Perypetie Maksymiana, czyli o paratekstach, zmienności gustów czytelniczych i łabędzim śpiewie elegii rzymskiej
PDF

Słowa kluczowe

Maximianus
Roman elegy
Erwartungshorizont (horizon of expectations)
reception theory
paratexts
medieval generic (and thematic) classifications
Renaissance rediscoveries of classical authors

Jak cytować

Wasyl, A. M. (2022). Perypetie Maksymiana, czyli o paratekstach, zmienności gustów czytelniczych i łabędzim śpiewie elegii rzymskiej. Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae Et Latinae, 32(2), 105–142. https://doi.org/10.14746/sppgl.2022.XXXII.2.7

Abstrakt

Varied were the vicissitudes of Maximianus, whose unique opus elegiacum marks a swan song of sorts of the Roman elegy. No less interesting, however, are the changes in the reception of this text, i.e., following H.R. Jauss’s understanding of the term, in the modes of its interpretation by readers through the centuries. They can be efficiently traced by analyzing varied codicological data and, in particular, some paratexts (introductory notes/accessus, marginal notations, tituli, subscriptiones etc.) accompanying the author and his work as transmitted in a manuscript or an early printed book. Such data provide also us with a great deal of information concerning the generic classification of a text, as based on the Erwartungshorizont, or the horizon of expectations of its literary audience at a certain moment in history. As I demonstrate throughout my article, the historical flexibility of the interpretations of Maximianus’s opus is an excellent example of the above-mentioned phenomenon.

https://doi.org/10.14746/sppgl.2022.XXXII.2.7
PDF

Bibliografia

Catullus. Tibullus. Propertius. Maximiani liber, qui falso hactenus sub nomine Cn. Cornelli Galli editus est […] doctissimorum virorum lectionibus a Victore Giselino & Theodore Pulmanno […] studiose & diligenter colectis emendatos […], Antverpiae: Ex officina Christophori Plantini 1569.

Catullus, Tibullus, Propertius, cum C. Galli (uel potius Maximiani) fragmentis quae extant, typis Ludovici Elzevirii, Amstelodami 1651.

Catullus, Tibullus, Propertius cum Galli fragmentis et Pervigilio Veneris praemittitur notitia literaria studiis Societatis Bipontinae, Biponti 1783.

Cornelii Galli fragmenta, cum gratia et privilegio, per Bernardinum Venetum de Vitalibus, Venetiis 1501, die XII Januarii.

C. Valerii Catulli Veronensis Liber I. Alb. Tibulli Equitis Romani libri IIII. Sex. Aurelii Propertii Umbri libri IIII. Cn. Cornelii Galli fragmenta, Basileae: excudebat Henricus Petrus, mense martio, anno 1530.

Ethica, epitaphia et epigrammata, Utrecht: Nicolaus Ketelaer & Gerardus de Leempt 1474 [tytuł utworu Maksymiana: Maximiani philosophi atque oratoris clarissimi Ethica suavis et periocunda] – editio princeps.

Gaii Valerii Catulli, Albii Tibulli, Sexti Aurelii Propertii quae extant […] Editio auctior insuper poematis quae Maximiano et Cornelio Gallo tribuuntur […], sumptibus Danielis et Davidis Aubriorum necnon Clementis Schleichii, Hanoviae 1618.

Gai Valeri Catulli, Albi Tibulli, Sexti Aureli Properti quae extant […] Editio insuper auctior poematis quae Maximiano et Cornelio Gallo tribuuntur..., apud Danielem et Davidem Aubrios et Clementem Schleichium, Francofurti 1621.

Maximianus, Nugarum libellus, Paris: Etienne Jehannot & Pierre Le Dru ca. 1495 [pełny tytuł: Periucundus, iuvenum quoque mirum in modum demulcens animos, libellus, quem Nugarum Maximiani immitis Alexander intitulat].

Opera Catulli, Tibulli, Propertii, et Corn. Galli, siue Maximiani potius, Typis Wechelianis, Hanoviae 1608.

A. Franzoi, L.Spinazzè, P. Mastandrea, Le elegie di Massimiano. Testo, traduzione e commento; note biografiche e storico-testuali, Appendix Maximiani a cura di P. Mastandrea e L. Spinazzè, Amsterdam 2014.

J.A. Giles, Maximiani Etrusci Galli Elegiae Sex, Londini 1838.

