Słowa kluczowe
early Middle Ages (8th-10th/11th century)
elite culture
Baltic economic region
market/ craft-trade settlements
strongholds
Piast domain
Jak cytować
Abstrakt
The aim of this study is to present the results of an analysis of selected archaeological sources from early medieval functional-stratigraphic units discovered at site No. 1 in Santok (Poland, Lubusz Region), within are No. 297 (trench II). The finds come from archaeological excavations carried out between 1958 and 1961 of a multi-stage market settlement from the late 8th and 9th centuries, transformed into a fortified settlement in the late 9th or early 10th century. A comparative analysis of the individual sets of exclusive material culture has resulted in classifying the luxury objects discovered at Santok into several distinct macro groups of finds, differentiated in terms of chronology and cultural-spatial relationships. During the operation of the three oldest ‘open’ settlements in Santok (late 8th-2nd half of the 9th century), these relations were marked by contacts with the cultural population of the Feldberg-Bardy-Kędrzyno zone and with the artisanal and trading settlement at Menzlin (Germany, Mecklenburg NE).
From the late 9th century onwards, contacts with Wolin started to prevail in Santok’s network of trans-regional links, evident in the material culture of Santok settlement No. IV. In the 10th century, it was probably extended to include relations with Szczecin. From the late 9th century onwards, in the elite culture of the Santok people relatively few exclusive objects marked their presence, typical of the culture of the Tornow-Klenica settlements, especially from the area of the middle Oder basin and the neighbouring Obra basin. On the other hand, finds from the relics of a younger castle stronghold in Santok – probably a Piast investment made after 970 on the remains of the so-called fortress No. 1 – document chronological and cultural similarities both with economically developed settlements in the Oder estuary region and with early Piast strongholds in central Wielkopolska (especially Poznań).
Bibliografia
Ambrosiani K. 1981, Viking Age Combs, Comb Making and Comb Makers in the Light of Finds from
Birka and Ribe, Stockholm Studies in Archaeology, t. 2, Stockholm, Göteborgs Offsettryckeri.
Arbman H. 1940-1943, Birka. Die Gräber, t. 1: 1-2 (Tafeln, Text), Uppsala, Uppsala, Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien.
Banaszkiewicz J. 1998, Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.
Bartošková A. 2010, Budeč – ein bedeutendes Machtzentrum des frühen böhmischen Staates, „Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters”, t. 38, s. 85-159.
Becker D. 1991, Ein Klappmesser aus der slawischen Siedlung Scarzyn, Gemarkung Parchim, „Ausgrabungen und Funde”, t. 36: 3, s. 126-129.
Blìfel’d D.Ì. 1977, Davn’orus’kì pam’âtki Šestovicì, Kiïv, Naukova Dumka.
Błoński M. 2013, Antler Sickle Handle from Nasielsk. An Example of the Pomeranian School of Scandinavian-Insular Ornament from Mazovia, w: S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski (red.), Scandinavian Culture in Medieval Poland, Interdisciplinary Medieval Studies, t. 2, Wrocław, Institute of Archaeology and Ethnology of the PAS, s. 315-321.
Brackmann A., Unverzagt W. (red.) 1936, Zantoch. Eine Burg im deutschen Osten, t. 1: Zantoch in der schriftlichen Überlieferung und die Ausgrabungen 1932/33, Leipzig, Verlag von S. Hirzel. Callmer J. 1977, Trade Beads and Bead Trade in Scandinavia c. 800-1000 A.D., Acta Archaeologica Lundensia, series 4, nr 11, Bonn – Lund, Rudolf Habelt Verlag & CWK Gleerup.
Chudziak W. 2009, Wyspa na Żółtym na Jeziorze Zarańskim – na pograniczu rzeczywistości i transcendencji, w: T. Sawicki (red.), Studia nad dawną Polską, t. 2, Gniezno, Muzeum Początków Państwa Polskiego, s. 47-70.
