Słowa kluczowe
dialogue
the Enlightenment
François Xavier de Feller
Christiaan Huygens
Jakub Zajączkowski
Copernican theory reception
Dialogues of the Dead
Jak cytować
Abstrakt
The author juxtaposes the little-known dialogue treatise of Jakub Zajączkowski’s Rozmowy filozoficzne (Philosophical Conversations, 1780) with its French prototype, Observations philosophiques (1771) by François Xavier de Feller. The works refer to the Pre-Enlightenment and Enlightenment philosophical and theological discussions in which issues in the field of natural science, geology, astronomy, and physics arise. The comparison yields some interesting conclusions.
Bibliografia
Teksty źródłowe:
Augustin de Backer, Alois de Backer (red.), Febvre, Jacques le, w: Bibliothèque des écrivains de la Compagnie de Jésus..., vol. I, Liège 1853, 297–298.
R.F. Bornmann, Disputatio philosophica de Pluralitate mundorum, Thorunii 1715.
R.F. Bornmann, Rozprawa filozoficzna o wielości światów, przeł. M. Olszewski, w: 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna w latach 1700–1830, vol. I: Okres saski 1700–1763, red. M. Skrzypek, Warszawa 2000.
F.X. de Feller, Observations philosophiques sur les systêmes de Newton, de Copernic, de la pluralité des Mondes, etc. etc. précédées d’un dissertation théologique sur les tremblements de terre, les orages, etc. Ouvrage utile à ceux qui veulent se précautionner contre le ton de la Philosophie moderne, Liège 1771.
A. Kircher, Mundus subterraneus, vol. I, księga 2: Technicus geocosmus, sive de admirando globi terreni opificio, ex Oficina Janssonio-Waesbergiana, Amstelodami 1678.
J. Kowalski, O systemie Kartezjusza, w: 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna w latach 1700–1830, vol. I: Okres saski 1700–1763, red. M. Skrzypek, Warszawa 2000, 36–46.
P. Krüger, Cupediae astrosophicae Crügerianae […], Breslaw 1631.
P. Krüger, Przysmaki gwiezdnej mądrości, przeł. M. Makowski, w: 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XVII wieku, cz. 2, red. Z. Ogonowski, Warszawa 1979.
N.-A. Pluche, Le Spectacle de la nature ou entretiens sur le particularités de l’histoire naturelle, Paris 1764–1770.
M. Polignac, Anti-Lucretius, IV, apud Bernh[ard] Christoph Breitkopf, Lipsiae 1748.
Rozmowy filozoficzne o trzęsieniu ziemi, piorunach etc. o ułożeniu planet podług Kopernika i o wielości światów, z francuskiego na ojczysty język przełożone przez J.Z.Z.S.B.[Jakuba Zajączkowskiego Zakonu Świętego Benedykta] za dołożeniem zwierzchności wydrukowane. W Warszawie w drukarni nadwornej J.K. Mci 1780.
F.M. Voltaire, Poème sur le désastre de Lisbonne [1756], Paris 2014.
W. Tylkowski, Uczone rozmowy wszystkę w sobie prawie zawierające filozofiją, Warszawa [1692].
Wergiliusz, Georgiki, w: Bukoliki i Georgiki, przekł. Z. Abramowiczówna, Wrocław 2006.
Wergiliusz, Eneida, przekł. F.K. Dmochowski, Warszawa 1809.
Bieńkowska 1971: B. Bieńkowska, Kopernik i heliocentryzm w polskiej kulturze umysłowej do końca XVIII w., Wrocław 1971.
Brodrick 1961: J. Brodrick, Robert Bellarmine, Saint and Scholar, Westminster 1961.
Charles, Brykman 2003: S. Charles, G. Brykman, Berkeley au siècle des Lumières: immatérialisme et scepticisme au XVIIIe siècle, Paris 2003.
Findlen 2004: P. Findlen (red.), Athanasius Kircher: the last man who knew everything, New York 2004.
Godwin 1979: J. Godwin, Athanasius Kircher, A Renaissance man and the quest for lost knowledge, London 1979.
Hirzel 1895: R. Hirzel, Der Dialog: Ein literarhistorischer Versuch, vol. I, Leipzig 1895.
Israel 2014: J. Israel, Revolutionary Ideas: An Intellectual History of the French Revolution from The Rights of Man to Robespierre, Princeton 2014.
Skrzypek 2000: M. Skrzypek (red.), 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XVII wieku, cz. 2, Warszawa 2000.
Sinko 1976: Z. Sinko, Oświeceni wśród Pól Elizejskich. Rozmowy zmarłych. Recepcja – twórczość oryginalna, Wrocław 1976.
Sturdy 1995: D.J. Sturdy, Science and Social Status: The Members of the Académie Des Sciences 1666–1750, Woodbridge 1995.
Targosz 1968: K. Targosz, Polscy korespondenci Atanazego Kirchera i ich wkład w jego dzieło naukowe, „Studia i Materiały z D ziejów Nauki Polskiej. Seria A” 12 (1968).
Urbański 2016: P. Urbański, Roberto Bellarmino (1542–1621) i wpływ jego myśli na rozwój kulturowych oraz religijnych idei w Rzeczypospolitej, w: Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej. Powszechność i narodowość katolicyzmu polskiego, J. Dąbkowska-Kujko (red.), Warszawa 2016, 181–221.
Skrzypek 2000: Formowanie się w warszawskim środowisku pijarów. Antoni Wiśniewski w: 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna w latach 1700–1830, vol. I, M. Skrzypek (red.), Warszawa 2000, 328–336.
Licencja