Polska Komisja Akredytacyjna – enfant terrible polskiej regulacji prawnej szkolnictwa wyższego?

Abstrakt

Szkolnictwo wyższe i nauka stanowią istotny obszar działalności większości współczesnych państw. Kwestią ogromnie ważną, zwłaszcza w obliczu zjawiska podejmowania studiów na skalę masową, jest ocena jakości kształcenia realizowana przez podmioty zewnętrzne wobec uczelni. W Polsce od 1 stycznia 2002 r. taką instytucją oceniającą jest Polska Komisja Akredytacyjna (PKA), pierwotnie nazwana Państwową Komisją Akredytacyjną. Status prawny tej instytucji oraz podejmowanych przez nią uchwał od wielu lat wywołuje – zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie – poważne wątpliwości, które jeszcze się zwiększyły po wejściu w życie ustawy z 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Celem artykułu jest ocena obowiązującej od 1 października 2018 r. regulacji kształtującej pozycję prawną Polskiej Komisji Akredytacyjnej oraz udzielenie odpowiedzi na następujące pytania: Czy w ogóle jest możliwe określenie pozycji prawnej Polskiej Komisji Akredytacyjnej? Jaki jest charakter prawny podejmowanych przez nią uchwał? I wreszcie: Czy państwo w wystarczającym zakresie sprawuje kontrolę nad działalnością tej Komisji? W wyniku przeprowadzonych badań ustalono między innymi, że nie można jednoznacznie określić statusu Polskiej Komisji Akredytacyjnej ani charakteru prawnego jej uchwał. Na podstawie wniosków z badania sformułowano postulaty de lege ferenda, na przykład, że konieczne jest wprowadzenie mechanizmów kontroli państwowej nad działalnością Komisji, czy też zagwarantowanie uczelniom niepodlegającego podważeniu prawa do sądowego zaskarżania jej uchwał.