Słowa kluczowe
Ancient Greek
Semitic languages
language contacts
lexicography
Mediterranean world
loanwords
Jak cytować
Abstrakt
The paper discusses three Ancient Greek appellatives βόρατον, βράθυ, βουρί denoting conifers from the Cupressaceae family and demonstrates a common Semitic origin of these dendronyms. They should be treated as examples of multiple borrowing, the ultimate source of which was the uniform Proto-Semitic archetype *burāṯ- ‘juniper, Juniperus L.’. It should be assumed that the ancient Greeks borrowed two synonymous terms βόρατον n. ‘stinking juniper, Juniperus foetidissima Willd.; savin juniper, Juniperus sabina L.’ and βράθυ n. ‘id.’ from two different Aramaic sources. On the other hand, the Pamphylian dialectism βουρί n. ‘Mediterranean cypress, Cupressus sempervirens L.’ was borrowed from an Akkadian source via Anatolian languages to Ancient Greek (Gk. Pamph. βουρί n. ‘cypress’ ← Lycian *burhi < *burehi < Luwian *burašiš c. ← Assyrian or Akkadian burāšu ‘(Phoenician) juniper’ < Old Akkadian burāšum ‘juniper’ < Proto-Semitic *burāṯ-). A carefully conducted analysis of lexical data clearly demonstrates that language contacts between the Semites and the Greeks took place at different times and in many places, so potential Semitisms could have gradually penetrated the Greek vocabulary by various ways.
Bibliografia
Hesychii Alexandrini Lexicon, vol. I, ed. I.C. Cunningham, Berlin–Boston 2018.
Dioscórides, Plantas y remedios medicinales (De materia medica), vol. I, tradución de M. García Valdés, Madrid 1998.
Biblia Hebraica Stuttgartensia, ed. R. Kittel, Stuttgart 1997.
Kyranides. O magicznych właściwościach roślin, zwierząt i kamieni, przeł. i oprac. E. Żybert, Wrocław 2013.
Hesychii Alexandrini Lexicon, vol. I, ed. K. Latte, Hauniae 1953.
Pedanius Dioscorides of Anazarbus, De materia medica, transl. by L.Y. Beck, Hildesheim–Zürich–New York 2005.
Propercjusz, Poezje wybrane, przeł. i oprac. M. Brożek, Warszawa 1986.
Hesychii Alexandrini Lexicon, vol. I, ed. M. Schmidt, Ienae 1858.
Abramowiczówna (red.) 1958: Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, t. I, Warszawa 1958.
Adrados 1995: F.R. Adrados, Diccionario griego-español, vol. IV, Madrid 1995.
André 1985: J. André, Les noms de plantes dans la Rome antique, Paris 1985.
Bai 2009: G. Bai, Semitische Lehnwörter im Altgriechischen, Hamburg 2009.
Bartoněk 2003: A. Bartoněk, Handbuch des mykenischen Griechisch, Heidelberg 2003.
Baumgarten 1981: A.I. Baumgarten, The Phoenician History of Philo of Byblos. A Commentary, Leiden 1981. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004295681
Beekes 2010: R. Beekes, Etymological Dictionary of Greek, vol. I–II, Leiden–Boston 2010.
Bertolín Cebrián 1996: R. Bertolín Cebrián, Loan-Words in Mycenaean Greek, „Sborník prací Filozofické Fakulty Brněnské Univerzity” 45 (1996), z. 1, 13‒20.
Beyer 1984: K. Beyer, Die aramäischen Texte vom Toten Meer, Göttingen.
Boratyński, Boratyńska 2021: A. Boratyński, K. Boratyńska, Jałowce występujące w sposób naturalny w Europie i w regionie śródziemnomorskim – przegląd, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego” 69 (2021), 17–34.
Braun 2008: T.F.R.G. Braun, The Greeks in the Near East, w: J. Boardman, The Cambridge Ancient History, vol. III, ed. N.G.L. Hammond, Cambridge 2008, 1‒31. DOI: https://doi.org/10.1017/CHOL9780521234474.002
Brixhe 1976: C. Brixhe, Le dialecte grec de Pamphylie. Documents et grammaire, Paris 1976.
Brockelmann 1908: C. Brockelmann, Grundriss der vergleichenden Grammatik der semitischen Sprachen. B. I: Laut und Formenlehre, Berlin 1908.
Brockelmann 1928: C. Brockelmann, Lexicon Syriacum, Halis Saxonum 1928.
Brown, Driver, Briggs 1907: F. Brown, S.R. Driver, C.A. Briggs, A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, Oxford 1907.
Brzuski 1989: W.K. Brzuski, Gramatyka porównawcza języków semickich Etiopii. Skrypt dla studentów, Warszawa 1989.
Carnoy 1959: A. Carnoy, Dictionnaire étymologique des noms grecs de plants, Louvain 1959.
Chantraine 1968: P. Chantraine, Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots, vol. I, Paris 1968.
