Studnia z Dąbrówki koło Poznania. Nowe źródła do badań nad początkami osadnictwa grodowego w Wielkopolsce
PDF

Słowa kluczowe

stronghold
well
wooden bucket
central ferrule
axe

Jak cytować

Pawlak, E., Pawlak, P., Makowiecka, M., Makowiecki, D., Milecka, M., & Rennwanz, J. (2024). Studnia z Dąbrówki koło Poznania. Nowe źródła do badań nad początkami osadnictwa grodowego w Wielkopolsce. Slavia Antiqua. Rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim, (65), 47–93. https://doi.org/10.14746/sa.2024.65.4

Abstrakt

In 2021, research was carried out which, despite its small scope, yielded a number of interesting discoveries related to Dąbrówka stronghold settlement. The most significant was the discovery of a well with preserved oak casing, built no earlier than in 870 and no later than in the mid-870s. This sequence of dates, however, covers a long period from 855 (-0/+8) to 878 (-7/+8) and indicates the use of raw material for developments of much greater scope. The only project that involved the use of such masses of wood at the time was the construction of a stronghold. From within the casing comes a wooden bucket with hoops, the ends of which are decorated with representations of animal heads. The research has also revealed a piece of an axe, related to a bradatica-type double-edged weapon, and an appliqué in the form of a rosette with numerous parallels among products of the Avar culture and assemblages of mixed Avaro-Slavic nature.

https://doi.org/10.14746/sa.2024.65.4
PDF

Bibliografia

Abramów J. 2019, Identyfikacja szczątków roślin zielnych na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, s. 453-465.

Barnycz-Gupieniec R. 1995, Naczynie drewniane z Gdańska w X-XIII wieku, Łódź, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.

Berglund B.E., Ralska-Jasiewiczowa M. 1986, Pollen analysis, w: Berglund BE (red.), Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaeohydrology, s. 455-483.

Brzostowicz M. 2003, Bruszczewo i Spławie – dwa przykłady grodów plemiennych z południowej Wielkopolski, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 6, s. 15-31.

Brzostowicz M. 2016, Gród, w: Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badań archeologicznych, Poznań, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 17, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 24-29.

Calkin V.I. 1970, Drevnejše domašnje životnye vostočnoj Evropy, Moskva.

Čilinská Z. 1973, Frühhmittelalterliches Gräberfeld in Želovce, Bratislava, Vydavatel’stvo Slovenskej Akadémie Vied.

Daim F. 1987, Das awarische Gräberfeld von Leobersdorf, Niederösterreich, NÖ, Studien zur Archäologie der Awaren 3/1, 2, Wien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.

Daim F., Lippert A. 1984, Das Awarische Graberfeld Von Sommerein Am Leithagebirge, NÖ, Studien zur Archäologie der Awaren 1, Wien, Verlag des österreischen Akademie der Wissenschaften.

Goslar T., Szmyt M. 2019, Datowanie radiowęglowe zespołu osadniczego w Dąbrówce na stanowisku 2 oraz w jego otoczeniu, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowisko 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 474-477.

Driesch von den A. 1976, A guide to the measurement of animal bones from archaeological sites, Harvard.

Dulinicz 2001, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.

Fancsalszky G. 2015, Gürtel und Gürtelbeschlage, w: G. László, Das awarenzeitliche Gräberfeld in Csákberény-Orondpuszta, Monumenta Avarorum Archaeologica 11, Budapest, Magyar Nemzeti Múzeum und MTA Bölcsészettudományi Kutatóközpont Régészeti Intézet, s. 164-183.

Górecki J. 2010, Brzegowe umocnienia obronne Ostrowa Lednickiego, „Studia Lednickie” 10, s. 107-127.

Grönlund E., Simola H., Huttunen P. 1986, Paleolimnological reflections of fiber-plant retting in the sediment of a small clear-water lake, “Hydrobiologia” 143, Dordrecht, Dr W. Junk Publishers, s. 425-431. DOI: https://doi.org/10.1007/BF00026693

Gruszka B., 2016, Układ przestrzenny wczesnośredniowiecznego grodu w Połupinie, stan. 2, w: B. Gruszka (red.), Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, Zielona Góra, Fundacja Archeologiczna, s. 71-100.

Hensel W. 1950, Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej 1, Poznań, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.

