Abstrakt
A concept repudiating endogenous origins of the Piast state has presently enjoyed considerable popularity in Polish historiography and archaeology. The scholars who support this hypothesis propound that the Piast state was formed in an act of conquest by a foreign military elite. Ideas akin to this supposition, based on the so called social conflict theory, were for the first time formulated in social and historical sciences in the second half of the nineteenth and in the early twentieth century. This paper seeks to examine this thesis and collate it with the postulate that the social contract (finalised with a ritual pact) was the fundamental cause of the origin of the primary Piast domain.Bibliografia
Gallus Anonymous – Galli Anonymi cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, edited by K. Maleczyński (Monumenta Poloniae Historica, nova series, vol. 2), Kraków 1952 (= English translation: Gesta Principum Polonorum. The Deeds of the Princes of the Poles. Translated and annotated by P.W. Knoll and F. Schaer, with a preface by T.N. Bisson and with editorial corrections. Central European University Press, Budapest–New York 2003).
Povest´ vremennych let, vol. 1. Tekst i perevod, translated by D.S. Lichačeva, B.A. Romanova, edited by D.S. Lichačeva, Moskva–Leningrad 1950 (= English translation: The Russian Primary Chronicle, Laurentian Text. Translated and edited by Samuel Hazzard Cross and Olgerd P. Sherbowitz-Wetzor, Cambridge 1953).
Althoff G. 2009, Ottonowie. Władza królewska bez państwa, Warszawa.
Banaszkiewicz J. 1998, Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław.
Althoff G. 2000, Tradycje dynastyczno-plemienne Słowiańszczyzny północnej, [in:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, ed. H. Samsonowicz, Kraków, pp. 261-277.
Althoff G. 2006, History and archaeology – together or separate? Some remarks by a Medieval historian on the uses and misuses of history by archaeologists, “Archaeologia Polona”, vol. 44, pp. 195-201.
Althoff G. 2010, Podanie o Piaście i Popielu. Studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi, Warszawa (edition 2).
Althoff G. 2013, Parę uwag bardzo ogólnych o problematyce poznańskiej debaty nad początkami „wczesnych państw”, [in:] Instytucja „wczesnego państwa” w perspektywie wielości i różnorodności kultur, eds J. Banaszkiewicz, M. Kara, H. Mamzer, Poznań, pp. 425-430.
Biermann F. 2008, Medieval élite burials in eastern Mecklenburg and Pomerania, “Antiquity”, vol. 82, no. 315, pp. 87-98.
Bobrzyński M. 1986, Dzieje Polski w zarysie, Warszawa (reedition from 1879).
Bogusławski E. 1888, Historia Słowan, vol. 1, Kraków.
Bogusławski E. 1899, Historia Słowian, vol. 2, Kraków.
Boroń P. 2013, Norsemen and the Polish territories in the early Middle Ages – theories, ideas and speculations, [in:] Scandinavian Culture in Medieval Poland, eds S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski, Wrocław, pp. 33-51.
Buko A. 2000, Małopolska „czeska” i Małopolska „polańska”, [in:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, ed. H. Samsonowicz, Kraków, pp. 143-168.
Buko A. 2005, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – hipotezy – interpretacje, Warszawa.
Buko A. 2012, Ośrodki centralne a problem najstarszego patrymonium dynastii Piastów, “Archeologia Polski”, vol. 57, no. 1-2, pp. 133-159.
Buko A. 2013, Old ties, new challenges. The power centres and the rise of the oldest Piast’s patrimony in archaeological perspective, [in:] Consensus or Violence? Cohesive Forces in Early and High Medieval Societies (9th-14th c.), eds S. Moździoch, P. Wiszewski, Wrocław, pp. 67-81.
Dalewski Z. 1991, Między Gnieznem a Poznaniem. O miejscach władzy w państwie pierwszych Piastów, “Kwartalnik Historyczny”, vol. 98, no. 2, pp. 19-43.
Dalewski Z. 1996, Władza, przestrzeń, ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władcy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w., Warszawa.
Dalewski Z. 2012, Koronacja Mieszka II, [in:] Historia Narrat. Studia mediewistyczne ofiarowane Profesorowi Jackowi Banaszkiewiczowi, eds A. Pleszczyński, J. Sobiesiak, M. Tomaszek, P. Tyszka, Lublin, pp. 111-127.
