Autonomia, neutralność i indyferentność moralna prawa a jego uspołecznienie

Abstrakt

Zgodnie z koncepcją neutralności/autonomii moralnej prawa zakazane jest tworzenie prawa motywowane przekonaniem, że jedne sposoby życia są lepsze od innych. Ponadto koncepcja ta zakłada konieczność takich uzasadnień prawa, by nie można go było uznać za przejaw preferencji jednej moralności nad inne. Artykuł jest próbą spojrzenia na neutralność/autonomię moralną prawa z perspektywy socjologiczno-prawnej, akcentuje ideał prawa uspołecznionego, czyli prawa faktycznie, dobrowolnie (bez konieczności „zewnętrznego” przymusowego egzekwowania) przestrzeganego przez jego adresatów. Pojęcie indyferentności moralnej prawa (oznaczające sytuację, w której prawo reguluje postępowanie niebędące równocześnie uregulowane przez moralność) jest pomocne w argumentacji. W artykule pokazuje się, że neutralność/autonomia moralna prawa jest wysoce problematyczna, np. nie jest dokładnie określone, wobec czyjej i jakiej moralności ustawodawca powinien być neutralny, a także czy w ogóle może on charakteryzować się taką postawą. Uwagę skupia się na tym, że neutralne motywy nie zawsze skutkują w neutralnym prawie. Usprawiedliwia to opinię, że neutralność/autonomia moralna prawa zdaje się jedynie stwarzać pozory rozwiązania problemu, a tak naprawdę generuje kolejne problemy. Próby realizacji tej koncepcji prowadzić mogą bowiem do manipulacji w procesie ustawodawczym i wykształcenia się łatwych do zakwestionowania nieoficjalnych norm dotyczących tworzenia i uzasadniania prawa. Przyjmując, że każde prawo może być traktowane przez swoich adresatów jako opresyjne, najlepszym sposobem przeciwdziałania takim złym opiniom na temat prawa (i ich możliwym negatywnym konsekwencjom) jest dążenie do uspołecznionego prawa, choć realizacja tego postulatu także napotyka szereg trudności.