Oferta i reklama jako forma rozpowszechniania utworu w świetle art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE – oczywistość czy dylemat?

Abstrakt

Pojęcie „jakiejkolwiek formy publicznego rozpowszechniania” utworu „w drodze sprzedaży lub w inny sposób” z art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE było interpretowane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej początkowo dość wąsko. Wyłączano z niego sytuacje, kiedy nie dochodziło jeszcze do przejścia władztwa na egzemplarze utworu. W wyroku w sprawie Peek&Cloppenburg odniesiono to pojęcie wyłącznie do przeniesienia własności, sprzeciwiając się rozciąganiu go na umożliwienie korzystania z reprodukcji chronionego utworu, a tym bardziej na samo jej wystawienie na widok publiczny. Takie rozstrzygnięcie miało znajdować oparcie w wykładni pojęcia „publiczne udostępnianie drogą sprzedaży”, przewidzianego w traktatach WIPO o prawach autorskich oraz o artystycznych wykonania i fonogramach.

Zmianę przyniósł wyrok w sprawie Donner, w którym Trybunał uznał, że ww. pojęcie wymaga w prawie UE wykładni niezależnej od prawa mającego zastosowanie do transakcji, w ramach których doszło do rozpowszechnienia, oraz wykładni oderwanej od ściśle cywilistycznego znaczenia sprzedaży, a bardziej uwzględniającej uwarunkowania rynkowe. Takim rozpowszechnianiem jest więc każda transakcja ukierunkowana na udostępnienie klientom kopii utworów chronionych w danym państwie, w tym reklamę informującą ich o systemie dostawy i zapłaty za te kopie.

Tę nową koncepcję dopełnił wyrok w sprawie Blomqvist, dotyczący wykładni ww. pojęcia w związku z pojęciem „używania w obrocie handlowym” z przepisów UE o znakach towarowych i zarazem na tle regulacji o egzekwowaniu ochrony praw własności intelektualnej przez organy celne. Uznając tożsamość  powyższych pojęć, TSUE przyjął, że jeśli według prawa państwa ochrony utworu za jego udostępnianie uważa się zarówno „publiczne rozpowszechnianie”, jak i sytuację, w której „oferowana jest sprzedaż, wynajem lub użyczenie jego kopii lub są one publicznie rozpowszechniane w inny sposób”, to wszystkie te działania należy uznać za rozpowszechnianie utworu, i to nawet wtedy, gdy dany towar pochodzi z państwa, w którym taka ochrona nie jest udzielana.

Za słuszną należy więc uznać opinię rzecznika generalnego w sprawie Dimensione Direct Sales, który dopuścił stwierdzenie naruszenia prawa do rozpowszechniania utworu także w braku faktycznej sprzedaży jego egzemplarzy, jeśli tylko transakcja zakazana na podstawie tego prawa wpisuje się w kontekst wyraźnie sprzyjający zawarciu umowy sprzedaży. Taka interpretacja jest uzasadniona potrzebą zapewnienia autorom skutecznej kontroli nad komercjalizacją ich utworów, począwszy od ich reprodukcji, poprzez handel, aż do wyczerpania prawa.

W konsekwencji, w ten sam sposób powinno być też rozumiane na tle art. 17 w zw. z art. 6 ust. 1 i 3 oraz art. 50 pkt 2-3 polskiego prawa autorskiego pojęcie korzystania z utworu.