Duczko W. 2011, Wikingowie i wczesnośredniowieczna Polska, [in:] Swoi i obcy w kulturze średniowiecza, eds M. Brzostowicz, M. Przybył, J. Wrzesiński, Poznań, pp. 61-69.
Duczko W. 2013, With Vikings or without? Scandinavians in early medieval Poland. Approaching an old problem,
[in:] Scandinavian Culture in Medieval Poland, eds S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski, Wrocław, pp. 19-31.
Earle T.K. 1987, Chiefdoms in Archaeological and Ethnohistorical Perspective, “Annual Review of Anthropology”, vol. 16, pp. 279-308.
Engels F. 1949, Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa. W związku z badaniami Lewisa H. Morgana, Warszawa (translation of the 4th German edition from 1891) (= English translation: 2010, The Origin of the Family, Private Property and the State, Penguin Classics, with a new introduction by Tristram Hunt, first published by Lawrence and Wishart, 1972).
Gąssowski J. 1970, Z dziejów polskiej archeologii, Warszawa.
Gella A. 1965, Ludwik Gumplowicz, “Studia Socjologiczne”, no. 1 (16).
Gąssowski J. 1966, Ewolucjonizm a początek socjologii, Warszawa.
Gumplowicz L. 1883, Der Rassenkampf. Sociologische Untersuchungen, Innsbruck.
Gumplowicz L. 1887, System socyologii, Warszawa.
Gumplowicz L. 1912 (lub ok. 1918), Filozofia społeczna, Warszawa.
Holtzmann R. 1918, Böhmen und Polen im 10. Jahrhundert. Eine Untersuchung zur ältesten Geschichte Schlesiens,
“Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens”, vol. 52, pp. 1-37.
Kara M. 1992, The graves of the armed Scandinavians from the middle and the younger Viking Period from the territory of the first Piasts’ state, [in:] Death and Burial. A Conference on Medieval Archaeology in Europe 21st-24th September 1992 at the University of York. Pre-printed papers, vol. 4, eds T. Dickinson, E. James, York, pp. 167-177.
Kara M. 2000, Anfänge der Bildung des Piastenstaates im Lichte neuer archäologischer Ermittlungen, “Quaestiones Medii Ævi Novae”, vol. 5, pp. 57-85.
Kara M. 2009, Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań.
Karp M.J. 1981, Więź ogólnopolska i regionalna w średniowiecznych mitach początku, “Przegląd Historyczny”, vol. 72, no. 2, pp. 211-227.
Kiersnowski R. 2000, Głos w dyskusji, [in:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, ed. H. Samsonowicz, Kraków, pp. 391-394.
Koczy L. 1934, Polska i Skandynawia za pierwszych Piastów, Poznań.
Kossinna G. 1928, Ursprung und Verbreitung der Germanen in vor- und frühgeschichtlicher Zeit, vol. 1-2, Mannus-Bibliothek, vol. 6, Leipzig.
Kossinna G. 1929, Wikinger und Wäringer, “Mannus”, vol. 21, pp. 84-112.
Krąpiec M., Krysztofiak T. 2003, Potwierdzenie plemiennej genezy grodu w Gieczu, ”Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, vol. 6, pp. 32-51.
Krotoski K. 1925, Echa historyczne w podaniu o Popielu i Piaście, “Kwartalnik Historyczny”, vol. 39, pp. 33-69.
Krysztofiak T. 2005, Palatium w Gieczu – archeologiczne podstawy datowania reliktów, [in:] Lapides viventes. Zaginiony Kraków wieków średnich, eds J. Gadomski et al., Kraków, pp. 293- 309.
Krysztofiak T. 2009, Giecz. Gródek przedpaństwowy – wczesnopiastowski gród centralny – ośrodek kasztelański,
[in:] Custodia Memoriae. Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. XL lat istnienia (1969-2009), ed. A.M. Wyrwa, Lednica, pp. 111-139.
Kurnatowska Z. 1991, Z badań nad przemianami organizacji terytorialnej w państwie pierwszych Piastów, “Studia Lednickie”, vol. 2, pp. 11-22.
