Słowa kluczowe
Western Wielkopolska
post structure
hall building
early Middle Ages
Jak cytować
Abstrakt
In the mid-1970s, a probing excavation was carried out on a hillfort at Dakowy Mokre in south-western Wielkopolska, dated by traditional and naturalistic methods to the older phases of the early Middle Ages. The results of this excavation have not yet been compiled and published. The article deals with the discovery of at least 16 post holes in the central part of stronghold, in some kind of arrangement, over an area of more than 60 m2. In the disputed part, two possible hypotheses are considered, i.e. interpreting the arrangement of the pits as the remains of a residential/farming building or as a pseudo-hall object, referring in its idea to the hall buildings recognised in Western Europe. For both, known analogies from Polish, German and Bohemian lands were collected and updated with the latest discoveries. As not a sufficient surface has been exposed, this text does not conclusively determine the
nature and function of the post construction, but it does provide new information on the development of late-tribal hillfort settlements, and thus the functions they performed.
Bibliografia
Banach B., Chrzanowska-Wawrzyniak I., Kościński B., Kurnatowski S., Urbańska-Łosińska A., Zamelska-Monczak K. 2015, Gród i podgrodzie wczesnośredniowieczne, w: S. Kurnatowski (red.), Międzyrzecz. Gród i zamek w wiekach IX-XIV, Warszawa, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, IAE PAN, s. 63-197.
Biermann F. 2004. Untersuchungen zum frühgeschichtlichen Wirschafts- und Herrschaftszentrum Usedom I. Die spätslawische Siedlung am Udedomer Mühlenberg, „Bodenkmalpflege in Meclenburg” 51, s. 117-175.
Biermann F. 2006, Sypniewo. Ein frühmittelalterlicher Burg-Siedlungskomplex in Nordmasowien, Studia i Materiały, t. 4, Warszawa, IAE PAN.
Biermann F. 2020, Osady otwarte, miejsca handlowe i grody – osadnictwo Słowian w północno-wschodnich Niemczech, w: Ł. Kaczmarek, P. Szczepanik (red.), Słowianie połabscy. Collectio Cathalogorum Gnesnensium 2, Gniezno–Szczecin, Muzeum Początków Państwa Polskiego, Triglav, s. 25-48.
Biermann F., Kiesler A., Nowakowski D. 2014, Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r., w: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (red.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej, Wrocław–Głogów, IAE PAN, s. 269-334.
Boroń P. 1997, Problem dużych budynków halowych na terenie Słowiańszczyzny Zachodniej w IX-X w., w: K. Wachowski (red.), Śląsk i Czechy a kultura wielkomorawska, Wrocław, Mimex, s. 31-49.
Boroń P. 1999, Słowińskie wiece plemienne, Katowice, Uniwersytet Śląski.
Brzostowicz M. 2002, Bruszczewski zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu, Poznań, PTPN.
Boroń P. 2006, Wielkopolska północna w czasach przedpiastowskich, w: H. Machajewski, J. Rola (red.), Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 269-280.
Boroń P. 2016, Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badań archeologicznych, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu.
2018, Problematyka zachodniosłowiańskich grodów plemiennych w świetle badań archeologicznych w dorzeczu dolnej Parsęty, „Slavia Antiqua” 59, s. 97-119.
Buko A. 2005, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Warszawa, Trio.
Ciesielska A. 2013, „Od plemienia do państwa” czy „od wodzostwa do państwa”? Modele procesów państwotwórczych i nowe tendencje w ich badaniu, w: J. Banaszkiewicz, M. Kara, H. Mamzer (red.), Instytucja „wczesnego państwa” w poglądach filozofii kultury, antropologii kulturowej i etnohistorii, Poznań, IAE PAN, s. 53-74.
Chudziak W. 1994, Z badań nad budownictwem drewnianym Niżu Polskiego ze starszych faz wczesnego średniowiecza (VI-IX wiek), „Studia Lednickie” 3, s. 11-19.
Chudziak W. 2014, Z badań nad funkcją małych i średnich warowni na obszarze Pomorza, w: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (red.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej, Wrocław–Głogów, IAE PAN, s. 43-60.
Chrzan K. 2018, Miejsce w krajobrazie oraz funkcje wczesnośredniowiecznych grodów w dorzeczach środkowej i górnej Obry, Baryczy oraz środkowej Prosny w IX i X w., „Przegląd Archeologiczny” 66, s. 261-282. DOI: https://doi.org/10.23858/PA66.2018.011
Czerwiński T. 1950, Budownictwo ludowe w Polsce, Warszawa, Sport i Turystyka – Muza.
