Abstrakt
Did Everybody in Gniezno Ice-Skate? Ice Skates from the Settlement Targowisko in Gniezno
– on the Means of Their Use in the Middle Ages and Not Only When writing the present article, the question was posed how common the use of ice skates had been in the period of the Middle Ages, confirmed in the literature on the subject by numerous references and information.
It has been assumed that the issue is very complex. On the one hand, ice-skating was treated cursorily
– any object made of bone whose shape resembled a “boat” must have been an ice-skate – on the other hand, the common use of skates found no confirmation in interdisciplinary studies. Meanwhile, our micro- and macroscopic analyses of the finds originating from the settlement in Gniezno called Targowisko, supported in full the conjecture that, in very wet places, surrounded by water, “ice-skating”, both as a means of transportation and as a form of recreation (!) was a part of everyday life. Moreover, a definite scheme of research has been developed which can be applied to all artefacts designated as ice skates; in all periods of history. Simultaneously, during our research, there arose many new questions which shall be answered, we hope, as a result of further analyses and related considerations. They are very intriguing questions as they concern man.
Bibliografia
Arct M. 1929, Słownik ilustrowany języka polskiego, Warszawa.
Barthel H.J. 1969, Schlittknochen oder Knochengeräte?, „Alt-Thüringen”, t. 10, Weimar, s. 205-227.
Bartosiewicz L. 2003, ,,There’s something rotten in the state...”: Bad smells in antiquity, „European Journal of Archaeology”, t. 6 (2), s. 171-191.
Becker C. 1990, Bemerkungen über Schlittknochen, Knochenkufen und ähnliche Artefakte, unter besonderer Berücksichtigung der Funde aus Berlin Spandau, [w:] J. Schibler, J. Sedlmeier, H. Spycher (red.), Festschrift für Hans R. Stampfli. Beiträge zur Archäologie, Anthropologie, Geologie und Paläontologie, Bazylea, s. 19-30.
Behrensmeyer A.K. 1978, Taphonomic and ecologic information from bone weathering, „Paleobiology”, t. 4(2), Chicago, s. 150-162.
Brückner (imię nieznane) 1872, Über den heutigen Gebrauch von Schlittknochen in Schlesien, „Verhandlungen der Berliner Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte” 3, Berlin, s. 42-67.
Choyke A. 1999, Bone skates: raw material, manufacturing and use, [w:] A. Vaday (red.), Pannonia and beyond. Studies in honour of László Barkóczi, „Antaeus” 24/1997-1998, s. 148-156.
Choyke A., Bartosiewicz L. 2005, Skating with Horses: continuity and parallelism in prehistoric Hungary, „Revue de Paléobiologie”, t. 10, Genève, s. 317-326.
Diakowski M. 2011, Analiza traseologiczna materiału kostnego ze stanowiska nr 8 w Magnicach, gm. Koberzyce, „Archeologiczne Zeszyty Autostradowe”, t. 11, Badania na autostradzie A-4, cz. 9, Wrocław, s. 161-169.
Dyba Cz. 1927, Łyżwy z kości, „Orli Lot”, R. 8, nr 5, Kraków.
Erath M. 1996, Studien zum mitelalterlichen Knochenschnitzerhandwerk: die Entwicklung eines spezialiserten Handwerks in Konstanz, Dissertation, archiwum Philosophischen Fakultäten der Albert- Ludwigs-Universität zu Freiburg im Breisgau.
Formenti F., Minetti A. 2008, The first humans travelling on ice: an energy-saving strategy, „Biological Journal of the Linnean Society”, t. 93, s. 1-7.
Herman O. 1902, Knochenschlittschuh, Knochenkufe, Knochenkeitel – Ein Beitrag zur näheren Kenntnis der prähistorischen Langknochenfunde, „Mittheilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien”, t. 32, Wiedeń, s. 217-238.
Jaworski K., 1990, Wyroby z kości i poroża w kulturze wczesnośredniowiecznego Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu, Wrocław–Warszawa.
Jaworski K. 2012, Obróbka surowca kościanego w średniowieczu i czasach nowożytnych w zachodniej części Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. Materiały z posesji przy ul. Katedralnej 4, „Wratislavia Antiqua”, t. 17, s. 165-204.
Kiernik E. 1912, Kości zwierzęce gładzone, domniemane łyżwy, z okolic Krakowa (z 3 tablicami), „Materyały antropologiczno-etnograficzne”, t. 12, s. 65-72.
Korobkowa G. 1999, Narzędzia w pradziejach. Badania metodą traseologiczną, Toruń.
Kryłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (red.) 1900, Słownik języka polskiego, Warszawa.
Kryłowicz J. 1902, Słownik języka polskiego, zeszyt 14, Warszawa.
Kryłowicz J. 1904, Słownik języka polskiego, Warszawa.
Krysiak K., Kobryń H., Kobryńczuk F. 2001, Anatomia zwierząt, t. 1. Aparat ruchowy, Warszawa.
Küchelmann H.Ch., Zidarov P. 2005, Let’s skate together! Skating on bones in the past and today, [w:] H. Luik, A.M. Choyke, C.E. Batey, L. Lõugas (red.), From Hooves to Horns, from Mollusc to Mammoth Manufacture and Use of Bone Artefacts from Prehistoric Times to the Present, „Proceedings of the 4th Meeting of the ICAZ Worked Bone Research Group at Tallinn”, Tallin, s. 1-21.
Lasota-Moskalewska A. 1997, Podstawy archeozoologii. Szczątki ssaków, Warszawa.
Leemanns G. 1868, Over een tot schaats Bewerkt Paardebeen en Andere Voorwerpen, Onlangs te Haarlem Opgegraven, „Verslagen en mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, Afdeeling Letterkunde”, Amsterdam, s. 360-364.
Lewicki T. 1950, Łyżwy kościane północno-wschodniej Europy w świetle notatki średniowiecznego pisarza arabskiego Al-Marwaziego, „Przegląd Archeologiczny”, t. 9, s. 392-395.
Linde M.S.B., 1808, Słownik języka polskiego, t. 1, cz. 2, Warszawa.
Linde M.S.B. 1857, Słownik języka polskiego, t. 3, Lwów.
Linde M.S.B. 1858, Słownik języka polskiego, t. 4, Lwów.
Łukasiewicz K., Rajewski Z. 1938, Przedmioty rogowe i kościane z grodu kultury „łużyckiej” w Biskupinie, [w:] J. Kostrzewski (red.), Biskupin: gród prasłowiański z wczesnej epoki żelaznej (700-400 przed Chr.), Poznań, s. 41-45.
Luik H. 2000, Luust uisud Eesti arheoloogilises leiumaterjalis, „Eesti Arheoloogia Ajakiri”, t. 4, s. 2, 129-150.
Mac Gregor A. 1975, Problems in the interpretation of microscopic wear patterns: the evidence from bone skates, „Journal of Archaeological Science”, t. 2, s. 385-390.
Mac Gregor A. 1976, Bone skates: a review of the evidence, „Archaeological Journal”, t. 133, s. 57-74.
Mac Gregor A. 1985, Bone, Antler, Ivory and Horn. The Technology of Skeletal Materials Since the Roman Period, Londyn.
Moszyński K. 1929, Kultura ludowa Słowian, cz. 1. Kultura materialna, Kraków.
Semenov S.A. 1959, O naznachenii „kon’kov” i kostei s narezkami iz Sarkela-Beloi Vezhi, „Materialy i Issledovaniya po Arkheologii SSSR”, t. 75, Моskwа–Leningrad, s. 353-361.
Struckmeyer K. 2011, The bone to ols from the dwelling Mount Feddersen Wierde, Germany, and their functions, [w:] J. Baron, B. Kufel-Diakowska (red.), Studies on technological and social contexts of past faunal skeletal remains, Wrocław, s. 187-195.
Uerpmann H.P. 1973, Animal bone finds and economic archaeology: A critical study of ‘osteoarchaeological’ method, „World Archaeology”, t. 4 (3), s. 307-322.
Woliński F. 1983, Przemiany w środowisku geograficznym Gniezna w minionym tysiącleciu, „Ziemia”, Warszawa, s. 22-39.
Woliński F. 2003, Karty krajopisarskie Gniezna i Ziemi Gnieźnieńskiej. Studium historyczno-geograficzne, Szczecin.
Virchow R. 1971, Geglättete Knochen zum Gebrauche beim Schlittschuhlaufen und Weben, „Zeitschrift für Ethnologie”, Berlin, t. 3, s. 19-21.
Lovgren S. 2008, Bone Ice Skates Invented by Ancient Finns, Study Says, „National Geographic”, http://news.nationalgeographic.com/news/2008/01/080104-first-skates.html (odczyt z dn. 16.03.2014 r.).
A description of London, http://users.trytel.com/~tristan/towns/florilegium/introduction/intro01.html (odczyt z dn. 16.03.2014 r.).
Licencja
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.