Kurnatowska Z. 2000a, Głos w dyskusji, [in:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, ed. H. Samsonowicz, Kraków, pp. 426-427.
Kurnatowska Z. 2000b, Wielkopolska w X wieku i formowanie się państwa polskiego, [in:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, ed. H. Samsonowicz, Kraków, pp. 99-117.
Kurnatowska Z. 2002, Początki Polski, Poznań.
Kurnatowska Z. 2008, Początki i rozwój państwa, [in:] Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do średniowiecza, ed. M. Kobusiewicz, Poznań, pp. 297-395.
Kurnatowska Z., Kara M. 2010, Wczesnopiastowskie regnum – jak powstało i jaki miało charakter? Próba spojrzenia od strony źródeł archeologicznych, “Slavia Antiqua”, vol. 51, pp. 23-96.
Kurnatowska Z., Kurnatowski S. 2012, Parę uwag o odkrywaniu rzeczywistości kulturowej poprzez źródła archeologiczne, [in:] Historia Narrat. Studia mediewistyczne ofiarowane Profesorowi Jackowi Banaszkiewiczowi, eds A. Pleszczyński, J. Sobiesiak, M. Tomaszek, P. Tyszka, Lublin, pp. 21-64.
Kurnatowski S. 1994 [1995], Przemiany osadnicze w procesie kształtowania Wielkopolski jako regionu historycznego, “Slavia Antiqua”, vol. 35, pp. 3-45.
Kurnatowski S. 2000, Studia osadnicze nad strukturą zasiedlenia i gospodarką, [in:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, ed. H. Samsonowicz, Kraków, pp. 329-349.
Kurnatowski S. 2008, Jak powstawała Wielkopolska, [in:] Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do średniowiecza, ed. M. Kobusiewicz, Poznań, pp. 49-91.
Labuda G. 1953 [1954], Saga o Styrbjörnie, jarlu Jómsborga. (Z dziejów stosunków polsko-szwedzkich w X wieku), “Slavia Antiqua”, vol. 4, pp. 283-337.
Labuda G. 1974, Początki państwa polskiego w historiografii polskiej i niemieckiej, [in:] Stosunki polsko-niemieckie w historiografii, vol. 1. Studia z dziejów historiografii polskiej i niemieckiej, eds J. Krasuski, G. Labuda, A.W. Walczak, Poznań, pp. 150-217.
Labuda G. 1992, Mieszko II król Polski (1025-1034). Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego, Kraków.
Labuda G. 1999, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań.
Labuda G. 2002, Mieszko I, Wrocław.
Labuda G. 2012, Pierwsze wieki monarchii piastowskiej, Poznań.
Lalik T. 2006, Organizacja grodowo-prowincjonalna w Polsce XI i początków XII wieku, [in:] T. Lalik, Studia średniowieczne (eds A. Gąsiorowski, I. Skierska; selected and with an afterword by S. Trawkowski), Warszawa, pp. 381-416 (reprint from “Studia z dziejów osadnictwa”, vol. 5, 1967, pp. 5-51).
Leciejewicz L. 2006, Normanowie nad Odrą i Wisłą w IX-XI wieku, [in:] L. Leciejewicz, Opera selecta. Z dziejów kultury średniowiecznej Polski i Europy (eds M. Rębkowski, S. Moździoch), Wrocław, pp. 157-170.
Łosiński W. 1999, Rolle des Frühpiastenreiches in der Geschichte der westslawisch-skandinavischen Kontakte, [in:] Rannesrednevekovye drevnosti severnoj Rusi i eë sosedej, eds E.N. Nosov et al., Sankt-Peterburg, pp. 129-133.
Łosiński W. 2008, Rola kontaktów ze Skandynawią w dziejach gospodarczych Słowian nadbałtyckich, [in:] W. Łosiński, Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne, Poznań, pp. 143-169.
Łowmiański H. 1953, Podstawy gospodarcze formowania się państw słowiańskich, Warszawa.
Łowmiański H. 1957, Zagadnienie roli Normanów w genezie państw słowiańskich, Warszawa.
Łowmiański H. 1973, Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e., vol. 5, Warszawa.