Cohen 1976: D. Cohen, Dictionnaire des racines sémitiques ou attestées dans langues sémitiques, fasc. 2, Paris 1976. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110815320
Colvin 2007: S. Colvin, A Historical Greek Reader. Mycenaean to the Koiné, Oxford–New York 2007.
Danka 1986: I.R. Danka, Języki anatolijskie, w: Języki indoeuropejskie, t. I, red. L. Bednarczuk, Warszawa 1986, 275–339.
Długosz-Kurczabowa 2003: K. Długosz-Kurczabowa, Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.
Duhoux 1989: Y. Duhoux, Les contacts entre mycéniens et barbares d’après le vocabulaire du linéaire B, „Minos” 23 (1989), 75‒83.
Durkin 2009: P. Durkin, The Oxford Guide to Etymology, Oxford 2009.
Elvira Astoreca 2021: N. Elvira Astoreca, Early Greek Alphabetic Writing, Oxford–Philadelphia 2021. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1tfw038
Farjon 2017: A. Farjon, A Handbook of the World’s Conifers, vol. I, Leiden–Boston 2017. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004324510
Filos 2014: P. Filos, Pamphylian, w: Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics, ed. G.K. Giannakis, vol. III, Leiden–Boston 2014, 8–11.
Fronzaroli 1969: P. Fronzaroli, Studi sul lessico comune semitico. V. La natura domestica, „Accademia Nazionale dei Lincei, Rendiconti” 23 (1969), nr 7–12, 267–303.
Gelb 1957: I.J. Gelb, Glossary of Old Akkadian, Chicago 1957.
Ghica 2002: V. Ghica, Avatars méditerranées de l’assyrien burāšu, „Bulletin de l’Institut Français d’Archéologie Orientale” 102 (2002), 231‒245.
Gusmani 1968: R. Gusmani, Il lessico ittito, Napoli 1968.
Gzella 2011: H. Gzella, Imperial Aramaic, w: The Semitic Languages: An International Handbook, ed. S. Weninger, Berlin–Boston 2011, 574–586. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110251586.574
Jasińska, Piwowarczyk 2019: K. Jasińska, D.R. Piwowarczyk, Magister, mistrz, majster – o drogach przenikania wyrazów łacińskich do polszczyzny, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 75 (2019), 45‒57. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.6611
Jeffery 1961: L.H. Jeffery, The Local Scripts of Archaic Greece, Oxford 1961.
Jurewicz 1999: O. Jurewicz, Gramatyka historyczna języka greckiego, Warszawa 1999.
Kaczyńska 2022: E. Kaczyńska, Reflections on the Hesychian lemma βουρικυπάρισσος, „Philologia Classica” 17 (2022), nr 1, 60–76. DOI: https://doi.org/10.21638/spbu20.2022.105
Klein 1987: E. Klein. A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English, Jerusalem 1987.
Koehler, Baumgartner 1994: L. Koehler, W. Baumgartner, The Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament, Leiden–New York–Köln 1994.
Kogan 2011: L. Kogan, Proto-Semitic Lexicon, w: The Semitic Languages: An International Handbook, ed. S. Weninger, Boston–Berlin 2011, 179–258. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110251586.179
Kogan 2012: L. Kogan, Les noms de plantes akkadiens dans leur contexte sémitique, w: Language and Nature. Papers Presented to John Huehnergard on the Occasion of His 60th Birthday, eds. R. Hasselbach, N. Pat-El, Chicago 2012, 229‒267.
Krebernik 1982: M. Krebernik, Zu Syllabar und Orthographie der lexikalischen Texte aus Ebla. Teil 1, „Zeitschrift für Assyriologie” 72 (1982), 178–236. DOI: https://doi.org/10.1515/zava.1982.72.2.178
Krebernik 1983: M. Krebernik, Zu Syllabar und Orthographie der lexikalischen Texte aus Ebla. Teil 2 (Glossar), „Zeitschrift für Assyriologie” 73 (1983), 1–47. DOI: https://doi.org/10.1515/zava.1983.73.1.1
Leslau 1979: W. Leslau, Etymological Dictionary of Gurage (Ethiopic), vol. III, Wiesbaden 1979.
Leslau 1991: W. Leslau, Comparative Dictionary of Geʻez (Classical Ethiopic). Geʻez-English English-Geʻez with an Index of the Semitic Roots, Wiesbaden 1991.
Lewy 1895: H. Lewy, Die semitischen Fremdwörter im Griechischen, Berlin 1895.
Liddell, Scott, Jones 1996: H.G. Liddell, R. Scott, H.S. Jones, A Greek-English Lexicon, Oxford 1996.
Lipiński 2001: E. Lipiński, Semitic Languages. Outline of a Comparative Grammar, Leuven–Paris–Sterling 2001.
Majewski 1889: R. Majewski, Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich, t. I: Słownik polsko-łaciński, Warszawa 1889.
Mankowski 2000: P.V. Mankowski, Akkadian Loanwords in Biblical Hebrew, Winona Lake 2000. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004369702
Marchewka 2005: E. Marchewka, Podstawy historii i gramatyki historycznej języka greckiego, Gdańsk 2005.