Hensel W.1987, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, wydanie 4 uzupełnione, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Herrmann J. 1966, Tornow und Vorberg. Ein Beitrag zur Frühgeschichte der Lausitz, Berlin, Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112569429

Hilczerówna Z. 1967, Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Hoczyk-Siwkowa S. 2006, Kotlina Chodelska we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, wydanie 2 uzupełnione, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Jadrych R., Sobucki A. 2018, Sprawozdanie z badań archeologicznych wykonanych w trakcie budowy sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w m. Dąbrówka, ulica Palisadowa, Piastowska, gm. Dopiewo, maszynopis w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Kara M. 2009, Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.

Kara M. 2016, Relikty osadnictwa ze starszych faz wczesnego średniowiecza oraz przełomu faz starszych i młodszych (od około VI/VII do pierwszej połowy XI w.) z obszaru obecnej tzw. małej aglomeracji miasta Poznania. Próba zarysu przemian osadniczych według nowszych ustaleń archeologii, w: M. Kara, M. Makohonienko, A. Michałowski, Przemiany osadnictwa i środowiska przyrodniczego Poznania i okolic od schyłku starożytności do lokacji miasta, Poznań, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, s. 71-132.

Kara M., Krąpiec M. 2000, Możliwości datowania metodą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopolski, w: H. Samsonowicz (red.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, Kraków, Wydawnictwo Universitas, s. 303-327.

Kara M., Krąpiec M. 2005, Wyniki badań archeo-dendrochronologicznych wybranych grodzisk wczesnośredniowiecznych z terenu historycznej Wielkopolski, przeprowadzonych w roku 2003, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 41, s. 211-232.

Kara M., Krąpiec M., Teske G. 2006, Wyniki badań archeo-dendrochronologicznych wybranych grodzisk wczesnośredniowiecznych z terenu historycznej Wielkopolski, przeprowadzonych w 2005 roku, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 42, s. 125-144.

Kara M., Makohonienko M. 2011, Wielkopolska krainą grodów – krajobraz kulturowy kolebki państwa polskiego w świetle nowych ustaleń chronologicznych, „Landform Analysis” 16, s. 20-25.

Kaźmierczyk J. 1965, Wczesnośredniowieczne wyroby bednarskie z Ostrówka w Opolu, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 13, nr 3, s. 469-499.

Kendelewicz T., Nowaczyk K., Waniek W. 2011, Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowiskach 4, 7, 8, 9 w Nowej Wsi Wrocławskiej, gm. Kąty Wrocławskie, woj. dolnośląskie, w 2005, w: S. Kadrow (red.), Raport 2005-2006, Warszawa, Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 287-314.

Krąpiec M. 2021, Analizy dendrochronologiczne, w: M. Danielewski, J. Wrzesiński (red.), Wczesnośredniowieczny gród w Grzybowie, Orygines Polonorum 15, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie, s. 187-190.

Lisiecki Ł., Gębicki M., Lisowski M., Maik W. 2013, Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku Dąbrówka 5, gm. Dopiewo, pow. poznański, dz. nr ew. 43/54 i 43/55, nr AZP 53-26/205/5, Poznań, maszynopis w archiwum WUOZ w Poznaniu.

Lőrinczy G., Somogyi P. 2018, Archäologische Aussagen zur Geschichte der Grossen Ungarischen Tiefebene östlich der Theiss im 6. und 7. Jahrhundert. Grab 33 des frühawarenzeitlichen Gräberfeldes von Szegvár-Oromdűlő, w: J. Drauschke, E. Kislinger, K. Kühtreiber, T. Kühtreiber, G. Scharrer-Liška, T. Vida (red.), Lebenswelten zwischen Archäologie und Geschichte. Festschrift für Falko Daim zu seinem 65. Geburtstag, Mainz, Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Leibniz-Forschungsinstitut für Archäologie, s. 231-249.

Janowski A. 2019, Pozostałe przedmioty, w: S. Wadyl (red.), Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, Gdańsk, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, s. 269-286.

Kotowicz P. 2009, Dwie wczesnośredniowieczne bradatice z południowej Lubelszczyzny, w: H. Taras, A. Zakościelna (red.), Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, Lublin, s. 383-396.

Kotowicz P. 2013, Analiza kolekcji toporów średniowiecznych, w: P. Sankiewicz, A.M. Wyrwa (red.), Topory średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza, Lednica, s. 43-101.

Kotowicz P. 2014, Topory wczesnośredniowieczne z ziem polskich. Katalog źródeł, Rzeszów.

Kotowicz P. 2018, Early Medieval Axes from the Territory of Poland, Kraków.

Krąpiec M., Krysztofiak T. 2003, Potwierdzenie plemiennej genezy grodu w Gieczu, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 6, s. 32-51.