E. Levi di Leon, I carmi della vecchiezza di Massimiano d’Etruria. Saggio critico e traduzione, Napoli 1903.

Maksymian, Elegie, przekł. z języka łacińskiego, wstęp i objaśnienia A.M. Wasyl, Warszawa 2016.

Massimiano, Elegie a cura di T. Agozzino, Bologna 1970.

Massimiano, Elegie a cura di E.R. D’Amanti, Milano 2020.

Poetae Latini minores, vol. VI.1, cur. J.H. Wernsdorf, Helmstadi 1794.

W.Ch. Schneider, Die elegischen Verse von Maximian: Eine letze Widerrede gegen die neue christliche Zeit, Stuttgart 2003.

F. Spaltenstein, Commentaire des Élégies de Maximien, Roma 1983.

L. Spinazzè, Per un’edizione critica digitale: il caso di Massimiano elegiaco, Università Ca’Foscari Venezia. Dottorato di Ricerca in Italianistica e Filologia Classico-Medievale, A.A. 2010–2011[http://hdl.handle.net/10579/1221].

The Elegies of Maximianus, ed. by R. Webster, Princeton 1900.

Versus Maximiani: der Elegienzyklus textkritisch herausgegeben übersetzt und neu interpretiert von Ch. Sandquist Öberg, Stockholm 1999.

Accessus ad auctores, Medieval introductions to the authors (Codex Latinus Monacensis 19475), ed. and transl. by S.M. Wheeler, Michigan 2015.

Asinii Cornelii Galli elegia nunc primum e tenebris eruta ab Aldo Manuccio. Eiusdem epigrammata tria, Florentiae 1588.

C.-E. du Boulay, Historia Universitatis Parisiensis, vol. I, Parisiis 1665.

M. Brożek, Źródła do średniowiecznej teorii wykładu literatury, Warszawa 1989.

J.L. Butrica, The manuscript tradition of Propertius, Toronto 1984.

Carmina epigraphica, conlegit F. Buecheler, w: Anthologia Latina II 2, Lipsiae 1897.

Cornelius Gallus to Lydia: an anthology of English translations and imitations, „Translation and Literature”, VIII (1999), z. 2, 237–251. DOI https://doi.org/10.3366/tal.1999.8.Part_2.237 DOI: https://doi.org/10.3366/tal.1999.8.Part_2.237

Eberhard z Bremy, Laborintus, przekł. z języka łacińskiego, wstęp i przypisy D. Gacka, Warszawa 2011.

J.A. Fabricius, Bibliotheca Latina Mediae et Infimae Aetatis, cum suppl. J. Schoettgenii iam a p. Joanne Dominico Mansi ... e mss. editisque codicibus correcta illustrata aucta, post editionem patavinam an. 1754. nunc denuo emendata et aucta, indicibus locupletata, vol. V, Florentiae 1858.

J. Fontanini, Historiae literariae Aquilejensis libri V, Roma 1742.

L.G. Giraldi, Historiae poetarum tam Graecorum quam Latinorum dialogi decem, quibus scripta et vitae eorum sic exprimuntur, ut ea perdiscere cupientibus, minimum iam laboris esse queat, Basilea 1545.

Z. Głombiowska, La première version dex élégies de J. Kochanowski, „Humanistica Lovaniensia” XXVII (1978), 178–230.

M. Goldast, Ovidii Nasonis Pelignensis erotica et amatoria opuscula, Francofurti 1610.

R.B.C. Huygens, Accessus ad auctores, Bruxelles 1954.

P. Labbé, Nova biblioteca manuscriptorum librorum, Paris 1653.

D. Reichling, Das Doctrinale des Alexander de Villa-Dei. Kritisch-exegetische Ausgabe mit Einleitung, Verzeichnis der Handschriften und Drucke, nebst Registern, Berlin 1893.

J.C. Scaliger, Poetices libri septem, Genevae 1561.

Bursill-Hall 1977: G.L. Bursill-Hall, Teaching grammars of the Middle Ages: Notes on the manuscript tradition, „Historiographica Linguistica” IV (1977), 1–6. DOI https://doi.org/10.1075/hl.4.1.02bur DOI: https://doi.org/10.1075/hl.4.1.02bur

Cairns 1972: F. Cairns, Generic composition in Greek and Roman poetry, Edinburgh 1972.

Cairns 2006: F. Cairns, Sextus Propertius: the Augustan elegist, Cambridge 2006.

