Katafatyczny kod prawa

Abstrakt

„Zrozumiałość” czy „prostota” prawa nie są w pełni przydatnymi kategoriami naukowej oceny jakości prawa. Są one bowiem określeniami intuicyjnymi. Lepiej jest w tym zakresie używać innej kategorii: badać, czy prawo jest „katafatyczne”.

Katafatyczność jest osiągana poprzez takie metody legislacji (kodowania tekstów prawnych), które skutecznie obniżają transakcyjny koszt dekodowania z nich norm prawnych przez bezpośrednich adresatów właśnie tych norm. Prawidłowe techniki w tym zakresie powinny zapewnić dostosowanie poziomu katafatyczności (innymi słowy, wyznaczenia jej progu) do kognicyjnych kompetencji pierwszorzędnych użytkowników danej regulacji prawnej. Takie podejście implikuje konieczność uprzedniej identyfikacji właściwego modelu pragmatycznego, w ramach którego dane normy prawne zawarte w regulacji mają funkcję interwencyjną.

Katafatyczność jest zmienną stopniowalną, zależną od poziomu aspiracji prawodawcy oraz od jego własnego osądu dotyczącego odnoszących się do prawa kompetencji kognicyjnych tych podmiotów, których owo prawo dotyczy. Wysoki próg katafatyczności (czyli niski jej poziom) stwarza poważne bariery kognicyjne. Ich obniżenie następuje wtedy, gdy prawo posługuje się konstrukcjami prostymi, nieskomplikowanymi, formułowanymi prostym językiem.

Niski próg katafatyczności nie powinien być zawsze traktowany jako wyznacznik dobrej regulacji prawnej. Skomplikowanie samej materii regulacyjnej, jak również modelu pragmatycznego, który miałby być jej kanwą, może wręcz wykluczać prostotę regulacji. Poziom skomplikowania kodu prawnego zawyża także to, że nowe regulacje muszą zachowywać takie reguły składniowe i semantyczne, które pozwalają na zachowanie ich kompatybilności z regulacjami zastanymi w systemie prawa. Okoliczności regulacji mogą także decydować o tym, że wręcz celowe będzie wykorzystanie przez prawodawcę autorytatywnej natury języka prawnego, który ma zdolność indukowania określonego poziomu katafatycznośći (tj. wymuszenia określonego poziomu kompetencji kognicyjnej adresatów). Tego rodzaju uwarunkowania i działania redukują wpływ naturalnych reguł komunikacji w procesie stosowania prawa.