Krzepkowski M. 2022, Żeleźce wczesnośredniowiecznego czekana z Jeziora Bytyńskiego, „Acta Militaria Mediaevalia” 18, s. 133-137.

Krzyszowski A. 2018, Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego na inwestycji: „Budowa budynków mieszkalnych jednorodzinnych w zabudowie bliźniaczej w miejscowości Dąbrówka (na działkach nr ewid. 91/45, 91/46, 99/27 i 99/26), w gm. Dopiewo, w pow. poznańskim, woj. wielkopolskie, sprawozdanie w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Krzyszowski A. 2019, Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego na inwestycji: „Budowa budynków mieszkalnych jednorodzinnych w zabudowie bliźniaczej w miejscowości Dąbrówka (na działkach nr ewid. 99/31, 99/32, 99/33 i 99/35), w gm. Dopiewo, w pow. poznańskim, woj. wielkopolskie, sprawozdanie w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Kucypera P., Rybka K. 2013, Badania materiałowe żeleziec toporów, w: P. Sankiewicz, A.M. Wyrwa (red.), Topory średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza. Lednica, s. 303-349.

Krzyszowski A. 2018, Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego na inwestycji: „Budowa budynków mieszkalnych jednorodzinnych w zabudowie bliźniaczej w miejscowości Dąbrówka (na działkach nr ewid. 91/45, 91/46, 99/27 i 99/26), w gm. Dopiewo, w pow. poznańskim, woj. wielkopolskie, sprawozdanie w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Kurasiński T. 2023, Nie tylko z drewna. Wiadra klepkowe obite blachą w grobach wczesnośredniowiecznych na terenie ziem polskich, „Przegląd Archeologiczny” 71, s. 185-242. DOI: https://doi.org/10.23858/PA71.2023.3178

Kuś G., Trzeciecki M., Gan P. 2022, Down by the river to the middle of nowhere? Avar-period metal artefacts discovered in Janowiec, site 3, Puławy district, „Sprawozdania Archeologiczne” 74/2, s. 289-316. DOI: https://doi.org/10.23858/SA/74.2022.2.2978

Lőrinczy G., Somogyi P. 2018, Archäologische Aussagen zur Geschichte der Großen Ungarischen Tiefebene östlich der Theiß im 6. und 7. Jahrhundert. Grab 33 des frühawarenzeitlichen Gräberfeldes von Szegvár-Oromdűlő, w: J. Drauschke, E. Kislinger, K. Kühtreiber, T. Kühtreiber, G. Scharrer-Liška, T. Vida (red.), Lebenswelten zwischen Archäologie und Geschichte, Festschrift für Falko Daim zu seinem 65. Geburtstag, Mainz, Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, s. 231-249.

Lutnicki W. 1972, Uzębienie zwierząt domowych, Warszawa–Kraków.

Łosiński W. 1972, Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty (VII-X/XI w.), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Łosiński W., Rogosz R. 1983, Chronologia warstw kulturowych, w: E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński (red.), Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 202-244.

Łosiński W., Rogosz R. 1986, Metody synchronizacji warstw kulturowych wczesnośredniowiecznych obiektów wielowarstwowych na podstawie analizy ceramiki ze Szczecina, w: J. Gromnicki (red.), Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim, Warszawa, Wydawnictwa PKZ, s. 9-50.

Makowiecki D. 1998, Możliwości poznawcze i niektóre problemy metodyczne polskiej archeozoologii, w: W. Śmigielski (red.), Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 9, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu. s. 77-95.

Makowiecki D. 2001, Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoologiczne, Biblioteka Studiów Lednickich 6, Poznań, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Makowiecki D. 2010, Wczesnośredniowieczna gospodarka zwierzętami i socjotopografia in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim, Studium archeozoologiczne, Mons Sancti Laurentii 6, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Makowiecki D. 2019, Wyniki archaeozoologicznej identyfikacji zwierzęcych szczątków kostnych ze stanowiska 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką, Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Biblioteka Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 392-441.

Matuszkiewicz W. 2002, Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist, w: “Biodiversity of Poland”, vol. 1, s. 1-442.

Matuszkiewicz W. 2022, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Mazurek M. 2019, Uwarunkowania środowiskowe grodów w Dąbrówce nad Wirynką, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 27-44.