Chudziak W., Kaźmierczak R. (red.) 2014, The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomerania, Toruń, Institute of Archaeology Nicolaus Copernicus University.
Cnotliwy E. 1973, Rzemiosło rogownicze na Pomorzu wczesnośredniowiecznym, Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Cnotliwy E. 2013, Przedmioty z poroża i kości z Janowa Pomorskiego, w: M. Bogucki, M.F. Jagodziński (red.), Studia nad Truso / Truso Studies, t. 2, Elbląg, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu & Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie, s. 13-181.
Cnotliwy E., Leciejewicz L., Łosiński W. (red.) 1983, Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, Polskie Badania Archeologiczne, t. 23, Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Davidan O.I. 1970, Contacts between Staraja Ladoga and Scandinavia (on the evidence of archaeological material from Zemljanoe gorodišče), w: K. Hannestad, K. Jordal, O. Klindt-Jensen, K.R. Schmidt, C. Stief (red.), Varangian Problems. Scando-Slavica, supplementum 1, Copenhagen, Munksgaard, s. 79-91.
Duczko W. 2000, Obecność skandynawska na Pomorzu i słowiańska w Skandynawii we wczesnym średniowieczu, w: L. Leciejewicz, M. Rębkowski (red.), Salsa Cholbergiensis. Kołobrzeg w średniowieczu, Kołobrzeg, Urząd Miasta w Kołobrzegu & Wydawnictwo Le Petit Café Kołobrzeg, s. 23-44.
Duczko W. 2004, Viking Rus. Studies on the Presence of Scandinavians in Eastern Europe, The Northern World. North Europe and the Baltic c. 400-1700 AD, t. 12, Leiden, Koninklijke Brill NV. DOI: https://doi.org/10.1163/9789047405436
Dulinicz M. 2001, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Dymaczewska U. 1966, Chronologia sprzączki lirowatej z Santoka pow. Gorzów, „Slavia Antiqua”, t. 13, s. 459-465.
Dymaczewska U. 1969, Ceramika wczesnośredniowieczna z Santoka pow. Gorzów Wlkp., „Slavia Antiqua”, t. 16, 1970, s. 145-241.
Dymaczewska U., Dymaczewski A. 1967, Wczesnośredniowieczny Santok. Wyniki badań wykopaliskowych we wnętrzu grodu w latach 1958-1961, „Slavia Antiqua”, t. 14, s. 185-241.
Dymaczewski A. 1961, Badania wykopaliskowe w ogrodzie przy ul. Wieżowej 2-4 w Poznaniu w latach 1939, 1950-1953, w: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 3, Polskie Badania Archeologiczne, t. 7, Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, s. 139-228.
Dymaczewski A. 1975, Die Ausgrabungen in Santok – Ergebnisse und Fragen der Weiterführung der Forschungen, „Archaeologia Polona”, t. 16, s. 231-238.
Dymaczewski A., Hołowińska Z. 1964, Die Wiederaufnahme der archäologischen Forschungen auf dem Burgwall in Santok, Kreis Gorzów Wielkopolski, „Archaeologia Polona”, t. 6, s. 279-291.
Dzieduszycki W. 1995, Kruszce w systemach wartości i wymiany społeczeństwa Polski wczesnośredniowiecznej, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Dzięciołowski E. 1974, Badania archeologiczne na stanowisku 2 przy ul. Wieżowej na Ostrowie Tumskim w Poznaniu w 1961 r., w: W. Hensel, J. Żak (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 4, Polskie Badania Archeologiczne, t. 17, Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, s. 161-192.
Egorov V.L. (red.) 1999, Gnëzdovskij mogil’nik, t. 1: Arheologičeskie raskopki 1874-1901 gg. (po materialam GIM), Tr. GIM. Pamâtniki kul’tury, vypusk 36, Moskva, Gosudarstvennyj Istoričeskij Muzej.
Gabriel I. 1991, Handel und Fernverbindungen, w: M. Müller-Wille (red.), Starigard/Oldenburg. Ein slawischer Herrschersitz des frühen Mittelalters in Ostholstein, Neumünster, Karl Wachholtz Verlag, s. 251-278.