Dziedzic P., Gruszka B. 2004, Nowiniec stanowisko nr 2 – ponownie odkryte grodzisko (?) w strefie Tornow-Klenica, w: S. Groblica, A. Jaszewska, S. Górka (red.), Odra – przeszkoda czy pomost w ekspansji kulturowej? II Spotkania polsko-niemieckie, Zielona Góra, SNAP Oddział Lubuski, s. 229-250.
Dziedzic P. 2012, Analiza obiektów nieruchomych odkrytych na stan. 2 w Nowińcu, gm. Lubsko, woj. lubuskie, w: B. Gruszka (red.), Nowniec, stan. 2 – wczesnośredniowieczny gród na pograniczu śląsko-łużyckim w świetle badań interdyscyplinarnych, Zielona Góra, Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej w Zielonej Górze, s. 29-45.
Donat P. 1980, Haus, Hof und Dorf in Mitteleuropa vom 7.-12. Jahrhundert, Berlin, Akademie verlag Berlin. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112574423
Dulinicz M. 1994, Problem datowania grodzisk typu Tornow i grupy Tornow-Klenica, „Archeologia Polski” 39, s. 31-49.
Dulinicz M. 2001, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Dylik J. 1936. Analiza geograficznego położenia grodzisk i uwagi o osadnictwie wczesnohistorycznem Wielkopolski, Poznań, Księgarnia św. Wojciecha.
Galuška L. 1996, Uherské Hradišté-Sady. Křestanské centrum řiše Velkomoravské, Brno, Moravské muzeum.
Gruszka B. 2016, Znaleziska ceramiczne z badań wczesnośredniowiecznego grodu w Połupinie, stan. 2. Chronologia oraz analiza stylistyki, formy i techniki wykonania, w: B. Gruszka (red.), Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych, Zielona Góra, Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej, s. 143-238.
Gruszka B. 2021, Struktury osadnicze we wczesnym średniowieczu na środkowym Nadodrzu, Szczecin, IAE PAN.
Hensel W. 1950, Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 1, Poznań, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Herrmann J. 1966, Tornow und Vorberg. Ein Beitrag zur Frühgeschischte der Lausitz, Berlin, Deutsche Akademie der Wissenschaften. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112569429
Hilczer-Kurnatowska Z., Kara M. 1994, Die Keramik vom 9. bis zur Mitte des 11. Jahrhunderts in Großpolen, w: Č. Staňa (red.), Slawische Keramik in Mitteleuropa vom 8. bis 11. Jahrhundert. Terminologie und Beschreibung. Kolloquium Mikulčice, 25.-27. Mai 1993. Internationaqle Tagungen in Mikulčice 1, Brno, Archäologisches Institut der Akademie der Wissenschaft der Tschechischen Republik, s. 121-141.
Hilczerówna Z. 1956, Ostrogi polskie z X-XIII wieku, Poznań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hilczerówna Z. 1960, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Daleszynie (st. 2) w pow. gostyńskim, Poznań, PWN.
Hilczerówna Z. 1962, Early Medieval Fort in Bonikowo, District Kościan (Great Poland), „Archeologia Polona” 5, ns. 64-75.
1967, Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hołowińska Z. 1956, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Bonikowie w powiecie kościańskim: wyniki badań z lat 1951-1953, Poznań, PWN.
Hilczer-Kurnatowska Z., Kara M. 1994, Die Keramik vom 9. bis zur Mitte des 11. Jahrhunderts in Großpolen, w: C. Staňa (red.), Slawische Keramik in Mitteleuropa vom 8. bis zum 11. Jahrhundert, Brno, Archäologisches Institut der Akademie der Wissenschaften der Tschechischen Republik, s. 121-141.
Indycka-Grabarczyk A., Zamelska-Monczak. K. 2019, Analiza materiałów archeologicznych. Naczynia ceramiczne, w: K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz Królestwa Polskiego, Warszawa, IAE PAN, s. 154-191.
Jakimowicz R. 1939, Sprawozdanie z badań grodziska lubomskiego w roku 1938, w: R. Jakimowicz (red.), Prace prehistoryczne w województwie śląskim w latach 1937-1938, Kraków, Polska Akademia Umiejętności, s. 1-6.