Milecka K. 1998, Działalność człowieka w okolicach Giecza i Wagowa w świetle analizy pyłkowej, w: K. Tobolski (red), Holoceńska historia roślinności północnej części Lednickiego Parku Krajobrazowego ze szczególnym uwzględnieniem czynnika antropogenicznego. Działalność człowieka w okolicach Giecza i Wagowa w świetle analizy pyłkowej, Biblioteka Studiów Lednickich 3, Poznań, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, s. 45-95.

Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002, Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist, Biodiversity of Poland, 1, Kraków, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, s. 1-442.

Mizerka J. 2021, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Dusinie, pow. Gostyński, woj. wielkopolskie, w świetle ponownej analizy archeologicznej, „Folia Praehistorica Posnaniensia” 26, s. 171-225. DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2021.26.07

Müller H.-H. 1973, Das Tierknochenmaterial aus den frühgeschichtlichen Siedlungen von Tornow, Kr. Calau, w: J. Herrmann (red.), Die germanischen und slawischen Siedlungen und dasmittelalterliche Dorf von Tornow, Kr. Calau, „Schriften zur Ur- und Frühgeschichte“ 26, s. 267-310.

Naumowicz-Śmigielska E. 1974, Wstępne sprawozdania z badań wykopaliskowych na gródku średniowiecznym w Dąbrówce, pow. Poznań, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 24, s. 250-252.

Pawlak E. 2019, Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych przy budowie budynku mieszkalnego w Dąbrówce, gm. Dopiewo, nr dz. 99/21, sprawozdanie w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Pawlak E., Pawlak P. 2008, Osiedla wczesnośredniowieczne w Markowicach pod Poznaniem wraz z pozostałościami osadnictwa pradziejowego, Poznań, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

Pawlak E., Pawlak P. 2018, Najdawniejsze siedziby Słowian w Wielkopolsce na podstawie wybranych źródeł archeologicznych, w: H. Machajewski (red.), Archeologia dawnego osadnictwa Wielkopolski, Poznań, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu, s. 43-79.

Pawlak E., Pawlak P. 2019a, Gród z czasów plemiennych na stanowisku 2 w Dąbrówce. Umocnienia oraz zabudowa majdanu, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 67-146.

Pawlak E., Pawlak P. 2019b, Osada przygrodowa na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 147-154.

Pawlak E., Pawlak P.2019c, Charakterystyka ceramiki wczesnośredniowiecznej na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowisko 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 173-234.

Pawlak E., Pawlak P. 2019d, Chronologia zespołu osadniczego na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 478-490.

Pawlak E., Pawlak P. 2019e, Najbliższe otoczenie osadnicze grodu na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 155-162.

Pawlak E., Pawlak P. 2019f, Pozostałe kategorie źródeł na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 321-345.

Pawlak E., Pawlak P. 2019g, Gród na stanowisku 2 w Dąbrówce na tle sieci wczesnośredniowiecznych warowni z czasów przedpiastowskich na zachód od Poznańskiego Przełomu Warty, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 659-675.

Pawlak E., Pawlak P. 2023, Wstępne wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w 2021 roku w Dąbrówce, gm. Dopiewo, pow. poznański, w obrębie działek 99/28 i 91/26, położonych przy ul. Piastowskiej, sprawozdanie w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Pawlak E., Pawlak P. 2023, Wczesnośredniowieczny czekan z Dąbrówki koło Poznania, „Acta Militaria Mediaevalia” 19, s. 61-73.

Pawlak E., Pawlak P., Poklewska-Koziełł M. 2019, Historia badań nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym w Dąbrówce nad Wirynką, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 11-20.

Pawlak P. 1999, Formy wykorzystania surowca drzewnego w obrządku pogrzebowym na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku „szkieletowym” w Poznaniu-Śródce – przykłady i próby interpretacji, „Przegląd Archeologiczny” 47, s. 115-139.

Pietrzak R. 2003, Wstępne wyniki badań grodzisk wczesnośredniowiecznych na Równinie Szamotulskiej, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 6, s. 52-75.

Poklewski T 1959, Przedmioty codziennego użytku, w: A. Nadolski, A. Abramowicz, T. Poklewski (red.), Cmentarzysko z XI w. w Lutomiersku pod Łodzią, Łódź, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, s. 89-100.

Poláček L., Marek O., Skopal R. 2000, Holzfunde aus Mikulčice, w: L. Poláček (red.), Studien zum Burgwall von Mikulčice 4, Brno, Archäologisches Institut der Academie der Wissenschaften der Tchechischen Republik Brno, s. 177-302.

