Duch ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych – 20 lat ulatniania się

Abstrakt

Autor wskazuje liczne przykłady oraz przyczyny erozji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w minionym 20-leciu jej obowiązywania. Odwołując się do fundamentalnych zasad prawa autorskiego, wśród przyczyn ww. erozji wymienia: błędne nowelizacje, złe implementacje przepisów międzynarodowych, ułomną działalność doktryny i praktyki prawniczej, błędne orzecznictwo na wszystkich szczeblach sądownictwa, ale także ignorancję prawną twórców i użytkowników, przemożny wpływ na proces legislacyjny mediów i różnych grup interesów, pozaparlamentarne mieszanie się w stosowanie ustawy przez polityków. Autor wskazuje także na uhandlowienie ustawy i postrzeganie prawa autorskiego przez pryzmat potrzeb odbiorców i rynkowe motywacje użytkowników, spychanie na drugi plan praw osobistych autorów i unikatowości twórczości. Autor wskazuje także na konieczność kompleksowej regulacji sfery obrotu prawami autorskimi i pokrewnymi w jednym akcie i podaje przykład absurdu zastosowania przepisów wolnościowych konkurencji do zbiorowego zarządu prawami autorskimi. Erozję prawa autorskiego autor analizuje także na gruncie Uzasadnienia ustawy z 1994 r., będącego podstawą jej uchwalenia. W tym zakresie wskazuje na: odejście od prawidłowych regulacji droit de suite, utworu audiowizualnego i powiązanych z nim wynagrodzeń autorskich, przepisów regulujących zbiorowy zarząd, contra legem interpretacje domniemań prawnych (m.in. legitymacji organizacji zbiorowego zarządzania (OZZ), nabycia praw majątkowych do utworu audiowizualnego), naruszania bezwzględnie obowiązujących przepisów ustawy w zakresie zbywania autorskich praw majątkowych, błędne realizowanie przepisów o tzw. opłacie reprograficznej. Podając przykłady przepisów wprowadzanych w życie nowelizacjami ustawy, autor wskazuje na upadek techniki legislacyjnej i konieczność stosowania skomplikowanych metod interpretacyjnych, aby dotrzeć do sensu przepisu, np. art. 33¹ i następnych. Lekceważenie ustawy przejawia się także w niestosowaniu ustawowych terminów przez sądy polskie, np. art.80 pr.aut. Wieloma niekorzystnymi skutkami stosowania ustawy obarcza doktrynę prawną niepodejmującą interpretacji wielu pojęć i instytucji ustawowych np. „ogólnego obciążenia” z art. 110¹³ ust. 5 pkt 2; „inne środki publicznego udostępniania” z art. 70 ust. 2¹ pkt 3 pr.aut. Autor z niepokojem też wskazuje na projekty nowelizacji ustawy, będące ciągiem dalszym odchodzenia od jej ducha i zagrażające właściwemu zabezpieczaniu praw twórców, artystów wykonawców i innych podmiotów praw pokrewnych.