Gaul J. 1979, Upieniężnienie wymiany w zachodniej części strefy bałtyckiej w 2 połowie V-VI w. n.e., „Wiadomości Numizmatyczne”, t. 23: 2 (88), s. 69-86.
Gaul J. 1982, Pochodzenie a obieg złota u schyłku starożytności w strefie zachodniobałtyckiej, „Wiadomości Numizmatyczne”, t. 26: 1-2 (99-100), s. 48-54.
Geisslinger H. 1967, Horte als Geschichtsquelle dargestellt an den völkerwanderungs- und merowingerzeitlichen Funden des südwestlichen Ostseeraumes, Neumünster, Karl Wachholtz Verlag. Goßler N. 2014, Wikingerzeitliche Waffen- und Reitzubehörfunde aus dem Berliner Bestand der Prussia-Sammlung (ehemals Königsberg/Ostpreußen) und ihre Beziehung zu Skandinavien, „Acta Praehistorica et Archaeologica”, t. 46, s. 185-210.
Hensel W. 1948, Wstęp do studiów nad osadnictwem Wielkopolski wczesnohistorycznej, Poznań, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Hensel W.1953, Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 2, Poznań, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Hensel W. 1987, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z. 1987, Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 6, Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z., Łosińska A. 1995, Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 7, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Herrmann J. 1966, Tornow und Vorberg. Ein Beitrag zur Frühgeschichte der Lausitz, Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Schriften der Sektion für Vor- und Frühgeschichte, t. 21, Berlin, Akademie – Verlag. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112569429
Hilczer-Kurnatowska Z., Kara M. 1994, Die Keramik vom 9. bis zur Mitte des 11. Jahrhunderts in Großpolen, w: Č. Staňa (red.), Slawische Keramik in Mitteleuropa vom 8. bis zum 11. Jahrhundert, Internationale Tagungen in Mikulčice. Forschungsprobleme des frühen Mittelalters, t. 1, Brno, Archäologisches Institut der Akademie der Wissenschaften der Tschechischen Republik, s. 121-141.
Hilczerówna Z. 1956, Ostrogi polskie z X-XIII wieku, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk – Prace Komisji Archeologicznej, t. 2: 2, Poznań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hilczerówna Z. 1967, Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku, Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Jagodziński M.F. 2010, Truso. Między Weonodlandem a Witlandem / Truso. Between Weonodland and Witland, Elbląg, Muzeum Archeologiczno-Historyczne.
Janowski A. 2015, Groby komorowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Problemy wybrane, Szczecin, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Ježek M. 2012, Prubířský kámen raně středověké společnosti, „Archeologické rozhledy”, t. 64: 1, s. 26-58.
Ježek M. 2017, Archaeology of Touchstones. An Introduction Based on Finds from Birka, Sweden, Prague – Leiden, Institute of Archaeology of the Czech Academy of Sciences & Sidestone Press.
Kara M. 1991, Z badań nad wczesnośredniowiecznymi grobami z uzbrojeniem z terenu Wielkopolski, w: L. Leciejewicz (red.), Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny Zachodniej, Śląskie Sympozja Historyczne, t. 1, Wrocław 1992, Komitet Nauk Historycznych PAN & Uniwersytet Wrocławski & Oficyna Wydawnicza Volumen, s. 99-120.
Kara M. 2006a, Nowe w archeologii Wielkopolski wczesnośredniowiecznej – 15 lat później, w: W. Chudziak, S. Moździoch (red.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później, Toruń, Instytut Archeologii UMK & Instytut Archeologii i Etnologii PAN & Wydawnictwo UMK, s. 207-244.
Kara M. 2006b, W kwestii pochodzenia wczesnośredniowiecznych osełek z fyllitu odkrytych na ziemiach Polski północno-zachodniej – głos w dyskusji, w: M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, S. Moździoch, M. Rębkowski (red.), Świat Słowian wczesnego średniowiecza, Szczecin, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 395-404.
