Kategoria słuszności w polskim orzecznictwie sądowym
PDF

Słowa kluczowe

słuszność
orzecznictwo
stosowanie prawa
aksjologia prawa

Jak cytować

Smyczek-Gołębiewska, S. (2021). Kategoria słuszności w polskim orzecznictwie sądowym. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny, 83(4), 19–30. https://doi.org/10.14746/rpeis.2021.83.4.2

Liczba wyświetleń: 427


Liczba pobrań: 430

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest filozoficzno-prawna analiza kategorii słuszności w orzecznictwie polskich sądów. Autorka wyróżnia dwa główne sposoby powoływania się na słuszność przez sądy: 1) pośredni – przez zastosowanie przepisu zawierającego klauzulę generalną wskazującą na słuszność lub na inne wartości oraz 2) bezpośredni – wskutek dobrowolnego powołania się na słuszność w ramach dyskrecjonalnej władzy sędziego. Autorka przedstawia przykłady z orzecznictwa polskiego pokazujące, w jakim celu sądy powołują się na słuszność z własnej inicjatywy. Odwołanie do słuszności może zarówno potwierdzać rezultaty przeprowadzonej wykładni, jak i się im sprzeciwiać. Sądy wykorzystują argument ze słuszności także w uzasadnieniu cząstkowych decyzji kluczowych dla podjęcia ostatecznego rozstrzygnięcia, a nawet przy mniej wiążących ustaleniach (jak np. postulatach za zmianą prawa). W zakończeniu sformułowane są wnioski dotyczące rozumienia słuszności a casu ad casum oraz wykraczaniu w tym względzie praktyki orzeczniczej poza ramy nakreślone przez ustawodawcę. Autorka formułuje wniosek, że w wielu przypadkach sąd nadaje znaczenie słuszności dopiero na etapie stosowania prawa, podczas procesu interpretacji i dobierania argumentów na potrzeby orzeczenia. Ponadto wyprowadza konkluzję, że sądy często odwołują się do słuszności z pominięciem wyjaśnienia tego pojęcia czy uzasadnienia jego zastosowania. W związku z tym, można pokusić się o refleksję, że niemożliwe jest uniknięcie choć niewielkiej dozy subiektywizmu przy odwołaniu się do słuszności.

https://doi.org/10.14746/rpeis.2021.83.4.2
PDF

Bibliografia

Bator, A. (2014). Polityczne interpretacje analitycznej teorii prawa, [w:] M. Zirk-Sadowski, B. Wojciechowski, T. Bekrycht (red.), Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych. Część 1 (Jurysprudencja 2): 11-38.

Bautro, E. (1925). Prawne poczucie jako przejaw i forma podświadomego, skrótowego myślenia. Część pierwsza. Historyczno-pragmatyczna. Warszawa.

Bentham, J. (1962). A rationale of judicial evidence, [w]: J. Bowring (ed.), The Works of Jeremy Bentham. Vol. 7. New York.

Leszczyński, L. (2000). Funkcje klauzul odsyłających a model ich tworzenia w systemie prawa. Państwo i Prawo 75(7): 3–17.

Leszczyński, L. (2011). Kategoria słuszności w wykładni prawa. Studia Iuridica Lublinensia 15: 45–56.

Leszczyński, L. (2016). Generalne klauzule odsyłające – ujęcie teoretycznoprawne. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius 63(2): 22–26.

Mojak, J. (2016). Dobre obyczaje w polskim prawie kontraktowym – wybrane zagadnienia. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 63(2): 57–70.

Nazaruk, P. (2019). Komentarz do art. 5 kodeksu cywilnego, [w:] J. Ciszewski, P. Nazaruk (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Warszawa.

Nowacki, J. (1988). O przepisach zawierających klauzule generalne, [w:] A. Bodnar, J. Wiatr, J. Wróblewski (red.), Prawo i polityka. Warszawa: 78–101.

Pawełczyk, M. (1984). Uwagi o „odsyłającym” charakterze klauzul generalnych. Studia Iuridica Silesiana 9: 81–99.

Pawełczyk, M. (1982). Klauzula generalna sumienności i staranności pracowniczej, [w]: T. Zieliński (red.), Z problematyki prawa pracy i polityki socjalnej. Tom 5. Katowice: 95–112.

Radwański, Z., Zieliński, M. (2007). Klauzule generalne w prawie prywatnym, [w:] M. Safjan (red.), System prawa prywatnego. Tom 1: Prawo cywilne – część ogólna. Warszawa: 333–342.

Sobański, R. (2001). Słuszność w prawie. Państwo i Prawo 56(8): 3–12.

Tkacz, S. (2003). Rozumienie sprawiedliwości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Katowice.

Wróblewski, J. (1963). Wartości a decyzja sądowa. Wrocław.

Wróblewski, J. (1970). Słuszność w systemie prawa polskiego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 32(1): 97–116.

Zajadło, J. (2008). Po co prawnikom filozofia prawa? Warszawa.

Zajadło, J. (2017). Sumienie sędziego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 79(4): 31–41.

Ziembiński, Z. (1980). Problemy podstawowe prawoznawstwa. Warszawa.

Ziembiński, Z. (1989). Stan dyskusji nad problematyką klauzul generalnych. Państwo i Prawo 44(3): 14–24.

Zirk-Sadowski, M. (2000). Wprowadzenie do filozofii prawa. Kraków.