Masson 1967: É. Masson, Recherches sur les plus anciens emprunts sémitiques en grec, Paris 1967. DOI: https://doi.org/10.3406/ephe.1966.5089
Masson 2015: É. Masson, Greek and Semitic Languages: Early Contacts, w: A History of Ancient Greek: From the Beginnings to Late Antiquity, ed. A.-F. Christidis, vol. I, Cambridge 2015, 733‒737.
Mayer 1960: M.L. Mayer, Gli imprestiti semitici in greco, „Rendiconti dell’Istituto Lombardo di Scienze e Lettere, Classe di Lettere” 94 (1960), 311‒351.
Meissner, von Soden 1965: B. Meissner, W. von Soden, Akkadisches Wörterbuch, Wiesbaden 1965.
Melchert 1994: H.C. Melchert, Anatolian Historical Phonology, Amsterdam–Atlanta 1994. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004657335
Melchert 2008: H.C. Melchert, Lycian, w: The Ancient Languages of Asia Minor, ed. R.D. Woodard, Cambridge 2008, 46–55. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511486845.008
Montanari 2018: F. Montanari, The Brill Dictionary of Ancient Greek, Leiden–Boston 2018.
Morani 1999: M. Morani, Introduzione alla linguistica greca. Il greco tra le lingue indeuropee, Alessandria 1999.
Neumann 1969: G. Neumann, Lykisch, w: Altkleinasiatische Sprachen, ed. B. Spuler, Leiden–Köln 1969, 358–396. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004293847_006
Oppenheim et al. 1963 (eds.): The Assyrian Dictionary, eds. A.L. Oppenheim et al., vol. II, Chicago 1963.
Orel, Stolbova 1995: V.E. Orel, O.V. Stolbova, Hamito-Semitic Etymological Dictionary. Materials for a Reconstruction, Leiden–New York–Köln 1995. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004293953
Popko 1999: M. Popko, Ludy i języki starożytnej Anatolii, Warszawa 1999.
Riddle 1985: J.M. Riddle, Dioscorides on Pharmacy and Medicine, Austin 1985. DOI: https://doi.org/10.7560/715448
Rosół 2013: R. Rosół, Frühe semitische Lehnwörter im Griechischen, Frankfurt am Main 2013. DOI: https://doi.org/10.3726/978-3-653-02022-9
Segura Munguía 2009: S. Segura Munguía, Historia de las plantas en el mundo antiguo, Bilbao–Madrid 2009.
Skelton 2017: Ch. Skelton, Greek-Anatolian Language Contact and the Settlement of Pamphylia, „Classical Antiquity” 36 (2017), nr 1, 104–129. DOI: https://doi.org/10.1525/ca.2017.36.1.104
Smallwood 1976: E.M. Smallwood, The Jews under Roman Rule, Leiden 1976.
Sokoloff 2009: M. Sokoloff, A Syriac Lexicon. A Translation from the Latin, Correction, Expansion, and Update of C. Brockelmann’s Lexicon Syriacum, Winona Lake–Piscataway 2009.
Szemberska 2011: A. Szemberska, Wybrane nowe italianizmy we współczesnej polszczyźnie, „Kwartalnik Językoznawczy” 3 (2011), nr 7, 46–64.
Szemerényi 1974: O. Szemerényi, The Origins of the Greek Lexicon: Ex oriente lux, „Journal of Hellenic Studies” 94 (1974), 144‒157. DOI: https://doi.org/10.2307/630427
Thompson 1949: R.C. Thompson, A Dictionary of Assyrian Botany, London 1949.
Vycichl 1963: W. Vycichl, Der sumerische Ursprung von lateinisch porrus, porrum ‘Lauch’, „Die Sprache” 9 (1963), z. 1, 21–22.
Wachter 2021: R. Wachtel, The Genesis of the Local Alphabets of Archaic Greece, w: The Early Greek Alphabets: Origin, Diffusion, Uses, eds. R. Parker, P.M. Steele, Oxford 2021, 21‒31. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198859949.003.0002
Wagner 1966: M. Wagner, Die lexikalischen und grammatikalischen Aramaismen im alttestamentalischen Hebräisch, Berlin 1966. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110840629
Widłak 2006: S. Widłak, Italia e Polonia. Popoli e lingue in contatto, Kraków 2006.
Woodard 2010: R.D. Woodard, Phoinikēia Grammata: An Alphabet for the Greek Language, w: A Companion to the Ancient Greek Language, ed. E.J. Bakker, Chichester–Malden 2010, 25‒46. DOI: https://doi.org/10.1002/9781444317398.ch3
Würthwein 1995: E. Würthwein, The Text of the Old Testament. An Introduction to the Biblia Hebraica, transl. by E.F. Rhodes, Grand Rapids 1995.
Zaborowski 2014: A. Zaborowski, Semitic Loanwords in Greek, w: G.K. Giannakis, Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics, vol. III, Leiden–Boston 2014, 278‒280.