Kara M.2009, Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kara M. 2010, Z badań nad kulturą mieszkańców grodu santockiego w X wieku – głos archeologa, w: W. Popek (red.), Santok. „Strażnica i klucz królestwa”. 30 lat Muzeum Grodu w Santoku, Gorzów Wlkp., Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta, s. 27-46.
Kara M.2021, Archeologia o kulturze i mentalności społeczeństw wczesnośredniowiecznych tzw. barbarzyńskiej Europy X wieku. Studium przypadku: grzebień ze Stroszek koło Giecza, Wrocław, Wydawnictwo Chronicon.
Kara M., Krąpiec M. 2000, Możliwości datowania metodą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopolski, w: H. Samsonowicz (red.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 303-327.
Kavánová B. 1995, Knochen- und Geweihindustrie in Mikulčice, w: F. Daim, L. Poláček (red.), Studien zum Burgwall von Mikulčice, t. 1, Spisy Archeologického Ústavu AV ČR Brno, t. 2, Brno, Archäologisches Institut der Akademie der Wissenschaften der Tschechischen Republik, s. 113-378.
Kieseler A. 2016, Der slawische Burgwall von Kleinitz (Klenica) im nördlichen Niederschlesien, w: F. Biermann, A. Kieseler, D. Nowakowski, Burg, Herrschaft und Siedlung im mittelalterlichen Niederschlesien. Die slawischen Ringwälle von Köben (Chobienia) und Kleinitz (Klenica) im Kontext der Frühgeschichte des mittleren Oderraums, Studien zur Archäologie Europas, t. 27, Bonn, Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH, s. 211-465.
Kind T. 2002, Archäologische Funde von Teilen der Reitausrüstung aus Europa und ihr Beitrag zur Kultur- und Sozialgeschichte der Ottonenzeit, w: J. Henning (red.), Europa im 10. Jahrhundert. Archäologie einer Aufbruchszeit, Internationale Tagung in Vorbereitung der Ausstellung „Otto der Große, Magdeburg und Europa”, Mainz am Rhein, Verlag Philipp von Zabern, s. 283-299.
Kollinger K., Duczko W. 2022, Wikińskie Gniozdowo. Największa skandynawska aglomeracja w Europie Wschodniej, w: W. Duczko (red.), Ruś wikingów i Waregów. Europa Wschodnia we wczesnym średniowieczu, VI Kongres Mediewistów Polskich, t. 4, Wrocław, Wydawnictwo Chronicon, s. 59-73.
Kowalska A.B. 2011, Scandinavian Elements in the Culture of the Early Medieval Szczecin (8th-12th Century), w: F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt (red.), Der Wandel um 1000, Beträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas, t. 60, Langenweissbach, Beier & Beran. = Archäologische Fachliteratur, s. 97-110.
Kowalska A.B.2013, Original or Imitation? Comments on the Presence of the Scandinavians at the Estuary oft he Oder River in the Early Middle Ages, w: S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski (red.), Scandinavian Culture in Medieval Poland, Interdisciplinary Medieval Studies, t. 2, Wrocław, Institute of Archaeology and Ethnology of the PAS, s. 247-265.
Kowalska A.B.2019, Przedmioty ze skóry, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok, Warszawa, s. 289-294.
Kóčka-Krenz H. 1983, Złotnictwo skandynawskie IX-XI wieku, Seria Archeologia UAM, nr 22, Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kucypera P., Wadyl S. 2012, Kultura materialna, w: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, s. 614-626.
Kulakov V. I. 1990, Drevnosti prussov VI-XIII vv., Arheologiâ SSSR. Svod Arheologičeskih Istočnikov, vypusk 4. G1-9, Moskva, Institut Arheologii Akademii Nauk SSSR & Izdatel’stvo „Nauka”.
Kurnatowska Z. 1973, Główne momenty w rozwoju wczesnośredniowiecznego garncarstwa polskiego, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 21: 3, s. 435-447.