Cameron 1967: A. Cameron, Macrobius, Avienus, and Avianus, „The Classical Quarterly” XVII (1967), z. 2, 385–399. DOI https://doi.org/10.1017/S0009838800028470 DOI: https://doi.org/10.1017/S0009838800028470

Cameron 2011: A. Cameron, The last pagans of Rome, Oxford 2011. DOI https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199747276.001.0001 DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199747276.001.0001

Citroni 2003: M. Citroni, Marziale, Plinio il Giovane, e il problema dell’identità di genere dell’epigramma latino, w: Giornate Filologiche Francesco della Corte III, ed. F. Bertini, Genova 2003, 7–29.

Citroni 2004: M. Citroni, Martial, Pline le jeune et l’identité du genre de l’épigramme latine, „Dictynna” 1 (2004) [URL : http://dictynna.revues.org/172]. DOI https://doi.org/10.4000/dictynna.172 DOI: https://doi.org/10.4000/dictynna.172

Conte 1986: G.B. Conte, L’amore senza elegia: I „Remedia amoris” e la logica di un genere, w: Rimedi contro l’amore, a cura di C. Lazzarini, Venezia 1986, 9–53.

Conte 1989: G.B. Conte, Love without elegy. The Remedia amoris and the logic of a genre, transl. by G.W. Most, „Poetics Today” X (1989), z. 3, 441–469. DOI https://doi.org/10.2307/1772900 DOI: https://doi.org/10.2307/1772900

Conte 1991: G.B. Conte, L’amore senza elegia: I Rimedi contro l’amore e la logica di un genere, w: G.B. Conte, Generi e lettori: saggi su Lucrezio, l’elegia d’amore, l’enciclopedia di Plinio, Milano 1991, 53–94.

Conte 1994: G.B. Conte, Love without elegy. The Remedia amoris and the logic of a genre, w: G.B. Conte, Genres and readers: Lucretius, love elegy, Pliny’s encyclopedia, transl. by G.W. Most; with a Foreword by Ch. Segal, Baltimore 1994, 35–65.

D’Amanti 2018: E.R. D’Amanti, Tre (annose) questioni massimianee, „Sileno” XLIV (2018), 59–71. DOI https://doi.org/10.1111/AN.763 DOI: https://doi.org/10.1111/AN.763

D’Amanti 2019: E.R. D’Amanti, Massimiano e la pseudoepigrafia di Pomponio Gaurico, „Latinitas” VII (2019), 47–63.

Dziemski 2018: W. Dziemski, Analiza zawartości rękopisu o sygnaturze 2141 z Biblioteki Jagiellońskiej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” LXVIII (2018), 7–33.

Ehwald 1889: R. Ehwald, Ad historiam carminum Ovidianorum recensionemque symbolae, Gothae 1889.

Ellis 1884: R. Ellis, On the Elegies of Maximianus, I, „American Journal of Philology” V/1 (1884), 1–15; II, ibid. V/2, 145–163. DOI https://doi.org/10.2307/287492 DOI: https://doi.org/10.2307/287492

Fantazzi 1996: Ch. Fantazzi, The style of Quattrocento Latin love poetry, „International Journal of the Classical Tradition” III (1996), nr 2, 127–146. DOI https://doi.org/10.1007/BF02677911 DOI: https://doi.org/10.1007/BF02677911

Farrell 2003: J. Farrell, Classical genre in theory and practice, „New Literary History” XXXIV (2003), nr 3: Theorizing Genres II), 383–408. DOI https://doi.org/10.1353/nlh.2003.0032 DOI: https://doi.org/10.1353/nlh.2003.0032

Fo 1986–87: A. Fo, Una lettura del corpus massimianeo, „Atti e Memorie / Arcadia” VIII (1986–87), 91–128.

Fontaine 1975: J. Fontaine, Le mélange des genres dans la poésie de Prudence, w: Forma futuri. Studi in onore di M. Pellegrino, Torino 1975, 755–777.

Forcellini-Corradini 1965: Lexicon totius Latinitatis ab A. Forcellini lucubrato deinde ab I. Furlanetto emendatum et auctum, vol. III cur. F. Corradini, Bononiae 1965.

Genette 1982: G. Genette, Palimpsestes. La littérature au second degré, Paris 1982.

Genette 1987: G. Genette, Seuils, Paris 1987.

Genette 1997a: G. Genette, Palimpsests. Literature in the second degree, transl. by Ch. Newman and C. Doubinsky, Nebraska 1997.

