Penalizing the forgery of a work of art in the Polish legal system: notes de lege lata and postulates de lege ferenda

Abstrakt

Celem prowadzonych rozważań jest uzasadnienie sformułowanego postulatu wyodrębnienia w polskim systemie prawnym autonomicznego typu przestępstwa obejmującego podrobienie albo przerobienie bądź nielegalną reprodukcję dzieła sztuki, które kompleksowo – podobnie jak w wypadku ochrony zabytków, a może nawet szerzej – obejmowałoby najważniejsze fazy tego zachowania, uwzględniając również i te o ubocznym charakterze, związane z wprowadzeniem falsyfikatu do obrotu lub jego rozpowszechnieniem. Dla prowadzonych rozważań pojęcie dzieła sztuki zawężone zostało do dzieł sztuki plastycznej, a przez „dzieło sztuki” rozumie się samodzielny przedmiot oddzielony od innych przedmiotów o indywidualnej i niezależnej specyfice, stworzony przez człowieka, posiadający wartość estetyczną i wyrażający walory emocjonalne (M. Gołaszewska, Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie. Warszawa 1986: 277). W poszczególnych częściach artykułu przedstawiono najważniejsze problemy związane z uruchomieniem karnoprawnej ochrony w razie realizacji przez sprawcę zachowania określanego powszechnie jako „fałszerstwo dzieła sztuki”. W prowadzonych badaniach wykorzystano przede wszystkim metodę dogmatyczną oraz w węższym zakresie historyczną i komparatystyczną. Finalnie ustalono, że układ interesów prawnych wokół aktualnych reguł funkcjonowania rynku sztuki sprawia, że zakres ochrony prawnej dzieła sztuki, w tym również zabytku w razie fałszerstwa, w równej mierze powinien koncentrować się na prawach nabywców – jak dotychczas – ale także powinien uwzględniać prawa twórców oryginałów, tak aby mogli w razie ich naruszenia skutecznie reagować. W rezultacie, dostrzegając potrzebę interwencji legislacyjnej także wobec przestępstwa przerobienia albo podrobienia zabytku oraz przestępstwa zbycia falsyfikatu zabytku, wskazano na konieczność wprowadzenia do polskiego systemu prawnego autonomicznego typu przestępstwa fałszerstwa działa sztuki.