Poláček L., Marek O., Skopal R. 2000, Holzfunde aus Mikulčice, tudien zum Burgwall von Mikulčice, „Spisy Archeologického ústavu” 4, Akademie věd ČR, Brno.

Poleski J. 2009, Awarische Funde in Polen. Zur Frage der Gestaltung vonKulturzonen bei den Westslawen in der zweiten Hälfte des 7. Jhs. – Anfang des 10. Jhs., „Acta Archaeologica Carpathica” 44, s. 97-136.

Rudnicki M. 2009, New Avar Finds from the Western Part of Lesser Poland, „Acta Archaeologica Carpathica” 44, s. 233-249.

Rygiel P. 2023, Przedmioty z drewna i kory z grodziska Kalisz-Zawodzie, w: T. Baranowski, D. Cygnot (red.), Gród Kalisz-Zawodzie we wczesnym średniowieczu, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 335-349.

Seyer H. 1980, Germanische und slawische Brunnenfunde in der Siedlung von Berlin-Marzahn, „Zeitschrift für Archälogie” 14 s. 225-241.

Schuldt E. 1956, Die slawische Keramik in Mecklenburg, Berlin, Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112568903

Schuldt E. 1964, Slawische Töpferei in Mecklenburg, Schwerin, Museum für Ur- und Frühgeschichte Schwerin.

Schuldt E. 1981, Gross Raden. Die Keramik einer slawischen Siedlung des 9./10. Jahrhunderts, Berlin, VEB Deutscher Verlag der Wissenschaften.

Słota W. 2006, Wczesnośredniowieczne studnie czerpalne z terenu Polski, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego” 27, s. 177-246.

Stępnik T. 1996, Średniowieczne wyroby drewniane z ostrowa lednickiego – analiza surowcowa, „Studia Lednickie” 4, s. 261-296.

Stępnik T. 2017, Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego związanego z budową sieci elektroenergetycznej SN15KV w związku z usunięciem kolizji z projektowanym zagospodarowaniem terenu w rejonie ul. Palisadowej w m. Dąbrówka, gm. Dopiewo, sprawozdanie w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Stępnik T.2019, Wykorzystywanie surowca drzewnego, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz Królestwa Polskiego, Origines Polonorum 13, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 226-241.

Stępnik T. 2020, Sprawozdanie z nadzoru i badań archeologicznych związanych z budową budynku mieszkalnego przy ul. Palisadowej w m. Dąbrówka, gm. Dopiewo, pow. poznański, dz. nr 91/35, 99/20, sprawozdanie w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Stępnik T. 2022, Sprawozdanie z nadzoru i badań archeologicznych związanych z planami budowlanymi przy ul. Widok w m. Dąbrówka, gm. Dopiewo, pow. poznański. Etap I – dz. nr 99/53, sprawozdanie w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.

Szmyt M., Pawlak P. (red.) 2019, Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowisko 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses 25, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu.

Szymański W. 1982, Ziemie na północ od Karpat a kaganat awarski, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, Seria Archeologiczna 29, s. 239-260.

Whittington G., Edwards K.J. 1989, Problems in the interpretation of Cannabaceae pollen in the stratygraphic record, “Pollen et Spores” 31, cz. 1-2, s. 79-96.

Wołoszyn M., Florkiewicz I., Dzieńkowski T., Sadowski S., Nosek E.M., Stępiński J. 2016, Cherven before Cherven Yowns. Some Remarks on the History of the Cherven Towns Area (Eastern Poland) until the End of 10th Century, w: Á. Bollók, G. Csiky, T. Vida (red.), Zwischen Byzanz und der Steppe.

Archäologische und historische Studien Festschrift für Csanád Bálint zum 70. Geburtstag, Budapest, Institute of Archaeology Research Centre for the Humanities Hungarian Academy of Sciences, s. 689-716.

Zábojník J. 1991, Seriation von Gürtelbeschlaggarnituren aus dem Gebiet der Slowakei und Österreichs (Beitrag zur Chronologie der Zeit des awarischen Kaganats), w: Z. Čilinská (red.), K problematike osídlenia stredodunajskej oblasti vo včasnom stredoveku, Nitra, Archeologický Ústav Slovenskej Akadémie Vied, s. 219-321.

Zamelska-Monczak 2019, Umocnienia wczesnośredniowiecznego grodu w Santoku, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz Królestwa Polskiego. Wyniki badań z lat 1958-1965, Orygines Polonorum 13, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 133-142.

Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002, Ecological Indicator Values of Vascular Plants of Poland. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski, Kraków, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN.`