Kaczmarek J., Kaczmarek H., Silska P. 2013, Początki starożytnictwa wielkopolskiego w korespondencji Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, Poznań, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Kara M. 2004, Archeologia o początkach państwa Piastów (wybrane zagadnienia), w: W. Fałkowski (red.), Kolory i struktury średniowiecza, Warszawa, Wydawnictwo DiG, s. 253-317.
Kara M. 2006, Nowe w archeologii Wielkopolski wczesnośredniowiecznej – 15 lat później, w: W. Chudziak, S. Moździoch (red.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, Toruń, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 207-244.
Kara M. 2009, Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań, IAE PAN.
Kara M. 2013, Historiografia i archeologia polska o mechanizmach formowania się władztwa Piastów. Próba zestawienia ważniejszych poglądów, w: J. Banaszkiewicz, M. Kara, H. Mamzer (red.), Instytucja „wczesnego państwa” w poglądach filozofii kultury, antropologii kulturowej i etnohistorii, Poznań, IAE PAN, s. 53-74.
Kara M. 2016, Relikty osadnictwa ze starszych faz wczesnego średniowiecza oraz przełomu faz starszych i młodszych od około VI/VII do pierwszej połowy XI w. z obszaru obecnej aglomeracji miasta Poznania. Próba zarysu przemian osadniczych według nowszych ustaleń archeologii, w: M. Kara, M. Makohonienko, A. Michałowski (red.), Przemiany osadnictwa i środowiska przyrodniczego Poznania i okolic od schyłku starożytności do lokacji miasta, Poznań, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, s. 71-132.
Kara M. 2021, Archeologia o kulturze i mentalności społeczeństw wczesnośredniowiecznych tzw. barbarzyńskiej Europy X wieku. Studium przypadku: grzebień ze Stroszek koło Giecza, Wrocław, Chronicon.
Kavánová B. 1985, Velké kůlové nadzemní stavby z doby hradištní z Mikulčic, „Památky Archeologické” 76, s. 398-427.
Keiling H. 1994, Forschungsergebnisse von der slawischen Marktsiedlung Parchim (Löddigsee), w: W. Budesheim (red.), Zur slawischen Besiedlung zwischen Elbe und Oder, Neumünster, Freie Lauenburgische Akademie für Wissenschaft und Kultur, s. 184-199.
Kočka-Krenz H. 2016, Palatium poznańskie na tle wczesnośredniowiecznych zespołów rezydencjonalnych, w: M. Przybył (red.), Archeologiczne tajemnice palatium i katedry poznańskiego Ostrowa, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 21-46.
Kolenda J., Kiarszys G. 2017, Wczesnośredniowieczne grodziska w krajobrazie doliny Baryczy. Przyczynek do studiów nad przemianami osadniczymi, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 59, s. 93-126.
Kolenda J., Zamelska-Monczak K. 2021, The North or the South? Early medieval ceramics decorated with a zoned ornament-the result of local changes or interregional contacts?, „Archeologické Rozhledy” 73, s. 423-454. DOI: https://doi.org/10.35686/AR.2021.13
Kostrzewski J. 1923, Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań, Fiszer i Majewski. Kowalenko W. 1938, Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohistorycznej (od VII do XII wieku), Poznań, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Kurnatowska Z., Łosińska A. 1983, Weryfikacja grodzisk wielkopolskich na półmetku, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 32, s. 22-62.
Kurnatowska Z., Kara M. 2008, Wielkopolska południowa między Ziemią Gnieźnieńską a Śląskiem, w: J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, IAE PAN, s. 157-169.
Kwaśniewski K. 1965, Brogi jako element zagrody chłopskiej w Polsce (na podstawie badań etnograficznych w 1955 roku), „Etnografia Polska” 9, s. 103-121.
Leciejewicz L. 1976, Słowiańszczyzna Zachodnia, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Leciejewicz L. 1989, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łosiński W. 1972, Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łosiński W.1983, Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łosiński W.1992, Feldberg, w: A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki (red.), Słownik starożytności słowiańskich, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 126-132.
Łosiński W.1996, Menkendorf (typ ceramiki), w: A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki (red.), Słownik starożytności słowiańskich 8: 2, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 435-439.
Malinowski T. 1955, Grodziska kultury łużyckiej w Wielkopolsce, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 5, s. 1-48.
Moździoch S. 2014, Wstęp, w: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (red.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej, Wrocław–Głogów, IAE PAN, s. 7-14.
Musianowicz K. 1950, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w Bródnie Starym, pow. warszawski w roku 1950, „Materiały Wczesnośredniowieczne” 2, s. 61-70.
