70 lat Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka – pomnik czy żywy dokument?
PDF
PDF (English)

Słowa kluczowe

deklaracja
prawa człowieka
odpowiedzialność
legitymizacja
uniwersalność
holistyczny
prawa gospodarcze
socjalne i kulturalne
prawa osobiste i polityczne
moc wiążąca
prawo zwyczajowe
ius cogens

Jak cytować

Kędzia, Z. (2018). 70 lat Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka – pomnik czy żywy dokument?. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny, 80(4), 5–23. https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.4.1

Liczba wyświetleń: 650


Liczba pobrań: 959

Abstrakt

Artykuł stawia pytanie o obecne znaczenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Punktem wyjścia jest analiza legitymizacji Deklaracji, która prowadzi do wniosku, że poparcie dla niej nie tylko nie uległo erozji związanej z upływem czasu, a wręcz istotnie zyskało na sile. Przesłanie Deklaracji dotyczące uniwersalności praw człowieka jest ujęte z perspektywy kontrowersji wokół tej zasady podczas redagowania jej tekstu i w świetle późniejszych debat związanych z II Światową Konferencją Praw Człowieka w Wiedniu w 1993 r. Ta ostatnia nie tylko podkreśliła, że uniwersalny charakter praw człowieka jest poza dyskusją, ale również wskazała na znaczenie specyfiki narodowej i regionalnej oraz różnych uwarunkowań historycznych, kulturowych i religijnych, które jednak nie zwalniają państw – niezależnie od ich systemów politycznych, gospodarczych i kulturowych – z obowiązku promowania i ochrony wszystkich praw człowieka. Inicjatywa InterAction Council zmierzająca do opracowania Powszechnej Deklaracji Odpowiedzialności Człowieka jest przedstawiona jako próba pogodzenia różnych stanowisk doktrynalnych i politycznych w odniesieniu do uniwersalności praw człowieka. Konkluzją tych rozważań jest oczekiwanie, że już widoczna tendencja do absorbowania rozmaitych źródeł filozoficznych, doktrynalnych, a także tradycji kulturowych dla wzbogacania uzasadnień praw człowieka będzie przeważać nad próbami kwestionowania uniwersalności praw w imię regionalnych lub innych odrębności. Powszechna Deklaracja była również świadectwem holistycznego podejścia do praw człowieka, obejmującego prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne oraz prawa osobiste i polityczne. Późniejsze meandry stosunku do obu głównych kategorii praw na arenie międzynarodowej doprowadziły ostatecznie do powrotu ducha i litery Deklaracji oraz do uznania równości wszystkich praw w wymiarze prawnym i instytucjonalno-proceduralnym. Rozmaite aspekty mocy wiążącej Deklaracji i odnoszące się do nich kontrowersje zostały przedstawione w kontekście jej statusu jako rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, jako interpretacji Karty ONZ, jako prawa zwyczajowego i ius cogens oraz koncepcji tzw. prawa ONZ. W ostatniej części podjęto próbę uzasadnienia, dlaczego Deklaracja powinna być postrzegana jako dokument żywy.

https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.4.1
PDF
PDF (English)