Łowmiański H. 1976, Problematyka początków państwa polskiego w nowszych badaniach historycznych, “Slavia Antiqua”, vol. 23, pp. 75-110.
Maciejowski W.A. 1846, Pierwotne dzieje Polski i Litwy zewnętrzne i wewnętrzne, z uwagą na ościenne kraje, a mianowicie na Ruś, Węgry, Czechy i Niemcy, Warszawa.
Mała encyklopedia 1973 – Mała encyklopedia kultury antycznej, ed. Z. Piszczek, Warszawa.
Modzelewski K. 2004, Barbarzyńska Europa, Warszawa.
Morawiec J. 2010, Wolin w średniowiecznej tradycji skandynawskiej, Kraków.
Morawiec J. 2013, Knut Wielki. Król Anglii, Danii i Norwegii (ok. 995-1035), Kraków.
Moździoch S. 2011, „Bodaj się Piastów rządy nam święciły”. Archeologia o początkach państwa piastowskiego, [in:] Populi Terrae Marisque. Prace poświęcone pamięci Profesora Lecha Leciejewicza, eds M. Rębkowski, S. Rosik, Wrocław, pp. 67-81.
Moździoch S. 2013, Consensus or violence? Archaeology and the beginnings of the Piast State, [in:] Consensus or Violence? Cohesive Forces in Early and High Medieval Societies (9th–14th c.), eds S. Moździoch, P. Wiszewski, Wrocław, pp. 299-314.
Piekosiński F. 1881, O powstaniu społeczeństwa polskiego w wiekach średnich i jego pierwotnym ustroju, “Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny”, no. 14, Kraków.
Posern-Zieliński A., Kairski M. 2004, Początki państwa w ujęciu antropologicznym, [in:] Kolory i struktury średniowiecza, ed. W. Fałkowski, Warszawa, pp. 318-337.
Potkański K. 1906, Drużyna Mieszka a Wikingi z Jomsborga, “Sprawozdania z posiedzeń PAU”, no. 6 (czerwiec [June]), pp. 8-9.
Ratzel F. 1901-1902, Die Erde und das Leben. Eine vergleichende Erdfunde, vol. 1-2, Leipzig.
Rębkowski M. 2008, Czy archeolog odczytuje historię średniowiecza? Uwagi o znaczeniu źródeł archeologicznych, [in:] Źródła historyczne wydobywane z ziemi, ed. S. Suchodolski, Wrocław, pp. 11-31.
Rohrer W. 2012, Wikinger oder Slawen? Die ethnische Interpretation frühpiastischer Bestattungen mit Waffenbeigabe in der deutschen und polnischen Archäologie, Marburg.
Samsonowicz H. 2000, Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu nowej mapy Europy, [in:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, ed. H. Samsonowicz, Kraków, pp. 433-441.
Semkowicz W. 1917, Ród Awdańców w wiekach średnich, “Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, vol. 44, Poznań.
Serejski M. 1953, Z zagadnień genezy państwa polskiego w historiografii (o tzw. teorii podboju), “Kwartalnik Historyczny”, vol. 60, no. 3, pp. 147-163.
Sikora J. 2013, Ethnos or ethos? Some remarks on interpretation of early medieval elite burials in northern Poland, [in:] Scandinavian Culture in Medieval Poland, eds S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski, Wrocław, pp. 411-436.
Skrok Z. 2013, Czy wikingowie stworzyli Polskę?, Warszawa.
Sobiesiak J.A. 2013, Jak Przemyślidzi zdobyli panowanie nad „plemieniem Czechów”. Historia i archeologia o powstaniu czeskiego państwa (IX-X w.), [in:] Instytucja „wczesnego państwa” w perspektywie wielości i różnorodności kultur, eds J. Banaszkiewicz, M. Kara, H. Mamzer, Poznań, pp. 249-272.
Stanisławski B.M. 2013, Jómswikingowie z Wolina-Jómsborga – studium archeologiczne przenikania kultury skandynawskiej na ziemie polskie, Wrocław.
Stephan J. 2010, Warum werden im Dagome iudex Oda als senatrix und Mieszko als iudex bezeichnet?, “Slavia Antiqua”, vol. 51, pp. 127-132.