Pawlak E. 2021, Sieć osadnicza i szlaki komunikacyjne na zachód od Poznańskiego Przełomu Warty w starszych fazach wczesnego średniowiecza, „Slavia Antiqua” 62, s. 115-146. DOI: https://doi.org/10.14746/sa.2021.62.6
Pawlak E., Pawlak P. 2008, Osiedla wczesnośredniowieczne w Markowicach pod Poznaniem wraz z pozostałościami osadnictwa pradziejowego, Poznań, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Pawlak E., Pawlak P.2019a, Przejawy życia duchowego mieszkańców grodu na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 163-172.
Pawlak E., Pawlak P.2019b, Gród z czasów plemiennych na stanowisku 2 w Dąbrówce. Umocnienia oraz zabudowa majdanu, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 67-146.
Pawlak E., Pawlak P.2019c, Gród na stanowisku 2 w Dąbrówce na tle sieci wczesnośredniowiecznych warowni z czasów przedpiastowskich na zachód od Poznańskiego Przełomu Warty, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 659-675.
Poláček L. 2018, The Faded Glory of Great Moravia: Post-Great Maravian Finds and the Question of Settlement Continuity in Ninith-Eleven Century Mikulčice, w: P. Kouřil, R. Procházka (red.), Moravian and Silesian strongholds of the tenth and eleventh centuries in the context of Central Europe, Brno, The Czech Academy of Sciences, s. 73-97.
Poleski J. 2013, Małopolska w VI-X wieku. Studium archeologiczne, Kraków, Historia Iagiellonica.
Poulĭk J. 1975, Mikulčice : sídlo a pevnost knížat velkomoravských, Praga, Československá akademie věd.
Rodak S. 2017, Podstawy datowania grodów z końca X – początku XIII wieku na Dolnym Śląsku, Wrocław, Uniwersytet Wrocławski.
Rogosz R. 1983, Obróbka i zastosowanie żelaza, w: E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński (red.), Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, Szczecin, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, IKHM PAN, s. 262-265.
Rzeźnik P. 2006, Problem tezauryzacji mis żelaznych typu śląskiego w świetle studiów źródłoznawczych tzw. skarbów jednorodnych, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 42, s. 175-226.
Schuldt E. 1956, Die slawische Keramik in Mecklenburg, Berlin, Akademie Verlag. 1985, Gross Raden – Ein slawischer Tempelort des 9./10. Jahrhunderts in Mecklenburg, Berlin, de Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112574461
Schwartz W. 1880, Nachtarg zu den Materialen zur prähistorischen Kartographie der Prov. Posen (Zusammenstellung der Funde und Fundorte), Poznań, Decker W.
Siemianowska S. 2010, Typ Bruszczewo i dalkowsko-obrzańska grupa form naczyń wczesnośredniowiecznych. Uwagi w kwestii zasięgu występowania, chronologii oraz genezy, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 52, s. 203-222.
Solle M. 1966, Stará Kouřim. A projevy velkomoravskě hmotně kultury v Čechách, Praga, Českoslavenskě Akademie.
Słupecki L. 1994, Slavonic pagan sanctuaries, Warszawa, IAE PAN.
Słupecki L. 2001, Hörg w pogańskiej religii Skandynawów epoki Wikingów, w: W. Iwańczak, S.K. Kuczyński (red.), Ludzie, Kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), Warszawa, Wydawnictwo DiG, s. 289-294.
Stanisławski B. 2012, Garncarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Wrocław, IAE PAN.
Strzyżewski Cz., Łastowiecki M., Kara M. 2003, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Moraczewie pod Ostrowem Lednickim, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 6, s. 76-93.
Śmigielski W. 1974, Sprawozdanie z badań, maszynopis przechowywany w Archiwum IAE PAN w Poznaniu.
Śmigielski W. 1975, Dakowy Mokre, pow. Nowy Tomyśl, stanowisko 1, „Informator Archeologiczny”. Badania, t. 8, rok 1974, s. 159-160.
Trzeciecki M. 2018, Grody „plemienne” i „wczesnopaństwowe” na Mazowszu (IX-XI w.). Stan badań, problematyka i możliwości interpretacji, „Historia Slavorum Occidentis” 17, s. 42-67. DOI: https://doi.org/10.15804/hso180202
Virchow R. 1877, Die Burgwalle an der Mogilnitza, „Zeitschrift fur Ethnologie” 9, s. 243-254.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Jagoda Mizerka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.