Kurnatowska Z.1991, Tworzenie się państwa pierwszych Piastów w aspekcie archeologicznym, w: L. Leciejewicz (red.), Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny Zachodniej, Śląskie Sympozja Historyczne, t. 1, Wrocław 1992, Komitet Nauk Historycznych PAN & Uniwersytet Wrocławski & Oficyna Wydawnicza Volumen, s. 77-98.
Kurnatowska Z.1995, Grody santockie w świetle dotychczasowych badań archeologicznych, w: D. Rymar (red.), Santok – początki grodu, Biblioteczka Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego, nr 1, Gorzów Wlkp., Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości, s. 10-22.
Kurnatowska Z. 2002, Początki Polski, Mała Biblioteka PTPN, t. 9, Poznań, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Kurnatowska Z. 2008, Początki i rozwój państwa, w: M. Kobusiewicz (red.), Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do średniowiecza, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 297-395.
Leciejewicz L. 1961, Ujście we wczesnym średniowieczu, Polskie Badania Archeologiczne, t. 8, Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Leciejewicz L. 1979, Kupcy we wczesnośredniowiecznych miastach nadbałtyckich w świetle archeologii, „Pomorania Antiqua”, t. 8, s. 57-72.
Leciejewicz L. 1989, Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Leciejewicz L., Rulewicz M., Wesołowski S., Wieczorowski T. 1972, La ville de Szczecin des IXe-XIIIe siècles, Archaeologia Urbium. Pologne, t. 2, Wrocław, Union Internationale des Sciences Préhistoriques et Protohistoriques & Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Lisowska E., Gunia P. 2019, Przedmioty kamienne i ozdobne kamienie jubilerskie, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok, Warszawa, s. 277-286.
Lisowska E., Zamelska-Monczak K., Kolenda J., Gunia P., Łydżba-Kopczyńska B. 2017, Multidisciplinary Approach to the Provenance Investigations of Early Medieval Amber Finds Discovered in Santok and Milicz, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, t. 53, s. 223-240.
Lodowski J. 1974, Wstępne sprawozdanie z badań grodziska wczesnośredniowiecznego w Strachowie, pow. wrocławski, w 1973 r., „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 16, s. 49-53.
Lodowski J. 1980, Grodzisko wczesnośredniowieczne w Strachowie, gm. Sobótka, woj. Wrocław, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 32, s. 207-225.
Łosiński W. 1972, Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty (VII-X/XI w.), Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN.
Łosiński W. 1991a, Feldberg – typ ceramiki, w: A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki (red.), Słownik starożytności słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych do schyłku wieku XII, t. 8: 1, Wrocław, Komitet Słowianoznawstwa PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, s. 127-132.
Łosiński W. 1991b, Fresendorf – typ ceramiki, w: A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki (red.), Słownik starożytności słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych do schyłku wieku XII, t. 8: 1, Wrocław, Komitet Słowianoznawstwa PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, s. 134-137.
Łosiński W. 1993, Chronologia, skala i drogi napływu monet arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X w., „Slavia Antiqua”, t. 34, 1994, s. 1-41.
Łosiński W. 1994, W sprawie genezy osiedli wczesnomiejskich u Słowian nadbałtyckich, „Slavia Antiqua”, t. 35, 1995, s. 101-128.
2003, Początki wczesnośredniowiecznego Szczecina, w: T. Galiński, E. Wilgocki (red.), Res et Fontes. Księga jubileuszowa dr. Eugeniusza Cnotliwego w 70. rocznicę urodzin, Szczecin, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich – Oddział w Szczecinie & Muzeum Narodowe w Szczecinie, s. 69-78.
Łosiński W. 2008, Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne, Collectio archaeologica, historica et ethnologica, t. 3, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Modzelewski K. 1975, Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego X-XIII wiek, Wrocław, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN & Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN. Nadolski A. 1954, Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, Łódzkie Towarzystwo Naukowe – Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis, nr 3, Łódź, Zakład im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Niesiołowska-Wędzka A. 1965, Wyniki badań nad tkaninami z najstarszych warstw grodu w Santoku, „Archeologia Polski”, t. 10: 1, s. 318-337.
