Słowa kluczowe
Lubusz Land
early Middle Ages
fortresses
imports
glass beads with a metal sleeve
Jak cytować
Abstrakt
This paper presents a small collection of characteristic early medieval glass beads with a metal sleeve around the duct. They come mainly from the pre-Piast settlement levels of Połupin, Gostchorze, Santok, Kruszwica, Giecz, and Gniezno. The results of the physical and chemical analyses (SEM-EDS and SEM-WDS) have identified the two main types of glass, namely sodium glass of the (Na2O-CaO-Al2O3-SiO2) mineral variety and potassium glass of the CaO-K2O-MgO-Al2O2-SiO2 variety and has allowed a general identification of the sources of raw material for the local Central European workshops producing such beads.
Bibliografia
Adamczyk J. 2004, Płacidła w Europie Środkowej i Wschodniej w średniowieczu, Warszawa.
Dekówna M. 1980, Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Dekówna M. 2005, Rozwój metod badania znalezisk szkła w Polsce, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, seria Archeologia 29, Archeologia szkła 9, s. 3-40.
Dekówna M., Dymaczewska U. 2014, Fragment naczynia szklanego z napisem znaleziony w Odercy (Bułgaria), „Archeologia Polski” 59/1-2, s. 231-269.
Dekówna M., Olczak J. (red.) 2002, Principes de description des verres ancien depuis les temps les plus reculés jusq’au XIIIe siécle de n.é, Warszawa–Toruń.
Dekówna M., Purowski T. 2012, Znaleziska związane ze szklarstwem oraz okazy z kwarcu ze stanowiska Janów Pomorski, w: Janów Pomorski stan. 1. Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w latach 2007-2008, w: M. Bogucki, B. Jurkiewicz (red.), t. 1: 3 Analizy, Elbląg, s. 66-260.
Dekówna M., Purowski T. 2016, Paciorki szklane, w: A. Buko (red.) Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, Warszawa, s. 153-206.
Drauschke J., Greiff S. 2010, Chemical aspect of Byzantine glass from Caričin Grad/Iustiniana Prima (Serbia), w: J. Drauschke, J. Keller (eds.), Glass in Byzantium. Production, Usage, Analyses. International Workshop organized by the Byzantine Archaeology Mainz, 17th-18th of January 2008, Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Mainz, s. 25-43.
Dzieduszycki W. 1985, Socjotopograficzne przeobrażenia wczesnośredniowiecznych miast polskich (model kruszwicki), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 3, s. 2-32.
Dzieduszycki W.1995, Kruszce w systemach wartości i wymiany społeczeństwa Polski wczesnośredniowiecznej, Poznań.
Dzieduszycki W.2023, Wczesnośredniowieczny gród kruszwicki, cz. 2. Chronologia, w: W. Dzieduszycki, J. Sawicka (red.), Kruszwica wczesnośredniowieczna, seria Origines Polonorum, t. 16, Warszawa, s. 205-232.
Freestone I.C., Gorin-Rosen Y., Huges M.J. 2000, Primary glass from Israel and the production of glass in Late Antiquity and the early Islamic period, w: M.D. Nenna (ed), La route du verre. Ateliers primaires et secondaires du second millénaire av. J.-C. au Moyen Âge, Lyon, s. 65-83.
Galibin W.A. 2001, Sostav stiekła kak archieołogičeskij istočnik. Ars vitraria experimentalis, Sankt-Peterburg.
Gruszka B. 2016, Znaleziska ceramiczne z badań wczesnośredniowiecznego grodu w Połupinie, stan. 2. Chronologia oraz analiza stylistyki, formy i techniki wykonania, w: B. Gruszka (red.), Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, Zielona Góra, s. 143-238.
Gruszka B. 2021, Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na Środkowym Nadodrzu, Szczecin.
Gruszka B., Twardy J., Kałagate S., Forysiak J. 2015, Goskar – grodzisko w Gostchorzu, Krosno Odrzańskie.
Henderson J. 2013, Ancient Glass an Interdisciplinary Exploration, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139021883
Henderson J., McLoughlin S.D., McPhall D.S. 2004, Radical changes in Islamic glass technology: evidence for conservatism and experimentation with new glass recipes from early and middle Islamic Raqqa, Syria, „Archaeometry” 46, s. 439-468. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1475-4754.2004.00167.x
Jackson C.M., Paynter S. 2016, A great big melting pot: exploring patterns of glass supply, consumption and recycling in Roman Coppergate, York, „Archaeometry” 58, s. 68-95. DOI: https://doi.org/10.1111/arcm.12158
Kara M. 2009, Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań.
Kokora K. 2021, Paciorki szklane, w: M. Danielewski, J. Wrzesiński, A. Głód (red.), Wczesnośredniowieczny gród w Grzybowie, seria Origines Polonorum, t. 15, Warszawa, s. 323-330.
Košta J., Tomková K. 2011, Olivovité korálky v ranĕ středovĕkých Čechach a jejich postavení ve středoevropském kontextu, „Památky Archeologické” 52, s. 307-353.
Košta J., Tomková K., Hulínský V., Zavřel J. 2011, G-korály v rané středovékých náhrdelnících z Čech v kontextu evropské sklářské produkce přelomu 9. a 10. stoleti, „Archeologické rozhledy” 63, s. 586-607.
Krysztofiak T. 2005, Palatium w Gieczu — archeologiczne podstawy datowania reliktów, w: J. Gadomski, A. Małkiewicz, T. Rodzińska-Chorąży, A. Włodarek (red.), Lapides viventes. Zaginiony Kraków wieków średnich. Księga dedykowana Profesor Klementynie Żurowskiej, Kraków, s. 293-309.