Szajnocha K. 1858, Lechicki początek Polski. Szkic historyczny, Lwów.
Škrabec S. 2013, Geografia wyobrażona. Koncepcja Europy Środkowej w XX wieku, Kraków.
Tabaczyński S. 2006, Review: Alain Testart, La servitude volontaire, t. 2, L’origine de l’état, Paris 2004, 137 ss., 1 rycina i 4 mapy w tekście, “Archeologia Polski”, vol. 51, no. 1-2, pp. 175-183.
Trawkowski S. 1962, Jak powstawała Polska, Warszawa.
Trawkowski S. 1968, Nad Wisłą i Odrą w VIII i IX wieku. Narodziny państwa polskiego. Monarchia Mieszka I i Bolesława Chrobrego, [in:] Polska pierwszych Piastów. Państwo – społeczeństwo – kultura, ed. T. Manteuffel, Warszawa, pp. 42-145.
Třeštík D. 1997, Počátky Přemyslovců. Vstup Čechů do dĕjin (530-935), Praha.
Třeštík D. 2000, Die dynastischen Heiligen und Landespatrone: Wenzel, Ludmilla und Adalbert, [in:] Europas Mitte um 1000. Beiträge zur Geschichte, Kunst und Archäologie, vol. 2, eds A. Wieczorek, H.- M. Hinz, Stuttgart, pp. 883-887.
Turner J.H. 2012, Struktura teorii socjologicznej (wydanie nowe), Warszawa.
Twardecka J. 1977, Erazm Majewski jako pierwszy polski krytyk tez Gustafa Kossinny, “Archeologia Polski”, vol. 22, no. 2, pp. 399-420.
Tymowski M. 1985, Karabin i władza w Afryce XIX wieku. Państwa i armie Samoriego i Kenedugu oraz ich analogie europejskie, Warszawa.
Tymowski M. 1999, Państwa Afryki przedkolonialnej, Wrocław.
Tymowski M. 2008, State and Tribe in the History of Medieval Europe and Black Africa – a Comparative Approach, “Social Evolution & History”, vol. 7, no. 1, pp. 171-196.
Tymowski M. 2009, Tribal Organizations in Pre-state Poland (9th and 10th Centuries) in the Light of Anthropological Theories of Segmentary System and Chiefdom, “Acta Poloniae Historica”, vol. 99, pp. 5-37.
Tymowski M. 2013, Kilka problemów wynikających z zastosowania teorii Early State do badań przedkolonialnych państw Afryki Czarnej, [in:] Instytucja „wczesnego państwa” w perspektywie wielości i różnorodności kultur, eds J. Banaszkiewicz, M. Kara, H. Mamzer, Poznań, pp. 75-89.
Urbańczyk P. 2008, Trudne początki Polski, Wrocław.
Urbańczyk P. 2012, Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń.
Vansina J. 1962, A Compararison of African Kingdoms, “Africa. Journal of the International African Institute”, vol. 32, no. 4, pp. 324-335.
Vorbrich R. 2012, Plemienna i postplemienna Afryka. Koncepcje i postaci wspólnoty w dawnej i współczesnej Afryce, Poznań.
Wachowski K. 1914, Jomsborg (Normanowie wobec Polski w w. X): studyum historyczne, Warszawa.
Weber M. 1975, Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, Warszawa.
Widajewicz J. 1953 [1954], Kontakty Mieszka I z państwami nordyjskimi, “Slavia Antiqua”, vol. 4, pp. 131-150.
Wielowiejski P. 2000, Głos w dyskusji, [in:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, ed. H. Samsonowicz, Kraków, pp. 83-85.
Wierzbicki A. 2011, Obcy w dziejach Polski. Hipoteza państwotwórczego podboju w polskiej myśli historycznej XIX i początków XX wieku, „Klio Polska. Studia i materiały z dziejów historiografii polskiej XIX-XX wieku”, vol. 5, 119-149.
Wojciechowski Z. 1939, Polska nad Wisłą i Odrą w X wieku. Studium nad genezą państwa Piastów i jego cywilizacji, Katowice.
Żak J. 1967, „Importy” skandynawskie na ziemiach zachodniosłowiańskich od IX do XI wieku. (Część syntetyczna), Poznań.
Licencja
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.