Osiadacz M. 2020, The Virtual Reconstruction of an Early Medieval Folded Sickle from Nasielsk, „Przegląd Archeologiczny”, t. 68, s. 187-198. DOI: https://doi.org/10.23858/PA68.2020.009
Papakin A. 2019, Importy czy łupy z Rusi? Problem pochodzenia „wielkopolskich” hełmów X – początku XI wieku, w: V. Nagirnyy, T. Pudłocki (red.), Ruś a Polska (X-XIV wiek), Colloquia Russica, seria I, t. 9, Kraków, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” & Uniwersytet Jagielloński & Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, s. 55-68.
Pawlak E., Pawlak P. 2015, Serce miasta jest po prawej stronie. Archeologia o przeszłości poznańskiej Śródki i Ostrówka, Poznań, Wydawnictwo Kontekst.
Petersen J. 1919, De norske vikingesverd. En typologisk-kronologisk studie over vikingetidens vaaben. Kristiania: I Kommission Hos Jacob Dybwad.
Podgórski J.T. 1966, Obróbka rogu i kości we wczesnośredniowiecznym Santoku, Poznań (mps pracy magisterskiej w bibliotece Szkoły Dziedzinowej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
Quast D. 2012, Das merowingerzeitliche Reliquienkästchen aus Ennabeuren. Eine Studie zu den frühmittelalterlichen Reisereliquiaren und Chrismalia, Kataloge Vor- und Frühgeschichtlicher Altertümer, t. 43, Mainz, Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums.
Radka K. 2014, Narzędzia rolnicze i gospodarskie, w: A. Kola, G. Wilke (red.), Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 2. Mosty traktu poznańskiego (wyniki archeologicznych badań podwodnych prowadzonych w latach 1986-2003), Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 153-175.
Rajewski Z.A. 1939, Zabytki z rogu i kości w grodzie gnieźnieńskim, w: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk, Biblioteka Prehistoryczna, t. 4, Poznań, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne, s. 66-102.
Rajewski Z.A. 1948, Sierpy składane z okresu wczesnodziejowego, „Slavia Antiqua”, t. 1, s. 551-559.
Rymar D. 1995, Santok w pierwszych źródłach pisanych, w: D. Rymar (red.), Santok – początki grodu, Biblioteczka Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego, nr 1, Gorzów Wlkp., Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości, s. 47-62.
Sarnowska W. 1955, Miecze wczesnośredniowieczne w Polsce, „Światowit”, t. 21, s. 276-323.
Sawicka J. 2019, Zabytki ze szkła, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok, Warszawa, s. 259-275.
Sawicki T. 2017, Wczesnośredniowieczny sierp składany z Gniezna – Jeziora Świętego, „Rocznik Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie”, t. 3, s. 56-67.
Schoknecht U. 1977, Menzlin. Ein frühgeschichtlicher Handelsplatz an der Peene, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte der Bezirke Rostock, Schwerin und Neubrandenburg, t. 10, Berlin, VEB Deutscher Verlag der Wissenschaften.
Schuldt E. 1956, Die slawische Keramik in Mecklenburg, Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Schriften der Sektion für Vor-und Frühgeschichte, t. 5, Berlin, Akademie – Verlag.
Siemianowska E. 2014, O zastosowaniu niektórych modeli teoretycznych w badaniach nad ośrodkami miejskimi w średniowieczu, „Archaeologia Historica Polona”, t. 22, s. 27-54. DOI: https://doi.org/10.12775/AHP.2014.002
Skoczylas J. 1988, Makroskopowe, petrograficzne badania kamiennych zabytków wczesnośredniowiecznych z terenu Wielkopolski, Poznań (mps w archiwum Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Poznaniu).