Kunicki-Goldfinger J.J. 2005, Konserwacja i badania dwóch szklanych naczyń z rzymskiego Novae, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, seria Archeologia 29, Archeologia szkła 9, s. 269-278.
Kunicki-Goldfinger J.J. 2020, Szkło w Europie Środkowej od późnego średniowiecza do XVIII wieku. Skład chemiczny – uwarunkowania i interpretacja, Warszawa.
Nowotny W. 1969, Szkła barwne, wyd. 2, Warszawa.
Pankiewicz A. 2022, Migracje ludności morawskiej w kierunku północnym u schyłku IX i w X wieku i ich kulturowe konsekwencje, „Slavia Antiqua” 63, s. 129-152. DOI: https://doi.org/10.14746/sa.2022.63.4
Purowski T. 2012, Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry. Studium archeologiczno-technologiczne, Warszawa.
Phelps M., Freestone I.C., Gorin-Rosen Y., Gratuze B. 2016, Natron glass production and supply in the late antique and early medieval Near East: The effect of the Byzantine-Islamic transition, „Journal of Archaeological Science” 75, s. 57-71. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jas.2016.08.006
Rzeźnik P. 1998, Paciorki szklane z wczesnośredniowiecznego grodziska w Gostyniu na Dolnym Śląsku, w: H. Kóčka-Krenz, W. Łosiński (red.), Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, Poznań, s. 380-391.
Szczapowa J.L. 1973, Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego, „Archeologia Polski”, t. 18/1, s. 15-72.
Szczapowa J.L. 1988, Bizantijskoje stiekło. Očerki istorii, Moskva.
Sawicka J. 2016, Paciorek oliwkowaty z metalową tuleją z grodziska w Połupinie, stan. 2. Analiza porównawcza, w: B. Gruszka (red.), Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych, Zielona Góra, s. 109-118.
Sawicka J. 2019, Zabytki ze szkła, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz królestwa polskiego. Wyniki badań z lat 1958-1965, seria Origines Polonorum, t. 13, s. 258-276, Warszawa.
Sawicka J. 2023, Katalog wyrobów ze szkła, w: W. Dzieduszycki, J. Sawicka (red.), Kruszwica wczesnośredniowieczna, seria Origines Polonorum t. 16, Warszawa.
Sawicka J. 2024 (w druku), Zabytki ze szkła, ze stanowiska 14 (katedra) na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie.
Schibille N. 2022, Islamic glass in the Making. Chronological and Geographical Dimensions, „Studies in Archaeological Sciences” 7, Leuven. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv2bfhhht
Schibille N., Sterrett-Krause A., Freestone A.C. 2017, Glass groups, glass supply and recycling in late Roman Carthage, „Archaeology Anthropology Science” 9:1223-1241 DOI 10.1007/s12520-016-0316-1. DOI: https://doi.org/10.1007/s12520-016-0316-1
Staššikova-Štukovská D., Ungermann Š. 2009, „Olivovité” koráliký – terminologické poznámky a makroskopické pozorowania nálezov z pohrebiska v Dolných Véstonicach, „Študijné Zvesti Archeologického Ústavu SAV” 45, s. 39-57.
Stawiarska T. 1984, Szkła z okresu wpływów rzymskich z północnej Polski. Studium technologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łodź.
Stawiarska T., Bis M. 2022, Zarys zasadniczych problemów metodycznych w badaniach składu chemicznego szkieł zabytkowych (wybrane przykłady), „Acta Universitatis Nicolai Copernici’’, Archeologia 38, s. 265-315. DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2022.011
Stephan H.G., Wedepohl K.H., G. Hartmann, 1997, Mittelalterliches Glas aus dem Reichskloster und der Stadtwüstung Corvey, „Germania” 75/2, s. 673-715.
Tomková K., Křížová Š., Faltusová V., Schibille N., Vaculovič T. 2023, Archaeological and chemical variability of glass beads: olive and fusiform beads in central Europe, „Archaeological and Anthropological Sciences” 15/3, DOI: 10.1007/s12520-023-01717-4. DOI: https://doi.org/10.1007/s12520-023-01717-4
Wedepohl K.H. 1997, Chemical composition of mediewal glass from excavations in West Germany, „Glastechnische Berichte” 70 (8), s. 246-55.
Wedepohl K.H. 1998, Mittelalterliches Glas in Mitteleuropa: Zusammensetzung, Herstellung, Rohstoffe, „Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen” 2, Matematisch-Physikalische Klasse 1, s. 1-56.
Wedepohl K.H. 2003, Die chemische Charakterisierung mittelalterlicher Gläser und der Handel mit ihren Rohstoffen, „Beiträge zur Mittelalterarchäologie in Ősterreich” 19, s. 211-218.
Wedepohl K.H.2010, The manufacture of medieval glass. Glassmaking in Europe between A.D 500-1500, w: D. Whitehouse (ed.), Medieval glass for Popes, Princes, and Peasants, Corning–New York.
Wedepohl K.H.2012, Beispiele von Soda-Kalk-Glas, Soda-Asche-Glas und Holzasche-Glas, w: L. Clemens, P. Steppuhn (eds.), Glasproduction. Archäeologie und Geschichte. Beitrage zum 4. Internationalen Symposium zur Erforschung mittelalterlicher und frühneuzeitlicher Glashütten Europas. Interdisziplinärer Dialog, 2 Band, Trier, s. 123-130.
Zamelska-Monczak K. 2019, Wczesnośredniowieczne poziomy osadnicze we wnętrzu grodu, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz królestwa polskiego. Wyniki badań z lat 1958-1965, seria Origines Polonorum, t. 13, Warszawa, s. 70-109.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Joanna Sawicka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.