Abstrakt
During archaeological excavations in Poznań there were discovered a ducal palace, a chapel dated to the 10th century, and goldsmith’s workshop adjacent to them. In the layer of ashes at the bottom of the manufacture, there were fragments of gold found together with numerous glass beads and gems. Fourteen gems, made of rock crystal, agate, carnelian, milky chalcedony, garnet, were chosen for gemstone analysis and micro-Raman spectroscopy. The study material is dominated by beads (12 samples, of which six is faceted and six globular), while two pyrope samples have the cabochon cut. It should be emphasized that the rock crystal gems in the collection are usually heptagonal. Majority of the Poznań collection is of high quality, which is a sign of an advanced grinding and faceting technology. Pyrope from the Poznań collection contains inclusions of apatite, rutile, quartz, and magnetite, identified with micro-Raman spectroscopy. A similar combination of inclusions was recognized in pyrope from deposits in Vestřev near Turnov (Bohemia), and hence it indicates that the artifacts from Poznań were made of the pyrope from those deposits. Considering inclusions in rock crystal artifacts from the Poznań collection it was assumed that the mineral was also of the Bohemian origin.Bibliografia
Agricola G. 1546, De natura Fossilium, Froben, Basel.
Agricola G. 1928, De re metallica libri XII. Zwölf Bücher von Berg- und Hüttenwesen, Carl Schiffner, Berlin.
Bersani D., Lottici P.P. 2010, Applications of Raman spectroscopy to gemology, Analytical and Bioanalytical Chemistry 397, pp. 2631-2646.
De Boot A.B. 1609, Gemmarum et lapidarum Historia, Praque.
Girulski R. 2011, Typomorphism of inclusions in some jewellery stones (doctoral dissertation), University of Wrocław, Faculty of Earth Science and Environmental Management, Institute of Geological Sciences.
Gübelin E.J., Koivula J.I. 1986, Photoatlas of Inclusions in Gemstones, ABC Verlag, Zürich.
Hahnloser H., Brugger-Koch S. 1989, Corpus der Hartensteinschliffe des 12.-15. Jahrhunderts. Deutscher Verlag für Kunstwissenschaft, Berlin.
Hyršl J., Niedermayr C. 2003, Geheimnisvolle Welt: Einschlüsse im Quarz / Magic world: Inclusions in Quartz, Bode Verlag, Haltern.
Kaźmierczyk J., Sachanbiński M. 1978, Studium o produkcji wyrobów z kamieni szlachetnych na Śląsku w X-XII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 26 (4), pp. 465-495.
Kóčka-Krenz H. 1993, Biżuteria północno-zachodniosłowiańska we wczesnym średniowieczu, Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Kóčka-Krenz H. 2004, Początki monumentalnej architektury świeckiej na grodzie poznańskim, [in:] Janiak T., Stryniak D. (Ed.), Początki architektury monumentalnej w Polsce. Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno, pp. 71-84.
Kóčka-Krenz H. 2005, Rezydencja pierwszych Piastów na poznańskim grodzie, [in:] H. Kóčka-Krenz (ed.), Poznań
we wczesnym średniowieczu, t. 5. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, pp. 59-81.
Kóčka-Krenz H. 2006, Pracownia złotnicza na poznańskim grodzie, [in:] M. Dworaczyk et in. (ed.), Świat Słowian
wczesnego średniowiecza, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Szczecin−Wrocław, pp. 257-272.
Kóčka-Krenz H. 2010, Pre-Romanesque Palatial Chapel in Poznań, Questiones Medii Aevi Novae, vol. 15, pp. 221-239.
Lightbown R.W. 1992, Mediaeval European Jewellery with catalogue of the collection in the Victoria & Albert Museum. The Victoria & Albert Museum, London.
Mingsheng P. et in. 1994, Raman Spectroscopy of Garnet – group Minerals. Chinese Journal of Geochemistry 13 (2), pp. 176-183.
Mrázek I. 1996, Drahé kameny v pravĕku Moravy a Slezska. Moravské zemské muzeum, Brno.
Pliniusz 1961, Historia naturalna. Trans. J. and T. Zawadzki. Biblioteka Narodowa, Wrocław–Kraków, pp. 66-78.
Rapp G. 2009, Archeomineralogy, second ed. Springer–Verlag, Berlin–Heidleberg.
Ridkošil T., Langrova A., Kaspar P. 1997, Gemologická studie pyropu z Podsedic a Vestřevi, [in:] Granat – Pyrop sbornik ze semináŕe pořádného OMČR Turnov v roce 1997. Okresni Muzeum Českého Ráje, Turnov, pp. 47-50.
Roedder E., 1984, Fluid inclusions. Reviews in Mineralogy and Geochemistry 12, pp. 14-32.
Sachanbiński M. et al. 2008a, Prehistoric rock crystal artifacts from Lower Silesia (Poland). Journal of Raman Spectroscopy 39, pp. 1012-1017.
Sachanbiński M. 2008b, Wstępne dane o kamieniach szlachetnych z książęcej części grodu poznańskiego (X/XI wiek) w świetle badań gemmologicznych, [in:] A. Přichystal, L. Krmíček, M. Ha’lavínová (eds.), Petroarchaeology in the Czech Republic and Poland at the beginning of the 21st century. Moravské zemské muzeum, Brno, pp. 133-135.
Schumann W. 2002, Edelsteine und Schmucksteine – Alle Arten und Varietäten der Welt. BLV Verlagsgesellschaft
GmbH, Műnchen/Germany.
Seifert A.V., Vrana S. 2005, Bohemian garnet, Bulletin of Geosciences 80 (2), pp. 113-124.
Skoczylas J. 2005, Wykorzystanie surowców skalnych we wczesnośredniowiecznej architekturze na Ostrowie Tumskim, [in:] H. Kóčka-Krenz (ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 5, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, pp. 111-122.
Skoczylas J., Michniewicz J. 2005, Średniowieczne zaprawy murarskie na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, [in:] H. Kóčka-Krenz (ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 5, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, pp. 147-160.
Sylwestrzak H. 2000, Od krzemienia do piezokwarcu, PWN, Warszawa.
Teofrast 1963, O kamieniach, [in:] Pisma filozoficzne i wybrane pisma przyrodnicze. Trans. D. Gromska and J. Schnayder, Biblioteka Klasyków Filozofii, Warszawa.
Webster R. 1975, Gems. Their sources, descriptions and identification. Butterworths, London.
Ziemann M.A. 2006, In situ micro-Raman spectroscopy on minerals on-site in the Grotto Hall of the New Palace, Park Sanssouci in Potsdam. Journal of Raman Spectroscopy 37, pp. 1019-1025.
Licencja
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.