Stanisławski B.M. 2012, Garncarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Wrocław, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Stanisławski B., Filipowiak W. 2013, Wolin wczesnośredniowieczny, t. 1, Origines Polonorum, t. 6, Warszawa, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej & Instytut Archeologii i Etnologii PAN & Wydawnictwo Trio.
Stattler E. 1962, Zagadnienie funkcji sierpów składanych, „Slavia Antiqua”, t. 9, s. 329-334.
Stenberger M. 1958, Die Schatzfunde Gotlands der Wikingerzeit, t. 2, Stockholm, Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien.
Szamałek K., Dudziak-Jankowiakowa J., Karolczak Z. 1979, Osadnictwo podgrodzia bnińskiego, w: J. Żak (red.), Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Podgrodzie, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 5-263.
Szulta W. 2000, Narzędzia rolnicze i gospodarskie, w: Z. Kurnatowska (red.), Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, t. 1. Mosty traktu gnieźnieńskiego, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 5, Lednica–Toruń, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy & Instytut Archeologii i Etnologii UMK, s. 105-137.
Szydłowski M. 2011, Wstępna analiza kamiennych osełek z wczesnośredniowiecznego Wolina, w: M. Rębkowski (red.), Ekskluzywne życie – dostojny pochówek. W kręgu kultury elitarnej wieków średnich, Wolińskie Spotkania Mediewistyczne I, Wolin, s. 45-51.
Thunmark-Nylén L. (red.) 1981, Vikingatidens ABC, seria: Historia i fickformat, Stockholm, Statens Historiska Museum.
Tietz B. 2017, Upadek grodów wschodniej części strefy Tornow-Klenica a proces budowy władztwa Piastów na terenie Wielkopolski, w: W. Drelicharz, D. Jasiak, J. Poleski (red.), Spór o początki państwa polskiego. Historiografia – tradycja – mit – propaganda, Kraków, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” & Uniwersytet Jagielloński, s. 99-117.
Wojtasik J. 1957, Znaleziska bursztynowe ze stanowiska 4 w Wolinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 3, 1958, s. 99-160.
Wojtasik J. 1992, Bursztyn ze stanowisk wykopaliskowych 5, 6 oraz znaleziony luźno na Starym Mieście w Wolinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 38, s. 173-201.
Wyganowski R. 2019, Wybrane militaria, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok, Warszawa, s. 243-256.
Zamelska-Monczak K. 2013, Traces of Viking Culture in Santok?, w: S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski (red.), Scandinavian Culture in Medieval Poland, Interdisciplinary Medieval Studies, t. 2, Wrocław, Institute of Archaeology and Ethnology of the PAS, s. 267-277.
Zamelska-Monczak K.2014, Wczesnośredniowieczne grzebienie z Santoka, „Materiały Zachodniopomorskie”, nowa seria, t. 11, nr 1: Archeologia, 2015, s. 45-92.
Zamelska-Monczak K. 2017, Umocnienia wczesnośredniowiecznego grodu w Santoku w świetle nowszych badań archeologicznych, w: A. Różański (red.), Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce-Krenz, t. 1, Poznań, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 529-550.
Zamelska-Monczak K. 2019, Znaleziska wczesnośredniowiecznych akcesoriów kupieckich z Santoka na tle porównawczym, „Slavia Antiqua”, t. 60, s. 277-302. DOI: https://doi.org/10.14746/sa.2019.60.12
Zamelska-Monczak K. (red.) 2019, Santok. Strażnica i klucz Królestwa Polskiego. Wyniki badań z lat 1958-1965, Origines Polonorum, t. 13, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Zamelska-Monczak K., Piotrowski A., Sydor P. 2023, The marketplace Landscape in Santok in the 8th-9th century, NW Poland, „Praehistorische Zeitschrift”, t. 98: 2, s. 794-816. DOI: https://doi.org/10.1515/pz-2023-2007
Żaki A. 1974, Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej, Prace Komisji Archeologicznej PAN – Oddział w Krakowie, nr 13, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Michał Kara
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.