Pojęcie zasad prawa w świetle idei pojęć co do istoty kwestionowanych

Abstrakt

Pomimo istnienia wielu opracowań dotyczących teoretycznych właściwości „zasad prawa” żadna z koncepcji obecnych w polskim porządku prawnym nie została dotąd uznana za dominującą i bezsprzecznie trafniejszą niż pozostałe. Podobna sytuacja panuje w światowej teorii prawa. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę zbadania przyczyn tego stanu rzeczy przez zaprezentowanie założeń mało znanej w nauce polskiej idei „pojęć co do istoty kwestionowanych” (essentially contested concepts – ECC), stworzonej przez Waltera B. Galliego i zastosowanie jej do analizy pojęcia zasad prawa. Istnieją dwie główne możliwe interpretacje idei. Zależnie od poglądów przyjętych w tej kwestii, może ona pełnić rolę analitycznego wzorca opisującego typowy zestaw cech charakteryzujących pojęcia wyjątkowo w nauce sporne, w świetle których warto je wraz z otaczającą dyskusją przestudiować. Drugą możliwość stanowi uznanie jej za ontologiczną „hipotezę wyjaśniającą”, zgodnie z którą każdemu ECC z konieczności towarzyszy nierozstrzygalność debaty o właściwy sposób użycia. Niezależnie od zajętego stanowiska, prześwietlenie „zasad prawa” z wykorzystaniem metodologii ECC pozwala pełniej spojrzeć na dotyczącą ich dyskusję z perspektywy „zewnętrznej”. To zaś pozwala sformułować tezę, że argumentacja za konkretnymi koncepcjami zasad powinna w większym stopniu obejmować użyteczność uważanej za słuszną teorii niż konwencjonalne z natury argumenty dotyczące tego, czym zasady w rzeczywistości są.