Genette 1997b: G. Genette, Paratexts: thresholds of interpretation, Cambridge 1997. DOI https://doi.org/10.1017/CBO9780511549373 DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511549373

Genette 2014: G. Genette, Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, przeł. T. Stróżyński, A. Milecki, Gdańsk 2014.

Głombiowska 1972: Z. Głombiowska, Inspiracje propercjańskie w elegiach Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki” LXIII (1972), z. 3, 5–28.

Hadjittofi-Lefteratou 2020: The genres of late antique Christian poetry: between modulations and transpositions, eds. F. Hadjittofi, A. Lefteratou, Berlin–Boston 2020 /Trends in Classics – Supplementary Volumes, 86/. DOI https://doi.org/10.1515/9783110696219 DOI: https://doi.org/10.1515/9783110696219

Harrison 2007: S.J. Harrison, Generic enrichment in Vergil and Horace, Oxford 2007. DOI https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199203581.001.0001 DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199203581.001.0001

Hunt 1991: T. Hunt, Teaching and learning Latin in thirteenth-century England, vol. I: Texts, vol. II: Glosses, vol. III: Indexes, Cambridge 1991.

Jaitner-Hahner 1988: U. Jaitner-Hahner, Maximian und der Fucus Italicus. Ein unbekannter Textzeuge, w: Litterae Medii Aevii. Festschrift für J. Autenrieth zu ihrem 65. Geburstag, M. Borgolte – H. Spilling (hrsgg.), Sigmaringen, Thorbecke 1988, 277–292.

Jauss 1982a: H.R. Jauss, Toward an aesthetic of reception, transl. by T. Bahti, Minneapolis 1982.

Jauss 1982b: H.R. Jauss, Aesthetic experience and literary hermeneutics, a sketch of a theory and history of aesthetic experience, transl. by M. Shaw, Minneapolis 1982.

Jegorow 2018: A. Jegorow, Ars amandi, ars dictandi – średniowieczna Pseudo-Ars amatoria i jej funkcje dydaktyczne w Akademii Krakowskiej, „Terminus” XX (2018), z. 2, 283–311. DOI https://doi.org/10.4467/20843844TE.18.015.10084 DOI: https://doi.org/10.4467/20843844TE.18.015.10084

Law 1999: V. Law, Why write a verse grammar?, „The Journal of Medieval Latin” IX (1999), 46–76. DOI https://doi.org/10.1484/J.JML.2.304114 DOI: https://doi.org/10.1484/J.JML.2.304114

Maciąg 2011: A. Maciąg, Jaki pożytek płynie z czytania? Kwestia utilitas w średniowiecznych accessus ad auctores, „Terminus” XIII (2011), z. 24, 31–40.

Mariotti 2010: S. Mariotti, Cornelii Galli Hendecasyllabi, w: S. Mariotti, Scritti medievali e umanistici, a cura di S. Rizzo, Roma 20103, 213–235 (pierwsze wydanie: Tra latino e volgare. Per Carlo Dionisotti, Padova 1974, 545–568).

Mastandrea 2004: P. Mastandrea, Aratore, Partenio, Vigilio, coetanei (e amici?) di Massimiano elegiaco, „Incontri triestini di filologia classica” III (2003–2004), eds. L. Cristante, A. Tessier, Trieste 2004, 327–342.

Mastandrea 2005: P. Mastandrea, Per la cronologia di Massimiano elegiaco: elementi interni ed esterni al testo, w: Poesia latina medieval (siglos V–XV): actas del IV Congreso del „Internationales Mittelateinerkomitee” (Santiago de Compostela 12–15 de septiembre de 2002), eds. M.C. Díaz, J.M. Díaz de Bustamante, Firenze 2005, 151–179.

Navarro López 1999: J.L. Navarro López, Epigrama „Occurris cum mane” (Anth. 915 Riese), „Excerpta Philologica” IX (1999), 277–284.

Navarro López 2000: J.L. Navarro López, Anthologia Latina 914 Riese: Galo falsificado, „Calamus Renascens” I (2000), 247–258.

Nisard 1883: M. Nisard, Oeuvres complètes d’Horace, de Juvenal, de Perse, de Sulpicia, de Turnus, de Catulle, de Properce, de Gallus et Maximien, de Tibulle, de Phèdre et de Syrus, Paris 1883.

Orme 1973: N. Orme, English schools in the Middle Ages, London 1973.

Pellegrin 1975: E. Pellegrin et al., Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane, vol. I. Fonds Archivio San Pietro à Ottoboni, Aubervilliers 1975.

