstrakt

Zgodnie z koncepcją neutralności/autonomii moralnej prawa zakazane jest tworzenie prawa motywowane przekonaniem, że jedne sposoby życia są lepsze od innych. Ponadto koncepcja ta zakłada konieczność takich uzasadnień prawa, by nie można go było uznać za przejaw preferencji jednej moralności nad inne. Artykuł jest próbą spojrzenia na neutralność/autonomię moralną prawa z perspektywy socjologiczno-prawnej, akcentuje ideał prawa uspołecznionego, czyli prawa faktycznie, dobrowolnie (bez konieczności „zewnętrznego” przymusowego egzekwowania) przestrzeganego przez jego adresatów. Pojęcie indyferentności moralnej prawa (oznaczające sytuację, w której prawo reguluje postępowanie niebędące równocześnie uregulowane przez moralność) jest pomocne w argumentacji. W artykule pokazuje się, że neutralność/autonomia moralna prawa jest wysoce problematyczna, np. nie jest dokładnie określone, wobec czyjej i jakiej moralności ustawodawca powinien być neutralny, a także czy w ogóle może on charakteryzować się taką postawą. Uwagę skupia się na tym, że neutralne motywy nie zawsze skutkują w neutralnym prawie. Usprawiedliwia to opinię, że neutralność/autonomia moralna prawa zdaje się jedynie stwarzać pozory rozwiązania problemu, a tak naprawdę generuje kolejne problemy. Próby realizacji tej koncepcji prowadzić mogą bowiem do manipulacji w procesie ustawodawczym i wykształcenia się łatwych do zakwestionowania nieoficjalnych norm dotyczących tworzenia i uzasadniania prawa. Przyjmując, że każde prawo może być traktowane przez swoich adresatów jako opresyjne, najlepszym sposobem przeciwdziałania takim złym opiniom na temat prawa (i ich możliwym negatywnym konsekwencjom) jest dążenie do uspołecznionego prawa, choć realizacja tego postulatu także napotyka szereg trudności.

https://doi.org/10.14746/rpeis.2014.76.4.5
PDF

Bibliografia

Błachut M., Postulat neutralności moralnej prawa a konstytucyjna zasada równości, Wrocław 2005.

Borucka-Arctowa M., Świadomość prawna a planowe zmiany społeczne, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1981.

Brzozowski W., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP, Warszawa 2011.

Bunikowski D., Podstawowe kontrowersje dotyczące ingerencji prawa w sferę moralności, Toruń 2010.

Ciszewski W., W stronę „miękkiej” neutralności światopoglądowej państwa, Państwo i Prawo 2014, z. 6.

Dudek M., Instrumentalization of the Law and Neutralization of Values in Law. Some Reflections after Reading the Draft Amendments of the Special Part of Polish Penal Code of the Sixth Term of Office of the Polish Sejm (2007–2011), [w:] K. Pałecki (red.), Neutralization of Values in Law, Warszawa 2013.

Gardocki L., Zagadnienia teorii kryminalizacji, Warszawa 1990.

Gromski W., Autonomia i instrumentalny charakter prawa, Wrocław 2000.

Krukowski A., Polityka kryminalna – Prawo karne – Moralność: związki i antynomie, [w:] J. Kurczewski (red.), Prawo w społeczeństwie, Warszawa 1975.

Lang W., Prawo i moralność, Warszawa 1989.

Nowacki J., Problem moralnej indyferentności przepisów prawa pozytywnego, [w:] idem, Studia z teorii prawa, Kraków 2003.

Ossowska, M., Podstawy nauki o moralności, Warszawa 1947.

Pałecki K., Neutralization of Values in Law – Main Concepts, [w:] K. Pałecki (red.), Neutralization of Values in Law, Warszawa 2013.

Pałecki K., Prawoznawstwo. Zarys wykładu. Prawo w porządku społecznym, Warszawa 2003.

Pękala M., Lawmaking Principles and the Neutralization of Values in Law, [w:] K. Pałecki (red.), Neutralization of Values in Law, Warszawa 2013.

Pękala M., Neutralizacja aksjologiczna prawa, [w:] A. Kociołek-Pęksa, M. Stępień (red.), Leksykon socjologii prawa, Warszawa 2013.

Pichlak M., Teza o autonomii prawa we współczesnym myśleniu prawniczym, [w:] M. Araszkiewicz (red.), Z punktu widzenia teorii prawa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Towarzystwo Biblioteki Słuchaczów Prawa. Zeszyty Prawnicze 2009, z. 16.

Pietrzykowski T., Etyczne problemy prawa, Warszawa 2011.

Pietrzykowski T., Etyczne problemy prawa. Zarys wykładu. Katowice 2005.

Pietrzykowski T., Tobor Z., Postulat neutralności w porządku prawnym, [w:] O. Bogucki, S. Czepita, (red.), System prawny a porządek prawny, Szczecin 2008.

Sadurski W., Neutralność moralna prawa (Przyczynek do teorii prawa liberalnego), Państwo i Prawo 1990, z. 7.

Stelmach J., Próba systematyzacji treści moralnych występujących w polskim Kodeksie Karnym z 1969 roku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Nauk Politycznych 1979, nr 12.

Wąsek A., Prawo karne – minimum moralności?, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 1984, t. 31.3, Sectio G.

Wąsek A., W kwestii tzw. odmoralizowania prawa karnego, Studia Filozoficzne 1985, nr 2-3.

Wierzbicki M., Autonomia prawa, [w:] J. Zajadło (red.), Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. 100 podstawowych pojęć, Warszawa 2007.