Pellegrin 1978: E. Pellegrin et al., Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane, vol. II, 1re partie. Fonds Patetta et fonds de la Reine, Aubervilliers 1978.

Pellegrin 1982: E. Pellegrin et al., Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane, vol. II, 2e partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Aubervilliers 1982.

Pellegrin 1991: E. Pellegrin et al., Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Catalogue, vol. III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224–2900, Aubervilliers 1991.

Rand 1929: E.K. Rand, The classics in the thirteenth century, „Speculum” IV (1929), nr 3, 249–269. DOI https://doi.org/10.2307/2849549 DOI: https://doi.org/10.2307/2849549

Riou 1972: Y.-F. Riou, Qualques aspects de la tradition manuscrite des Carmina d’Eugène de Tolède, du Liber Catonianus aux Auctores octo morales, „Revue d’histoire des textes” II (1972), 11–44. DOI https://doi.org/10.3406/rht.1973.1069 DOI: https://doi.org/10.3406/rht.1973.1069

Schetter 1970: W. Schetter, Studien zur Überlieferung und Kritik des Elegikers Maximian, Wiesbaden 1970.

Scherf 1996: J. Scherf, Untersuchungen zur antiken Veröffentlichung der Catullgedichte, Hildesheim–Zürich–New York 1996.

Schneider 2001: W.Ch. Schneider, Definition of genre by falsification. The false attribution of the Maximianus verses to Cornelius Gallus by Pomponius Gauricus and the ‘definition’ of their genre and structure, „Rivista di Filologia e di Istruzione Classica” CXXIX (2001), z. 4, 445–464.

Sosnowski-Tylus 20122: R. Sosnowski, P. Tylus, Co mówią stare rękopisy, Kraków 20122. Spaltenstein 1977: F. Spaltenstein, Structure et intentions du recueil poétique de Maximien, „Études de lettres” X (1977), nr 2, 81–101.

Szövérffy 1968: J. Szövérffy, Maximianus a satirist?, „Harvard Studies in Classical Philology” LXXII (1968), 351–367. DOI https://doi.org/10.2307/311088 DOI: https://doi.org/10.2307/311088

Traube 1893: L. Traube, Zur Überlieferung der Elegien des Maximianus, „Rheinisches Museum für Philologie” XLVIII (1893), 284–289.

Turcan-Verkerk 2000: A.-M. Turcan-Verkerk, Mannon de Saint-Oyen dans l’histoire de la transmission des textes, „Revue d’histoire des textes” XXIX (1999), 169–243. DOI https://doi.org/10.3406/rht.2000.1479 DOI: https://doi.org/10.3406/rht.2000.1479

Urban-Godziek 2016: G. Urban-Godziek, Florencki złoty wiek w propagandzie medycejskiej (Cristoforo Landino, Xandra): narodziny i trwanie mitu, w: Literatura renesansowa w Polsce i Europie: studia dedykowane Profesorowi Andrzejowi Borowskiemu, Kraków 2016 [„Terminus”. Bibliotheca Classica. Seria 2; nr 6], 51–83.

Wasyl 2011: A.M. Wasyl, Genres rediscovered: studies in Latin miniature epic, love elegy, and epigram of the Romano-Barbaric age, Kraków 2011.

Wasyl 2013: A.M. Wasyl, „Plus ratio quam vis”. Od mimochodem rzuconej sentencji do dewizy uniwersyteckiej, „Terminus” XV (2013), z. 26, 15–34.

Wasyl 2014a: A.M. Wasyl, „Carmina nulla cano”. L’autobiografismo ostentato e le convenzioni letterarie nell’opera elegiaca di Massimiano, w: Carminis personae – Character in Roman Poetry, eds. M.G. Iodice, M. Zagórski, Frankfurt am Main 2014, 153–170.

Wasyl 2014b: A.M. Wasyl, Quemlibet dehortari ne… senectutis vicia desideret. Maximianus’s elegy on old age and a few examples of Its medieval reception, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” XXIV (2014), nr 2, 135–151. DOI https://doi.org/10.14746/sppgl.2014.XXIV.2.9 DOI: https://doi.org/10.14746/sppgl.2014.XXIV.2.9

White 2019: Gallus Reborn. A study of the diffusion and reception of works ascribed to Gaius Cornelius Gallus, London–New York 2019. DOI https://doi.org/10.4324/9780429259395 DOI: https://doi.org/10.4324/9780429259395

Wiseman 1985: T.P. Wiseman, Catullus and his world: a reappraisal, Cambridge 1985.